Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Omtzigt over het onderhoud aan vuurtoren in Den Helder, die op instorten staat en de staat van onderhoud van andere (rijks)monumenten bij Rijkswaterstaat

Antwoord van Minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen 31 januari
2022). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 1303.

Vraag 1

Herinnert u zich dat Rijkswaterstaat in september 2021 en later beweert en blijft
beweren dat er toen pas scheuren in de vuurtoren Lange Jaap ontdekt zijn, bijvoorbeeld
op de website van Rijkswaterstaat waar staat: «Toch zijn het niet de vloerscheuren
die de toren instabiel maken. Dat komt door de scheuren in de wandpanelen. Die zijn
in september 2021 bij inspectie ontdekt.»?1

Antwoord 1

Scheuren in vloeren en flenzen in de vuurtoren waren voor september 2021 bekend. Flenzen
zijn uitstekende kragen van de wandpanelen die ervoor dienen om de wanden onderling
met bouten aan elkaar te kunnen verbinden. In september zijn scheuren in de wandpanelen
zelf ontdekt die volgens de inspecteurs nog niet eerder waren geconstateerd. Op basis
hiervan hebben de experts besloten dat er niet langer ingestaan kon worden voor de
constructieve veiligheid van de vuurtoren.

Vraag 2

Klopt het dat de scheuren al eerder bekend waren en genoemd werden in een vertrouwelijke
memo aan de directie van Rijkswaterstaat?2

Antwoord 2

In een intern memo (december 2019, zie ook tijdlijn bij kamerbrief van 9 december
2021) is aangegeven dat er scheuren in de vloeren en wanden aanwezig zijn. Dat memo
bevat echter een onzorgvuldige verwoording over waar de scheuren zich bevonden. De
in dat rapport genoemde scheuren in de wanden betroffen meer specifiek scheuren in
de flenzen. De scheuren in de flenzen en vloeren zijn op dat moment niet aangemerkt
als acute bedreiging voor de constructieve veiligheid.

Vraag 3

Kunt u die memo en andere memo’s, brieven, e-mails en documenten over het onderhoud
en scheuren in de Lange Jaap (bij Rijkswaterstaat en het ministerie) van de afgelopen
vijf jaar aan de Kamer doen toekomen?

Antwoord 3

Er is meer tijd benodigd om alle gevraagde documenten op te leveren. Uw Kamer zal
dit voorjaar de gevraagde stukken ontvangen.

Vraag 4

Op welk moment heeft Rijkswaterstaat contact gezocht met de gemeente (die bevoegd
toezichthouder is) en/of met de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed over problemen
met het onderhoud en de constructie van dit rijksmonument?

Antwoord 4

Als beheerder van de vuurtoren heeft Rijkswaterstaat regelmatig contact met de gemeente
Den Helder en – vanwege de monumentale status – de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed (RCE). Met de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed is geen contact opgenomen.

Zoals uit de tijdlijn blijkt, die op 9 december 2021 naar u is gestuurd, zijn reeds
in 1998 scheuren in de vloeren geconstateerd en is hierover contact geweest met gemeente
en RCE om te komen tot een oplossing. In juli van 2021 heeft RWS contact gehad met
de gemeente en RCE om een noodmaatregel te bespreken «afdichten van de naden aan de
buitenkant om vochtdoorslag tegen te gaan» wat eind september/begin oktober zou worden
uitgevoerd. Toen in september 2021 de scheuren in de wandpanelen werden ontdekt, is
direct met de gemeente gesproken, mede ten behoeve van het afzetten van de omgeving.
Voor specifieke contacten in de afgelopen vijf jaar verwijs ik naar de nog te verzenden
stukken behorend bij vraag 3.

Vraag 5

Op welk moment heeft de gemeente Den Helder vragend en handhavend opgetreden over
het onderhoud van dit rijksmonument? Kunt u voor de afgelopen vijf jaar precies op
een rij zetten hoe de contacten met de gemeente over de Lange Jaap verlopen zijn?

Antwoord 5

Zoals uit de tijdlijn blijkt is vanaf de jaren ’90 regelmatig contact geweest met
de gemeente Den Helder over de instandhouding van de Lange Jaap. Wel heb ik geconstateerd
dat de tijdlijn een aantal hiaten bevat. Daarom is in de brief van 9 december jl.
aangegeven dat de Secretaris-Generaal van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
een extern onderzoek zal laten uitvoeren om het doorlopen proces van de afgelopen
jaren te evalueren. Voor de specifieke contacten in de afgelopen vijf jaar met de
gemeente over de Lange Jaap verwijs ik naar de nog te verzenden stukken behorend bij
vraag 3.

Vraag 6

Heeft Rijkswaterstaat een lijst van rijksmonumenten die het bezit? Hoeveel monumenten
(rijksmonumenten, gemeentemonumenten) heeft Rijkswaterstaat in bezit?

Antwoord 6

Ja, Rijkswaterstaat heeft ca. 180 kunstwerken in beheer (het juridisch eigendom ligt
bij Rijk, provincie of gemeente) met een cultuurhistorische waarde die beschermd zijn
vanuit de Erfgoedwet of provinciale of gemeentelijke monumentenverordening. Bij de
beantwoording van vraag 10 zal dit voorjaar de Kamer een lijst van de monumenten in
beheer bij Rijkswaterstaat worden verstrekt.

Vraag 7

Wat is het vastgestelde beleid ten aanzien van het onderhoud en de instandhouding
van (rijks)monumenten bij Rijkswaterstaat? Kunt u het betreffende beleidsdocument
aan de Kamer doen toekomen?

Antwoord 7

Rijkswaterstaat hanteert het «Kader voor werkzaamheden aan kunstwerken met een monumentale
status in beheer bij Rijkswaterstaat» (november 2014)3. Hierin staat aangegeven hoe Rijkswaterstaat vanuit wet- en regelgeving omgaat met
kunstwerken met een monumentale, al dan niet beschermde status bij beheer en onderhoud,
renovatie, herbestemming, overdracht en andere aanpassingen of wijzigingen. Dit kader
is reeds gepubliceerd4. Dit kader wordt momenteel geactualiseerd, waaronder het in lijn brengen met de Erfgoedwet
en de Omgevingswet.

Vraag 8

Heeft Rijkswaterstaat zich aan het eigen beleid voor de instandhouding van monumenten
gehouden bij de vuurtoren in Den Helder?

Antwoord 8

Nee, het kader genoemd bij de beantwoording van vraag 7 is onvoldoende gevolgd bij
het onderhoud van dit monument. Voor een overzicht van welke onderzoeken en onderhoudsmaatregelen
er wel zijn uitgevoerd sinds 1988 verwijs ik naar de tijdlijn bij de brief van 9 december
jl.

Vraag 9

Heeft Rijkswaterstaat zich aan de wettelijke verplichting tot instandhouding van het
rijksmonument gehouden?

Antwoord 9

Zie beantwoording vraag 8. Rijkswaterstaat heeft een instandhoudingsplicht voor monumenten
en deze is onvoldoende ingevuld bij deze vuurtoren.

Vraag 10

Zijn er andere (rijks)monumenten in bezit van Rijkswaterstaat met achterstallig onderhoud?
Zo ja, welke?

Antwoord 10

Het beantwoorden van deze vraag kost meer tijd. Uw Kamer zal dit voorjaar het gevraagde
overzicht ontvangen.

Vraag 11

Kunt u deze vragen één voor één en binnen drie weken aan de Kamer doen toekomen?

Antwoord 11

Zoals ik per brief op 4 januari heb gemeld, kunnen niet alle vragen binnen de gebruikelijke
termijn worden beantwoord, omdat het verzamelen van de benodigde informatie meer tijd
vraagt. Ik heb ervoor gekozen nu een deel van de beantwoording aan uw Kamer te doen
toekomen. De overige antwoorden zal ik dit voorjaar aan uw Kamer verzenden.