Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Eppink over het Nederlandse vestigingsklimaat

Antwoord van Minister Adriaansens (Economische Zaken en Klimaat) (ontvangen 14 maart
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1812.

Vraag 1

Bent u van mening dat het vestigingsklimaat in Nederland de afgelopen jaren is bevorderd
of verslechterd ten opzichte van andere landen?

Antwoord 1

Uit een onderzoek van Dialogic, dat in mei 2021 met uw Kamer is gedeeld1, komt naar voren dat het Nederlandse vestigings- en investeringsklimaat er in algemene
zin relatief goed voor staat. Zoals ook in de begeleidende Kamerbrief aangegeven,
is dit onderzoek voornamelijk gebaseerd op verschillende internationale ranglijsten.
Deze ranglijsten komen tot stand op basis van metingen uit het verleden en kijken
dus per definitie terug en niet vooruit. Recente ontwikkelingen en de impact daarvan
op het toekomstige vestigingsklimaat zijn dan ook niet meegenomen in dit onderzoek.

Daarvoor zijn er natuurlijk wel indicatoren. Zo zie ik enerzijds dat nog steeds veel
internationale bedrijven kiezen voor een investering in Nederland. Anderzijds hoor
ik ook signalen van partijen uit het veld dat zij zich in toenemende mate zorgen maken
over hoe het vestigingsklimaat zich ontwikkelt.2 Zoals in het Coalitieakkoord is aangegeven hecht het kabinet aan een aantrekkelijk
vestigingsklimaat en dus neem ik deze signalen serieus. Ik zal uw Kamer nog in het
eerste kwartaal van dit jaar verder informeren over hoe ik werk wil maken van het
vestigingsklimaat.

Vraag 2

Hoe bent u voornemens het Nederlandse vestigingsklimaat deze kabinetsperiode te verbeteren?

Antwoord 2

In de brief met de hoofdlijnen van mijn beleid heb ik aangegeven een aantrekkelijk
vestigings- en investeringsklimaat van belang te vinden.3 Daarbij heb ik enkele factoren genoemd die ik belangrijk vind, zoals de stabiliteit
en voorspelbaarheid van beleid, de beschikbaarheid van talent, het fiscale stelsel
en de randvoorwaarden voor specifieke investeringen die bijdragen aan maatschappelijke
transities. Zoals reeds in antwoord op vraag 1 aangegeven zal ik uw Kamer in dit kwartaal
hierover verder informeren. Ook streef ik ernaar om in het derde kwartaal van dit
jaar een meer concrete aanpak met uw Kamer te delen.

Vraag 3

Hoe verklaart u het vertrek van het hoofdkantoor van Shell uit Nederland naar het
Verenigd Koninkrijk?

Antwoord 3

Het is primair aan Shell zelf om te communiceren over de redenen waarom ervoor is
gekozen om het hoofdkantoor naar het Verenigd Koninkrijk te verplaatsen. Shell heeft
aangegeven dat deze verplaatsing voortkomt uit de wens van het bedrijf om zijn structuur
te versimpelen. Het was al langer bekend dat Shell haar aandelenstructuur wilde versimpelen,
omdat deze vereenvoudiging onder meer het uitgeven en inkopen van aandelen en het
doen van overnames vergemakkelijkt. Shell heeft daarbij aangegeven dat de extra snelheid
en flexibiliteit die deze vereenvoudiging oplevert nodig is met het oog op de opgave
in de energietransitie, ook in Nederland. Als onderdeel van deze vereenvoudiging is
de fiscale thuisbasis van Shell samengevoegd met de juridische thuisbasis in het Verenigd
Koninkrijk en is het hoofdkantoor naar het Verenigd Koninkrijk verplaatst.

CEO Van Beurden heeft aangegeven dat dit besluit geen vestigingsklimaataangelegenheid
is, maar dat met de versimpeling van de aandelenstructuur wel het nadeel van het risico
voor de aandeelhouders op dubbele belastingheffing wordt opgelost.4 De Nederlandse dividendbelasting vormde namelijk een (extra) last voor (buitenlandse)
aandeelhouders indien zij de dividendbelasting niet geheel kunnen verrekenen, wat
bijvoorbeeld het geval kan zijn in het Verenigd Koninkrijk.

Vraag 4

Bent u van mening dat de Milieudefensie-uitspraak enig effect heeft gehad op het besluit
van Shell om diens hoofdkantoor naar het Verenigd Koninkrijk te verhuizen?

Antwoord 4

Het is niet aan mij om hierover te speculeren. Shell CEO Van Beurden heeft in het
eerder genoemde interview5, vlak na de aankondiging dat Shell voornemens was haar hoofdkantoor te verhuizen,
aangegeven dat deze beslissing niet is beïnvloed door het vonnis omdat Shell nog steeds
een uitvoeringsverplichting heeft.

Vraag 5

Bent u van mening dat de Milieudefensie-uitspraak het Nederlandse vestigingsklimaat
heeft bevorderd of verslechterd?

Antwoord 5

De uitspraak van de rechter heeft alleen betrekking op het bedrijf Shell en raakt
dus niet direct andere bedrijven. Wel ontvang ik signalen van bedrijven die zich afvragen
of dit vonnis naar de toekomst toe ook mogelijke opvolging zal krijgen voor meer Nederlandse
bedrijven. Zoals aangegeven in een Kamerbrief van mijn ambtsvoorganger met een analyse
van het Shell-vonnis6, zijn er mondiaal diverse klimaatzaken tegen bedrijven. Het Shell-vonnis is wel uniek
omdat, voor zover mij bekend, dit de eerste uitspraak is waarbij een bedrijf een specifieke
CO2-reductieverplichting krijgt opgelegd door een rechter. Zie verder ook het antwoord
op vraag 9.

Vraag 6

Kunt u uiteenzetten wat het bedrag is dat Milieudefensie aan inkomsten heeft gekregen
van de overheid?

Antwoord 6

Onderstaande tabel geeft een zo compleet mogelijk overzicht van de bedragen die de
Vereniging Milieudefensie (hierna: Milieudefensie) de afgelopen vijf jaar heeft ontvangen
van onderdelen van de rijksoverheid die inhoudelijk de sterkste link hebben met deze
organisatie. Het gaat hierbij om de Ministeries van Economische Zaken en Klimaat (EZK),
Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) en Buitenlandse Zaken (BuZa). In de meeste
gevallen gaat het om verstrekte subsidies. Een compleet overzicht van de verstrekte
bedragen door de gehele rijksoverheid is gezien de separate administraties en de gewenste
beantwoordingstermijn onhaalbaar.

Organisatie

Omschrijving

Opdrachtgever

Bedrag

in €

Jaar

Vereniging Milieudefensie

Subsidieverlening project Houdbare Melk1vs 2018

EZK/LNV

72.500

2018

Vereniging Milieudefensie

DSO Protection of the Atewa Forest Ghana

BuZa

498.563

2018–2019

Vereniging Milieudefensie

Subsidie en coördinatiekosten Milieudefensie als coördinerend partner van de Green
Livelihoods Alliance voor de uitvoering van het «Forest for Equity» programma in landen
met tropisch regenwoud gedurende de periode 2016–2020.

BuZa

15.381.501

2016–2020

Vereniging Milieudefensie

Subsidie en coördinatiekosten Milieudefensie als coördinerend partner van de Green
Livelihoods Alliance voor de uitvoering van het «Forest for a Just Future» programma
in landen met tropisch regenwoud voor de periode 2021–2025. Dit betreft een nog lopend
programma. Bedragen zijn daarom onder voorbehoud.

BuZa

11.332.502

2021–2025

Vereniging Milieudefensie

Totaal

 

27.285.066

 

Vraag 7

Kunt u hetzelfde voor Urgenda uiteenzetten?

Antwoord 7

Onderstaande tabel geeft een zo compleet mogelijk overzicht van de bedragen die Urgenda
de afgelopen vijf jaar heeft ontvangen van onderdelen van de rijksoverheid die inhoudelijk
de sterkste link hebben met deze organisatie. Het gaat hierbij om het Ministerie van
LNV en de uitvoeringsorganisatie Rijksinstituut voor Ondernemend Nederland (RVO).
In de meeste gevallen gaat het om verstrekte subsidies. Een compleet overzicht van
de verstrekte bedragen door de gehele overheid is gezien de separate administraties
en de gewenste beantwoordingstermijn onhaalbaar.

Organisatie

Omschrijving

Opdrachtgever

Bedrag

in €

Jaar

Stichting Urgenda

Jong Leren Eten-Duurzaam Door2

LNV (RVO)

7.500

2018

Stichting Urgenda

Opdrachtverlening grote boerenverplantactie

LNV

21.780

2021

Stichting Urgenda

Subsidie LNV hectare verdubbelaar, 1.001 hectare kruidenrijk/grasland bij melkveehouders

LNV

120.120

2021

Stichting Urgenda

Totaal

 

149.400

 

Vraag 8

Kunt u hetzelfde voor Natuurmonumenten uiteenzetten?

Antwoord 8

Onderstaande tabel geeft een zo compleet mogelijk overzicht van de bedragen die de
Vereniging tot behoud van Natuurmonumenten in Nederland (hierna: Natuurmonumenten)
de afgelopen vijf jaar heeft ontvangen van onderdelen van de rijksoverheid die inhoudelijk
de sterkste link hebben met deze organisatie. Het gaat hierbij om de Ministeries van
EZK, LNV en Infrastructuur en Waterstaat (IenW), en uitvoeringsorganisaties RVO en
Rijkswaterstaat (RWS). In de meeste gevallen gaat het om verstrekte subsidies. Een
compleet overzicht van de verstrekte bedragen door de gehele overheid is gezien de
separate administraties en de gewenste beantwoordingstermijn onhaalbaar.

Organisatie

Omschrijving

Opdrachtgever

Bedrag

in €

Jaar

Natuurmonumenten

Gebruik vergaderboerderij Ackerdijkse Plassen

EZK/LNV

3.438

2018

Natuurmonumenten

Directieuitje N&B van Economische Zaken in Kraggenburg

EZK/LNV

5.281

2018

Natuurmonumenten

Bezoek aan natuurgebied de wieden 12-9-2017

EZK/LNV

300

2018

Natuurmonumenten

Lunch Marker Wadden d.d. 07 maart 2019

LNV

203

2019

Natuurmonumenten

LNV AGRO Convenant

LNV (RVO)

249.100

2019

Natuurmonumenten

Subsidie New life for Dutch fens

EZK/LNV

642.632

2019

Natuurmonumenten

Met de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) kunnen zakelijke
gebruikers in aanmerking komen voor subsidie voor een zonneboiler, een warmtepomp,
aansluiting op een warmtenet en voor kleinschalige windturbines en zonnepanelen

EZK (RVO)

24.960

2020

Natuurmonumenten

Met de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) kunnen zakelijke
gebruikers in aanmerking komen voor subsidie voor een zonneboiler, een warmtepomp,
aansluiting op een warmtenet en voor kleinschalige windturbines en zonnepanelen

EZK (RVO)

24.960

2021

Natuurmonumenten

Tijdelijke Ondersteuning Nationale Parken

LNV (RVO)

87.200

2021

Natuurmonumenten

Regeling Versneld Natuurherstel

LNV (RVO)

4.465.319

2021

Natuurmonumenten

Inzet voor het programma Natuur

LNV

20.674

2021

Natuurmonumenten

Diverse beheerwerkzaamheden (o.a. vegetatiebeheer, overgangsbeheer en onderhoud),
planvoorbereiding, excursies met gids en teamdagen

IenW (RWS)

233.917

2021

Natuurmonumenten

Subsidie voor het project Waddenmozaïek, voor het in kaart brengen van de onderwaternatuur
van de Waddenzee en onderzoek naar duurzame herstelmaatregelen

IenW

125.000

2021

Natuurmonumenten

Excursie Afdeling Waterveiligheid

IenW

500

2021

Natuurmonumenten

Totaal

 

5.883.484

 

Vraag 9

Bent u van mening dat het ultimatum van Milieudefensie het Nederlandse vestigingsklimaat
zal bevorderen of verslechteren?7

Antwoord 9

Bedrijven hechten bij het doen van investeringen aan voorspelbaarheid en betrouwbaarheid,
omdat dit hen meer investeringszekerheid geeft. Daarom heb ik in mijn hoofdlijnenbrief
ook aangegeven dat de stabiliteit en voorspelbaarheid van beleid een belangrijke factor
is voor het Nederlandse vestigings- en investeringsklimaat.

Vanuit bedrijven ontvang ik verschillende signalen dat zij zich zorgen maken over
deze voorspelbaarheid. Daarbij wordt soms ook verwezen naar de klimaatzaak tegen Shell
en mogelijke volgende zaken tegen andere bedrijven. De overheid is geen partij in
dergelijke zaken, daarom is het ook niet aan mij om daar een inhoudelijke uitspraak
over te doen. Tegelijkertijd is het wel aan de overheid om de signalen over ervaren
onzekerheid mee te nemen en te zorgen voor stabiel en betrouwbaar beleid, zodat bedrijven
met zo veel mogelijk zekerheid kunnen investeren. Dit is ook een belangrijk uitgangspunt
voor onder andere hoe om te gaan met de verduurzaming van de industrie. Ik zal u voor
het zomerreces verder informeren over de invulling van dit strategisch industriebeleid.

Vraag 10

Kunt u elke vraag afzonderlijk beantwoorden en binnen de gebruikelijke beantwoordingstermijn
van drie weken?

Antwoord 10

De vragen zijn afzonderlijk beantwoord. Op 22 februari jl. heb ik uw Kamer geïnformeerd
dat beantwoording binnen drie weken niet haalbaar bleek omdat het verzamelen van informatie
en de benodigde interdepartementale afstemming ten behoeve van de beantwoording meer
tijd kostte. Ik heb deze vragen zo spoedig mogelijk beantwoord.