Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van der Plas en Alkaya over de uitvoering van motie Alkaya/Van der Plas over het zo spoedig mogelijk beëindigen van tolheffing voor de Westerscheldetunnel

Antwoord van Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 8 februari
2022).

Vraag 1

Bent u bekend met motie an de leden Alkaya en Van der Plas over het zo spoedig mogelijk
beëindigen van tolheffing voor de Westerscheldetunnel (Kamerstuk 35 570 A, nr. 67)?

Antwoord 1

Met deze motie ben ik bekend. Mijn voorganger heeft in reactie op deze motie in de
brief van 7 juli 2021 (Kamerstuk 35 570-A, nr. 90) de Tweede Kamer bericht dat deze motie een deugdelijke dekking ontbeert en dat er
geen sprake is van vrijvallende middelen door annulering van andere projecten om het
vervroegd tolvrij maken van de Westerscheldetunnel te kunnen bekostigen.

Vraag 2

Bent u bekend met het Draaiboek tolvrije Westerscheldetunnel?

Antwoord 2

Met dit Draaiboek ben ik bekend. In het kader van het Draaiboek heeft Royal Haskoning
DHV een quick scan gedaan naar benodigde vervolgonderzoeken om de effecten van het vervroegd tolvrij
worden van de tunnel op verkeer en andere externe effecten in kaart te brengen.

Dit onderzoek, dat mede benut is voor het Draaiboek, treft u bijgaand aan (bijlage
1).1

Vraag 3

Bent u bekend met de motie «Tolvrije Westerscheldetunnel in het coalitieakkoord» die is aangenomen door de provinciale staten van Zeeland?

Antwoord 3

Ja.

Vraag 4

Bent u bekend met de plannen van het aanstaande kabinet met betrekking tot tolheffing
bij de Westerscheldetunnel?

Antwoord 4

Ja. Het Coalitieakkoord zegt hierover het volgende: «Het streven is dat uiterlijk
in 2030 alle nieuwe auto’s emissieloos zijn.

We introduceren in 2030 een systeem van Betalen naar Gebruik voor alle automobiliteit
en stellen in deze kabinetsperiode wetgeving vast. Basis voor het systeem is de motorrijtuigenbelasting,
waarvan het tarief afhankelijk wordt gemaakt van het jaarlijks verreden aantal kilometers.
De heffing is niet tijd- en plaatsgebonden en vervangt de dan nog bestaande tol-tracés,
zoals de Westerscheldetunnel, de Kiltunnel en de voorgenomen doorgetrokken A15.

Dit betekent dat gebruikers van elektrische en fossiele auto’s beiden gaan meebetalen
aan het weggebruik.»

Vraag 5

Wat heeft u tot noch toe gedaan om uitvoering te geven aan de motie Alkaya/Van der
Plas (Kamerstuk 35 570 A, nr. 67)?

Antwoord 5

Mijn voorganger heeft samen met de gedeputeerde mobiliteit van Zeeland het Draaiboek
tolvrije Westerscheldetunnel vastgesteld waarin de noodzakelijke activiteiten voor
het vervroegd tolvrij maken van de Westerscheldetunnel staan beschreven. Dit Draaiboek
is op 15 oktober 2021 toegezonden aan de Tweede Kamer (Kamerstuk 35 925 XII, nr. 12).

Vraag 6a

Bent u het eens dat de Tweede Kamer met de motie Alkaya/Van der Plas (Kamerstuk 35 570 A, nr. 67) verzoekt de Westerscheldetunnel «zo spoedig mogelijk» tolvrij te maken?

Antwoord 6a

Daar ben ik het mee eens, mits aan de voorwaarde voor dekking van de kosten van afschaffing
van de tol kan worden voldaan.

Vraag 6b

En bent u het eens dat het draaiboek opgesteld naar aanleiding van de motie van het
lid Stoffer c.s. over het tolvrij maken van de Westerscheldetunnel (Kamerstuk 35 570 A, nr. 64) concludeert dat dit tussen 1-1-2023 en uiterlijk 1-7-2025 mogelijk is?

Antwoord 6b

Het Draaiboek geeft aan welke financiële/fiscale, juridische en personele/

organisatorische stappen dienen te worden gezet voordat de Westerscheldetunnel tolvrij
kan worden. Als eerste stap is een politiek besluit nodig over de bekostiging van
de derving van de tolinkomsten.

Het Draaiboek noemt hierbij geen data.

Uit het Draaiboek blijkt dat het wegnemen van de tolheffing naar verwachting zal leiden
tot een toename van het verkeer op het traject van de Westerscheldetunnel en tot gewijzigde
verkeersstromen op omliggende (hoofd-)wegen. Aan de hand van een verkeersmodel dienen
de effecten op het betreffende verkeersnetwerk in kaart te worden gebracht. Afhankelijk
van de uitkomsten van dit verkeersmodel dienen mogelijke maatregelen te worden getroffen
op het gebied van milieu (stikstofdepositie, luchtkwaliteit, geluidshinder) en verkeersveiligheid.
Pas hierna kan de tunnel tolvrij worden.

Vraag 6c

Bent u het dan eens dat het verzoek van de Tweede Kamer is dat de Westerscheldetunnel
dus voor 1-7-2025 tolvrij is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6c

Nee. Zoals hierboven genoemd, dient er eerst aan de voorwaarde voor dekking van de
kosten van afschaffing van de tol te worden voldaan. Dat is momenteel niet het geval.
Zoals eerder aangegeven is er ook geen ruimte op de begroting van IenW.

In het coalitieakkoord is opgenomen om de tol van Westerscheldetunnel te vervangen
door een systeem van Betalen naar Gebruik. Het streven is om dit systeem in 2030 in
te voeren.

Vraag 7

Bent u het eens dat er verder onderzoek naar een mogelijke schaduwtol, waarin jaarlijkse
door de rijksoverheid te betalen kosten van ongeveer 30 miljoen euro richting de uitbater
van de tunnel worden afgewogen tegen de algemene welvaartswinst van tussen de 27 en
39 miljoen euro (voortkomend uit het onderzoek van Ecorys en Rebel, naar aanleiding
van motie Schonis (Kamerstuk 35 570 XII, nr. 41)), nodig is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

In de brief van 8 april 2021 heeft mijn voorganger als conclusie van de onderzoeken
van Ecorys en Rebel Group aangegeven dat de welvaartswinst van het vervroegd tolvrij
maken van de Westerscheldetunnel tussen de € 27 en € 39 miljoen bedraagt. Dit is over de hele periode van 2022 tot en met 2032.

Het vervroegd tolvrij maken van de Westerscheldetunnel leidt ook tot gederfde tolopbrengsten
in deze periode ter grootte van in totaal € 340 miljoen; ongeveer € 30 miljoen per
jaar.

Het Draaiboek toont dat het toepassen van een schaduwtol een manier is om de kosten
van de derving van de inkomsten van de tolheffing te verrekenen met de NV Westerscheldetunnel.
Ik zie op dit moment geen aanleiding voor het doen van verder onderzoek, omdat er
geen besluit is genomen tot het vervroegd tolvrij maken van de tunnel. Zie ook de
beantwoording van vraag 9.

Vraag 8

Kunt u de Tweede Kamer inzage geven in de beleidsadviezen die u verkreeg na aanleiding
van de publicatie van het draaiboek tolvrije Westerscheldetunnel?

Antwoord 8

Ik zend hierbij ter informatie de beslisnota aan mijn voorganger van 6 oktober 2021
met kenmerk IENW/BSK-2021/264163 toe, die hierover inzage biedt (bijlage 2).2

Vraag 9

Bent u van mening dat plannen uit het coalitieakkoord om de Westerscheldetunnel in
2030 tolvrij te maken «zo snel mogelijk» is? Zo ja, waarom?

Antwoord 9

De rijksoverheid kan de Westerscheldetunnel alleen tolvrij maken als er dekking is
gevonden voor het wegvallen van de inkomsten uit tolheffing. In het Coalitieakkoord
is aangegeven dat in 2030 hiervoor een systeem van Betalen naar Gebruik voor alle
automobiliteit wordt geïntroduceerd, hetgeen de dan bestaande toltracés zoals de Westerscheldetunnel
vervangt.

Vraag 10

Bent u van mening dat het tolvrij worden van de Westerscheldetunnel afhankelijk maken
van de onzekere invoering van een mogelijke kilometerheffing in 2030 uitvoering geeft
aan de motie Alkaya/Van der Plas (Kamerstuk 35 570 A, nr. 67)? Zo ja, waarom?

Antwoord 10

Het Coalitieakkoord geeft richting aan het tolvrij maken van de Westerscheldetunnel.
De rijksoverheid kan de Westerscheldetunnel alleen dan tolvrij maken als er dekking
is gevonden voor het wegvallen van de inkomsten uit tolheffing.

Vraag 11

Bent u het eens dat mogelijk uitstel van het tolvrij maken van de Westerscheldetunnel
een nieuwe deuk slaat in het broze vertrouwen tussen de rijksoverheid en de provincie
Zeeland? Waarom?

Antwoord 11

Het Draaiboek is in goede samenwerking en in vertrouwen met de provincie Zeeland opgesteld.
Door het Kabinet is steeds vooropgesteld dat het vervroegd tolvrij maken van de Westerscheldetunnel
alleen mogelijk is, als daartoe dekking wordt gevonden.

Vraag 12

Heeft de u overwogen om de Westerscheldetunnel tolvrij te maken voor enkel Nederlandse
kentekens, om zo een toename van buitenlands (vracht)verkeer en haar mogelijk schadelijke
neveneffecten te voorkomen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Nee. Het tolvrij maken voor enkel Nederlandse kentekens is discriminatie en in strijd
met het EU-recht. Het Draaiboek gaat uit van generieke maatregelen om tot een tolvrije
Westerscheldetunnel te komen en geeft aan welke stappen daartoe nodig zijn

Vraag 13

In welke mate hebben vraagstukken rond stikstof een invloed gehad op uw besluitvorming?
Kunt u de adviezen van Rijkswaterstaat hierover met de Kamer delen?

Antwoord 13

Zoals aan uw Kamer op 15 oktober 2021 is gemeld, blijkt uit het Draaiboek dat het
wegnemen van de tolheffing naar verwachting zal leiden tot een toename van het verkeer
op het traject van de Westerscheldetunnel en tot gewijzigde verkeersstromen op omliggende
(hoofd-)wegen. Aan de hand van een verkeersmodel dienen de effecten op het betreffende
verkeersnetwerk in kaart te worden gebracht. Afhankelijk van de uitkomsten van dit
verkeersmodel dienen mogelijk maatregelen te worden getroffen op het gebied van milieu
(stikstofdepositie, luchtkwaliteit, geluidshinder) en verkeersveiligheid. Pas hierna
kan de tunnel tolvrij worden.

Daarnaast dient capaciteit beschikbaar te zijn om de onderzoeken te kunnen uitvoeren.
Dit is ook opgenomen in bijgaande beslisnota IENW/BSK-2021/264163 van 6 oktober 2021
(bijlage 2).

Vraag 14

Kunt u desnoods geanonimiseerd met de Tweede Kamer alle interne beleidsadviezen en
correspondentie die zijn opgesteld op uw ministerie over het tolvrij maken van de
Westerscheldetunnel sinds het aannemen van de motie Alkaya/Van der Plas delen?

Antwoord 14

Naast bijlage 2 zend ik hierbij ter informatie ook de beslisnota IENW/BSK-2021/195346
van 6 juli 2021 toe die hierover inzage biedt (bijlage 3).3

Vraag 15

Heeft uw ministerie of haar ambtenaren de onderhandelaars van het coalitieakkoord
van advies voorzien over het tolvrij maken van de Westerscheldetunnel? Zo ja, hoe
luidde dat advies?

Antwoord 15

Het kabinet zal spoedig de (departementale) notities die ter voorbereiding

van de gesprekken aan de formatietafel zijn aangeleverd, openbaar

maken.

Vraag 16

Begrijpt u dat Zeeuwen en Zeeuwse overheden vooral behoefte hebben aan duidelijkheid
vanuit uw ministerie?

Antwoord 16

Het Draaiboek is in goede samenwerking en in vertrouwen met de provincie Zeeland opgesteld.
Door het Kabinet is steeds vooropgesteld dat voor afschaffing van de tol in de Westerscheldetunnel,
eerst de benodigde dekking moet worden gevonden.

Vraag 17

Welke specifieke stappen gaat u zetten om meer duidelijkheid te creëren rond het tolvrij
maken van de Westerscheldetunnel?

Antwoord 17

Ik werk momenteel samen met de Staatssecretaris de opgaven van het Ministerie van
IenW uit het coalitieakkoord uit in een integraal beleidsprogramma. In deze uitwerking
worden de concrete stappen uitgewerkt voor elk van deze opgaven. Hieronder vallen
ook de invoering van BNG in 2030 en het afschaffen van de toltrajecten die we samen
met het Ministerie van financiën uitwerken. Het integraal beleidsprogramma wordt medio
mei 2022 gepresenteerd. In aanloop hier naartoe spreek ik op 16 februari 2022 al met
uw kamer over de hoofdlijnen en prioriteiten voor het Ministerie van IenW.

Vraag 18

Welke stappen gaat u zetten om de vertrouwensband met de provincie Zeeland te herstellen
en te versterken?

Antwoord 19

Het Draaiboek is in goede samenwerking en in vertrouwen met de provincie Zeeland opgesteld.
Ik blijf in het vervolg uiteraard in gesprek met de provincie Zeeland, in het bijzonder
voor de uitwerking van het Coalitieakkoord.

Vraag 19

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk en zo spoedig mogelijk beantwoorden?

Ja.

Bijlagen

Volgnummer

Naam

Informatie

1

Rapport Royal HaskoningDHV van 17 november 2021

Quick Scan naar noodzakelijke vervolgonderzoeken tolvrije Westerscheldetunnel

2

Beslisnota aan Minister Visser van 7 oktober 2021

Vaststellen Draaiboek

3

Beslisnota aan Minister van Nieuwenhuizen van 6 juli 2021

Afhandeling moties over het tolvrij maken van de Westerscheldetunnel