Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Westerveld en Van der Lee over vaccindonaties aan de WHO voor lage-inkomenslanden

Antwoord van MinisterDe Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de
Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking (ontvangen 1 december 2021). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 224

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het artikel «Nederland geeft nog geen vaccins aan WHO»,
uit het Nederlands Dagblad van 16 september 2021?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het dat Nederland nog geen harde toezeggingen heeft gedaan aan COVAX op het
gebied van vaccindonaties voor lage-inkomenslanden? Zo ja, waarom niet? Wat heeft
Nederland precies toegezegd rond het «voornemen» om 20 miljoen vaccins te doneren?
Is daar een datum aan verbonden?

Antwoord 2

Nee, die toezeggingen zijn wel hard. Middels donatiemandaten heeft Nederland opdracht
gegeven een groot deel van die vaccins waar Nederland dit jaar nog recht op heeft,
maar nog niet geleverd zijn, aan Covax te doneren. In totaal gaat dit om 22 miljoen
doses AstraZeneca, BioNTech/Pfizer, Janssen en Moderna. Daarnaast worden al geleverde
vaccins bilateraal gedoneerd. Tot nog toe zijn zo’n 2,5 miljoen vaccins bilateraal
gedoneerd; naar verwachting komen daar de komende weken nog eens 4,5 miljoen doses
bij. Daarmee wordt tevens ruim voldaan aan de doelstelling dit jaar minstens zoveel
vaccins te doneren als we zelf gebruiken («Get one – Give one»).

Vraag 3

Erkent u dat het eerlijk delen van schaarse vaccins in de wereld iets anders inhoudt
dan alles voor jezelf houden en aan het eind kijken wat je toch niet kunt gebruiken,
en daarom makkelijk weg kunt geven? Waarom kiest u tot nu toe, ondanks alle mooie
woorden over het belang van internationale solidariteit, voor die laatste optie? En
bent u bereid om nu alsnog een harde toezegging te doen en zo snel als mogelijk ook
daadwerkelijk vaccins te leveren aan COVAX?

Antwoord 3

Zoals vermeld in het antwoord op vraag 2 is een harde toezegging al gedaan. Een eerlijke
wereldwijde verdeling van coronavaccins is van groot belang, zowel vanuit een moreel
als een gezondheids- en economisch perspectief. De sociaaleconomische kosten van het
achterblijven van de vaccinatiegraad in lage- en middeninkomenslanden zijn groot.
Daarom heeft Nederland financieel bijgedragen aan ACT-A en COVAX, en doneert Nederland
minstens zo veel vaccins als het zelf gebruikt («Get one – Give one»).

Vraag 4

Hoe reflecteert u op het feit dat andere rijke landen al wel harde toezeggingen hebben
gedaan voor vaccindonaties aan COVAX? Wat is de reden dat deze landen een andere afweging
maken dan Nederland?

Antwoord 4

Zoals vermeld in het antwoord op vraag 2 heeft Nederland harde toezeggingen gedaan
aan COVAX en worden ook aanzienlijke bilaterale donaties gedaan. Daarmee haalt Nederland
ruim de beloofde «Get one – Give one». Verhoudingsgewijs doneert Nederland daarmee
ongeveer evenveel als landen als Duitsland en de VS. Ik hecht eraan hier te benadrukken
dat Nederland er op dit moment voor kiest om al ons surplus te doneren. Reden dat
we hiervoor kiezen is dat Nederland het als verantwoordelijkheid voelt bij te dragen
aan het bestrijden van de wereldwijde crisis. Dat doen we omdat we ons betrokken bij
de rest van de wereld en kwetsbaren in het bijzonder, maar ook omdat het vanuit

volksgezondheidsoverwegingen van belang is om de pandemie ook elders in de wereld
te bestrijden. Bovendien is het ook een Nederlands belang dat de mondiale economie
zo snel als mogelijk kan herstellen.

Vraag 5

Hoe groot is de Nederlandse vaccinvoorraad momenteel? En hoeveel vaccins worden er
dagelijks weggeprikt? Is de verhouding tussen beschikbare voorraad en huidige benodigdheden
anders in rijke landen die wel vaccins toezeggen of leveren aan COVAX?

Antwoord 5

Het RIVM heeft momenteel ongeveer 7,5 miljoen vaccins op voorraad liggen in de centrale
opslag. Hiervan worden circa 3,5 miljoen doses aangehouden om de huidige vaccinatiecampagne
en de geplande boostercampagne af te kunnen ronden, en voor een noodzakelijke reservevoorraad.
Er worden op dit moment in Nederland ongeveer 125.000 prikken per week gezet. Reeds
aan Nederland geleverde vaccins kunnen niet aan COVAX worden gedoneerd. De komende
weken zullen we nog circa 4 miljoen vaccins bilateraal doneren uit de nationale voorraad.
De voorraad die andere landen aanhouden is van vele factoren afhankelijk; ik heb daar
geen zicht op.

Vraag 6

Heeft Nederland daarnaast nog bestellingen voor vaccins uitstaan? Zo ja, voor hoeveel
doses en op welke termijn? Bent u bereid om gehoor te geven aan de oproep van COVAX
om de plek van Nederland vooraan in de rij te ruilen met lage-inkomenslanden die veel
verder naar achteren staan in de rij en tegelijkertijd een zeer lage vaccinatiegraad
hebben? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Niet alle doses waar Nederland nog recht op heeft, zullen in 2021 nog geleverd worden.
Naar verwachting zullen we dit jaar nog circa 22 miljoen doses tegemoet kunnen zien.
Deze moeten zoveel mogelijk direct vanuit de fabriek aan COVAX geleverd gaan worden.
Er zijn ook vaccins ingekocht voor de periode 2022/2023 (met name BionTech/Pfizer
en Moderna). Bij deze inkoop zijn we uitgegaan van een voorzorgsprincipe. We willen
over voldoende vaccins beschikken om in deze periode de hele Nederlandse bevolking
boven de 12 volledig te kunnen vaccineren, mocht de Gezondheidsraad dit adviseren.
Van deze volumes staat nog niet vast of en in welke mate deze in de komende jaren
in Nederland ingezet zullen gaan worden. Over de mogelijkheden om ook deze vaccins
te kunnen doneren, zal ik uw Kamer later nog separaat informeren. De plek van Nederland
in de rij ruilen met andere landen levert in mijn ogen niets op: de vaccins die Nederland
nu zou doneren, zouden in dat geval door COVAX (opnieuw) worden aangekocht, en de
vaccins die dan op een later moment alsnog aan Nederland worden geleverd, zouden wij
dan weer ter donatie afstaan.

Vraag 7

Wat is de reden dat COVAX niet in de buurt komt van het doel van 1,8 miljard vaccins
voor lage-inkomenslanden tegen het eind van 2021? Welke rol speelt de houding van
rijke landen zoals Nederland, die weigeren om vaccins te delen, hierbij?

Antwoord 7

COVAX verwacht het gestelde doel in maart 2022 te behalen: drie maanden later dan
gepland. De CEO van Gavi geeft twee oorzaken voor deze vertraging: de beschikbaarheid
van vaccins omdat deze zijn gereserveerd en het exportverbod van India op vaccins,
waardoor één van de grootste leveranciers van COVAX niet kon leveren. Dit exportverbod
is per oktober opgeheven en COVAX hervat momenteel onderhandelingen met producenten
aldaar. Om de beschikbaarheid van vaccins voor ontwikkelingslanden te vergroten, is
het belangrijk dat landen met grote voorraden hun surplus delen. Daarom zijn donaties
in natura nu essentieel. Als gezegd zal Nederland hierbij nadrukkelijk zijn rol spelen.
Daarnaast is het belangrijk de productiecapaciteit van vaccins op te schroeven.

Vraag 8

Wat zijn de gevolgen van het feit dat vaccinleveringen aan arme landen ernstig achterblijven?
Kunt u daarbij ingaan op de sociaaleconomische gevolgen in lage-inkomenslanden, maar
ook op de gevolgen voor de wereldeconomie, en voor het risico op het ontstaan van
nieuwe besmettelijke varianten?

Antwoord 8

Alleen als COVID-19 wereldwijd wordt aangepakt kan deze pandemie effectief worden
bestreden. Daarom moet nu vooral worden ingezet op de beschikbaarheid van vaccins
en andere COVID-19-producten in landen die achterblijven. Een virus kent immers geen
grenzen en ongecontroleerde verspreiding van infectie kan ervoor zorgen dat er steeds
nieuwe mogelijke resistentere virusvarianten ontstaan.

Vooral lage-inkomenslanden met een lage vaccinatiegraad ondervinden de schadelijke
gevolgen van het voortduren van de pandemie. Daarbij zijn vooral ook de secundaire
effecten van de pandemie ingrijpend en schadelijk. Zo konden 1.5 miljard kinderen
gedurende lockdowns geen lessen meer volgen, 77 miljoen kinderen zijn nog steeds niet zijn teruggekeerd
naar school. We weten dat meisjes onevenredig hard getroffen worden en zien ook dat
kinderarbeid, huiselijk geweld, gedwongen huwelijken en ongewenste zwangerschappen
toenemen.

Het IMF verwacht dat de economische groei in lage inkomens landen dit jaar voor het
éérst in 20 jaar minder sterk zal zijn dan in hoge inkomens landen. Daardoor neemt
de wereldwijde ongelijkheid toe. Dit is het gevolg van een toenemend verschil in herstelperspectieven
die voor een belangrijk deel voortkomen uit verschillen in vaccintoegang.

Vraag 9

Deelt u de mening dat de Europese Unie niet alleen arme landen in de steek laat, maar
ook de gezondheid van haar eigen burgers in gevaar brengt, en haar ambities om een
grotere geopolitieke rol te spelen verloochent, gezien het feit dat WHO-cijfers aantonen
dat rijke landen tot nu toe 96 miljoen vaccindoses hebben gedoneerd aan COVAX, waarvan
er 76 miljoen kwamen van de Verenigde Staten, 10 miljoen van Japan en slechts 5 miljoen
van EU-lidstaten (vooral Frankrijk)?2

Antwoord 9

Met een totale bijdrage aan ACT-A van 4.821 miljard euro is de EU één van de grootste
donoren wereldwijd. Het traject om donaties vanuit de EU juridisch mogelijk te maken
was complex; zo moesten afspraken rondom aansprakelijkheid goed worden geborgd. Von
der Leyen benoemde in de Staat van de Unie in september jl. dat Team Europe streeft
naar een donatie van 500 miljoen vaccins voor zomer 2022. Hiervan zullen 300 miljoen
vaccins gedoneerd worden door de lidstaten en de Commissie zal verder nog 200 miljoen
vaccins aankopen voor de donatie aan partnerlanden. Inmiddels hebben de LS gezamenlijk
279 miljoen vaccins aan Covax gecommitteerd. De levering van deze vaccins aan partnerlanden
is nu grotendeels afhankelijk van de producenten.

Vraag 10

Wat is uw reactie op berekeningen van de WHO (de Access to COVID-19 Tools Accelerator, waar COVAX onderdeel vanuit maakt, bevat naast vaccindonaties ook een financiële
component) die aantonen dat Nederland voor slechts 25% aan haar fair share heeft voldaan, terwijl Duitsland bijvoorbeeld al 130% van haar fair share heeft bijgedragen?3 Is Nederland van plan om op korte termijn aan haar fair sharete voldoen?

Antwoord 10

Met de recent aangekondigde extra bijdrage van 95 miljoen euro voor 2021 en 2022 draagt
Nederland inmiddels 242 miljoen euro bij aan ACT-A. Daarnaast heeft Nederland een
donatie in natura van 27 miljoen vaccins aangekondigd. Als zowel de waarde van de
financiële bijdrage aan ACT-A en de donatie in natura in ogenschouw wordt genomen
komt Nederland dicht in de buurt van de door ACT-A gehanteerde verdeelsleutel. De
extra financiële inzet op de respons op COVID-19 moet niet ten koste gaan van onze
reguliere inzet op gezondheid, inclusief seksuele en reproductieve gezondheid en rechten
(SRGR). In veel lageinkomenslanden staat vooral basisgezondheidszorg als gevolg van
COVID-19 onder druk. Daarom blijft Nederland vanuit de BHOS-begroting onveranderd
investeren in basisgezondheidszorg en SRGR in ontwikkelingslanden. Bij gelijkblijvend
BHOS budget zou nog eens extra bijdragen aan ACT-A uit de BHOS begroting betekenen
dat minder middelen beschikbaar zijn voor reguliere OS.

Vraag 11

Hoe staat het met Europese inspanningen om lokale vaccinproductie, bijvoorbeeld in
Afrikaanse landen, te ondersteunen? Deelt u de mening dat patenten een obstakel vormen
voor de uitbreiding van de lokale productie? Hoe staat het met de gesprekken binnen
de Wereldhandelsorganisatie (WTO) om patenten voor coronavaccins vrij te geven?

Antwoord 11

Een duurzame oplossing voor Afrika kan zijn om te investeren in het opbouwen van een
eigen farmaceutische industrie. Daardoor ontstaat er minder afhankelijkheid. Dit is
een belangrijke prioriteit van de EU, waar ook Nederland zich hard voor maakt. Tijdens
de G20 in Rome werd een initiatief van Team Europa gepresenteerd van 1 miljard euro
om de productie van en de toegang tot vaccins, geneesmiddelen en gezondheidstechnologieën
in Afrika te vergroten. De EU heeft specifiek opgeroepen om te investeren in de opbouw
van lokale productiecapaciteit in zuidelijke landen en verschillende initiatieven
daartoe worden momenteel ontwikkeld, onder meer in Senegal, Zuid-Afrika en Rwanda.
Om uitwisseling van kennis en technologie tussen farmaceuten en producenten te stimuleren,
organiseert Nederland de komende World Local Production Summit.

Vaccinfabrikanten werken momenteel, binnen het bestaande stelsel van intellectueel
eigendom, op grote schaal samen om de productiecapaciteit wereldwijd te vergroten.
Dit werpt vruchten af zoals ook blijkt uit de meest recente productiecijfers. AstraZeneca
werkt bijvoorbeeld samen met het Serum Institute of India voor de productie van 1
miljard vaccins voor lage- en middeninkomenslanden. Ook werkt AstraZeneca samen met
bijvoorbeeld Emergent, Catalent, Halix, Thermo Fisher en IDT Biologika. Het farmaceutische
bedrijf Pfizer werkt samen met onder meer BioNtech, Sanofi en Novartis. Moderna werkt
samen met Lonza, Catalent, Rovi en Recipharm. Als laatste kan worden aangegeven dat
Janssen bijvoorbeeld samenwerkt met Emergent, Catalent, Reig Jofre, Merck, Biological
E in India en Aspen in Zuid-Afrika. De wereldwijde productie van vaccins neemt snel
toe. Met een wereldwijde productie van bijna 1,5 miljard doses per maand is de verwachting
van de WHO inmiddels dat er vanuit het oogpunt van de voorziening voldoende doses
zullen zijn om de wereldwijde vaccinatiedoelen te bereiken, mits er een billijke verdeling
is.4

Tijdens het tweeminutendebat Informele EU-Gezondheidsraad van 12 oktober 20215 en tijdens het debat over de Europese top van 21 en 22 oktober 20216 is toegezegd uw Kamer nader te informeren over de door het kabinet getoonde inzet
en de stand van zaken in de discussies omtrent voorstellen voor tijdelijke opschorting
van octrooirechten (een zogenaamde TRIPS-waiver). Ter uitvoering van deze toezeggingen
ga ik hieronder nader in op de stand van zaken en de inzet van het kabinet in de onderhandelingen
over de TRIPS-waiver.

Zowel de inspanningen van Nederland als die van de Europese Commissie zijn er op gericht
dat het stelsel van intellectueel eigendom geen blokkerende (maar juist een faciliterende)
rol speelt bij het inzetten van de bestaande capaciteit of het creëren van nieuwe
capaciteit voor de productie van COVID-19 vaccins.

Het kabinet heeft er, in lijn met de motie-Piri c.s. (Kamerstuk 35 663, nr. 21), binnen de Europese Unie in aanloop naar bijeenkomsten van de TRIPS-raad herhaaldelijk
op aangedrongen dat de EU zich constructief opstelt wat betreft een beperkt waiver-voorstel
gericht op coronavaccins. Gezien het uitstel van de 12eMinisteriële Conferentie van de WTO wordt de discussie over intellectueel eigendom
omtrent Covid-19-vaccins de TRIPS-raad vervolgd, op basis van de voorstellen van India
en Zuid-Afrika enerzijds, en de Europese Unie anderzijds.

Het kabinet zal binnen de EU blijven aandringen op proactieve en constructieve onderhandelingen
aan de hand van concrete teksten over zowel het EU-voorstel als een beperkt waiver-voorstel
om zo een uitweg te vinden in deze discussie over de rol van intellectuele eigendom
bij het verbeteren van de toegang tot betaalbare COVID-19-vaccins. Doel blijft concrete
en pragmatische oplossingen op korte en middellange termijn te vinden om de universele
toegang tot COVID-19-vaccins tegen betaalbare prijzen te verbeteren.

Vraag 12

Kunt u, gezien de achterblijvende vaccinatiegraad in lage-inkomenslanden, helder uiteenzetten
welke extra inspanningen Nederland gaat verrichten, op de korte en lange termijn,
om dit wereldwijde probleem aan te pakken?

Antwoord 12

Zie ook het antwoord op vraag 2 en 10. Zoals aangegeven draagt Nederland 95 mln. euro
extra bij aan ACT-A en is Nederland voornemens om in 2021 in totaal ruim 29 miljoen
vaccins te doneren. Nederland heeft daarmee gedaan wat het voor dit jaar heeft beloofd
en zal zich hiervoor blijven inspannen. Naast beschikbaarheid van vaccins zijn vooral
ook extra investeringen nodig in de gereedheid van landen om vaccins effectief te
kunnen prikken. Daarom draagt Nederland vooral ook bij aan het gereedmaken van landen
voor effectieve vaccinatiecampagnes, maar ook aan het versterken van gezondheidssystemen.
Dit is belangrijk om de pandemie te bestrijden, maar ook om de reguliere zorg in stand
te houden en beter voorbereid te zijn op toekomstige pandemieën. Zoals ook in mijn
antwoord op vraag 10 is aangegeven moeten de extra investeringen in de respons op
COVID-19 niet ten koste gaan van reguliere zorg inclusief SRGR. Daarom blijft Nederland
vanuit de BHOS-begroting onveranderd investeren in basisgezondheidszorg in ontwikkelingslanden.