Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Gijs van Dijk, Thijssen en Van der Lee over het bericht 'Energiebedrijf loost klanten vanwege hoge gasprijs'

Antwoord van Staatssecretaris Yeşilgöz-Zegerius (Economische Zaken en Klimaat) (ontvangen
25 november 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 585.

Vraag 1

Bent u bekend met artikel «Energiebedrijf loost klanten vanwege hoge gasprijs»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Vindt u het ook zorgwekkend dat een energiebedrijf het contract eenzijdig opzegt bij
klanten vanwege de hoge prijzen voor gas en stroom?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Is het überhaupt juridisch toegestaan dat een energiebedrijf een energiecontract vanwege
stijgende of dalende prijzen eenzijdig opzegt?

Antwoord 3

Nee, dat is niet toegestaan. Het uitgangspunt in het contractenrecht is dat een rechtsgeldige
aangegane overeenkomst de betrokken partijen over en weer verbindt. Dit betekent dat
gemaakte afspraken door beide partijen moeten worden nagekomen (pacta sunt servanda). Het eenzijdig wijzigen van de gemaakte afspraken is niet toegestaan, tenzij partijen
dit expliciet zijn overeengekomen, bijvoorbeeld in het contract of in de algemene
voorwaarden bij het contract, dan wel hiervoor een wettelijke grondslag is. Dit geldt
ook voor energiecontracten. Het is daarom voor een energieleverancier niet toegestaan
om, bijvoorbeeld bij een stijging in de energieprijzen – het energiecontract eenzijdig
te beëindigen. De ACM heeft zich hier eerder over uitgesproken en heeft te kennen
gegeven dat de ACM optreedt tegen energieleveranciers die dit wel doen.2

Wanneer een consument een energiecontract heeft gesloten met een vast leveringstarief,
mag de energieleverancier de tarieven niet aanpassen gedurende de looptijd van het
contract. Als een consument een energiecontract heeft gesloten met een variabel leveringstarief,
mag de energieleverancier de tarieven tussentijds aanpassen conform de algemene voorwaarden.
De leverancier kan de tarieven aanpassen op 1 januari en 1 juli van elk jaar. Bij
onvoorziene wijzigingen in de marktomstandigheden kunnen de leveringstarieven ook
op andere momenten worden aangepast, mits partijen dit schriftelijk zijn overeengekomen.
De energieleverancier moet de consument hiervan tijdig op de hoogte brengen, zodat
de consument eventueel kan overstappen naar een andere energieleverancier.

Vraag 4 en 5

Zijn deze consumenten en bedrijven, na opzegging van het energiecontract, nog zeker
van stroom en gas?

Vreest u ook niet dat door het opzeggen van het contract consumenten hierdoor geen
stroom of gas meer krijgen of enorm hoge, flexibele, tarieven moeten gaan betalen?

Antwoord 4 en 5

Laat ik het volgende voorop stellen: ik vind het zorgelijk en onwenselijk als energiebedrijven
ten onrechte eenzijdig energiecontracten met consumenten opzeggen en daarmee de energielevering
willen beëindigen.

Wanneer een energieleverancier een energiecontract onrechtmatig opzegt, kan de consument
een viertal stappen ondernemen. Ten eerste is het verstandig als de consument de energieleverancier
schriftelijk laat weten dat de energieleverancier het energiecontract niet eenzijdig
mag opzeggen. Dit is ook het advies van de Autoriteit Consument en Markt (ACM). Op
de website van de ACM kunnen burgers een voorbeeldbrief vinden die zij kunnen gebruiken.3 Ten tweede adviseert de ACM de consument met klem om een melding te doen bij de ACM
via www.ConsuWijzer.nl. De ACM is de onafhankelijke toezichthouder en ziet toe op de naleving van de regels
door (energie)bedrijven. De ACM kan bij niet-naleving van de regels juridische instrumenten
inzetten, zoals het opleggen van een last onder bestuursdwang of het intrekken van
de leveringsvergunning wanneer de energieleverancier zich (bijvoorbeeld) niet houdt
aan de vergunningsvoorwaarden. Ten derde kan de consument een klacht indienen bij
de (buitengerechtelijke) Geschillencommissie Energie.4 Deze commissie behandelt klachten van consumenten tegen een energieleverancier over
afsluiten, levering of tarieven van gas, elektriciteit en warmte. De consument kan
tot slot ook naar de rechter stappen en via de rechter naleving van het energiecontract
door de leverancier afdwingen.

Een consument heeft tijd om deze stappen te zetten, de consument komt niet meteen
zonder elektriciteit of gas, nadat hij een brief heeft ontvangen van de energieleverancier
waarin staat dat de energieleverancier het energiecontract opzegt. De daadwerkelijke
afsluiting wordt uitgevoerd door de netbeheerder. Het ministerie heeft contact gehad
met Netbeheer Nederland. Uit dit contact is gebleken dat netbeheerders terughoudend
zijn met het afsluiten van energie bij consumenten na een verzoek tot einde-levering
van een leverancier en hier dus ook niet zomaar toe overgaan. Deze procedure neemt,
afhankelijk van de netbeheerder en de omstandigheden, tussen de drie en ongeveer zes
weken in beslag. De netbeheerder zal – alvorens de beëindiging wordt gerealiseerd
– de consument altijd meerdere zogenoemde afsluitbrieven sturen met deze aankondiging
en daarbij het advies om zo snel mogelijk een andere energieleverancier te zoeken.

Zoals gezegd is het aan de ACM om in te grijpen en energiebedrijven aan te spreken
indien uit onderzoek blijkt dat het bedrijf zich niet aan de wet houdt. De ACM treedt
onafhankelijk op en heeft de ruimte om, binnen de kaders van de wet, te beoordelen
welk (handhavings)instrument er wordt ingezet. Het ministerie heeft geen enkele bemoeienis
in de besluiten die de ACM hier in neemt. De wet biedt de ACM hiertoe vergaande instrumenten.
De ACM kan bestuursrechtelijk handhaven door bijvoorbeeld een last onder dwangsom
op te leggen. Dat zij dit in de praktijk ook doet, blijkt uit haar besluit tot het
opleggen van een dwangsom aan een energieleverancier op 22 oktober jl. wegens het
ongeoorloofd eenzijdig beëindigen van energiecontracten (zie ook het antwoord op vraag
10).5

Met een last onder dwangsom wordt getracht een overtreding ongedaan te maken of verdere
overtreding dan wel een herhaling van de overtreding te voorkomen. Indien de betreffende
energieleverancier binnen de door de ACM gestelde termijn de situatie herstelt, door
bijvoorbeeld zijn klanten weer terug te nemen en het contract na te leven, voorkomt
de leverancier dat de dwangsom moet worden betaald. Hierdoor kunnen de consumenten,
zoals is afgesproken in het contract, weer energie afnemen tegen de tarieven zoals
is overeengekomen in het energiecontract. Indien de energieleverancier desondanks
toch de wet blijft overtreden, dan is het aan de ACM om vervolgstappen te ondernemen,
zoals, eerder aangehaald, het intrekken van de leveringsvergunning. Als een energieleverancier
zijn verplichtingen niet langer kan nakomen en de ACM om die reden de leveringsvergunning
intrekt, is wettelijk gegarandeerd dat de klanten van de wegvallende leverancier voorzien
zijn van energie. Hierbij kan het wel zo zijn dat zij uiteindelijk een hoger (mogelijk
flexibel) tarief gaan betalen. Dit geldt ook voor de situatie als een consument –
wanneer uit de brief van de netbeheerder aan de consument blijkt dat er een energieleverancier
ontbreekt – zelf kiest voor een nieuwe energieleverancier. De verlaging van de energierekening
die het kabinet heeft toegezegd (kenmerk 2021Z18173, zie ook het antwoord op vraag 7 en 8) in de vorm van belastingverlaging komt de
genoemde groep consumenten ook ten goede.

Op deze wijze worden consumenten beschermd tegen het zomaar afgesloten worden van
gas en elektriciteit als een energieleverancier het leveringscontract eenzijdig opzegt.

Vraag 6

Heeft u zelf contact gezocht met DGB Energie om aan te geven dat het onwenselijk dat
zij eenzijdig contracten, vanwege stijgende prijzen, opzeggen?

Antwoord 6

Nee. Het is aan de ACM om als onafhankelijke toezichthouder onderzoek te doen naar
het functioneren van de energiemarkt en de gedragingen van energieleveranciers in
dat verband. Over lopende onderzoeken naar DGB Energie of andere onderzoeken kan de
ACM geen uitspraken doen. Uit eerder signalen aan de ACM is gebleken dat DGB Energie
aan een groep klanten het voornemen heeft laten weten om energielevering eenzijdig
te beëindigen per 1 november 2021. DGB Energie heeft hier tijdig van afgezien, met
als gevolg dat de levering wordt voortgezet. Dit betekent dat de leveringszekerheid
van gas en elektriciteit aan klanten van DGB Energie is gewaarborgd.

Vraag 7 en 8

Welke steun kunt u bieden aan de getroffen consumenten en bedrijven van wie het contract
is opgezegd?

Bent bereid om in samenspraak met andere energiebedrijven deze consumenten en bedrijven
te helpen met het vinden van een gelijkwaardig alternatief of in ieder geval te zorgen
dat consumenten gecompenseerd worden vanwege de hogere flexibelere tarieven die zij
nu mogelijk moeten gaan betalen?

Antwoord 7 en 8

Het kabinet deelt de zorgen rondom de huidige hogere energieprijzen. Als tegemoetkoming
voor de stijgende energierekening op de korte termijn als gevolg van de hoge gasprijzen
doet het kabinet incidenteel en alleen voor 2022 een tweetal aanpassingen in de energiebelastingen.
Het kabinet verhoogt ten eerste in 2022 incidenteel de belastingvermindering met ongeveer
265 euro (inclusief btw). Ten tweede wordt in de energiebelasting in 2022 incidenteel
het tarief op de eerste (en de tweede en derde) schijf elektriciteit verlaagd. Een
huishouden met een gemiddeld verbruik ontvangt dus in totaal een tegemoetkoming van
ruim 400 euro (inclusief btw) ten opzichte van waarvan is uitgegaan bij het Belastingplan
2022.6 Ook stelt het kabinet 150 miljoen euro extra beschikbaar om kwetsbare huishoudens
met een hoge energierekening en/of een slecht geïsoleerde woning via de gemeenten
te helpen met de verduurzaming van hun (huur)woning. Voor meer toelichting over dit
besluit verwijs ik u naar de Kamerbrief.7

Het kabinet zal de komende periode de ontwikkeling van de leveringstarieven blijven
monitoren. Daarnaast werkt het kabinet aan het blijven borgen van een betaalbare energievoorziening
voor de lange termijn. Om deze reden heb ik periodiek overleg met de energieleveranciers
over de ontwikkelingen op de markt en de mogelijke effecten voor consumenten.

Vraag 9

Zijn er bij u meer energieleveranciers bekend die op dit moment energiecontracten
opzeggen vanwege de hoge gasprijs?

Antwoord 9

Er zijn signalen bekend bij de ACM dat meerdere energieleveranciers energiecontracten
eenzijdig opzeggen.8 De ACM onderzoekt deze signalen. De ACM is de onafhankelijke toezichthouder en kan
in het belang van een goed functionerende energiemarkt handhavend optreden om ervoor
te zorgen dat energieleveranciers de wet naleven. De ACM kan bijvoorbeeld ingrijpen
als energieleveranciers eenzijdig energiecontracten opzeggen of als zij consumenten
binden aan algemene voorwaarden die conform de wet onredelijk kunnen zijn, maar ook
ingeval een energieleverancier onrechtmatig handelt, kan de ACM handhavend optreden.

Vraag 10

Hoe gaat u ervoor zorg dragen dat consumenten beschermd worden en niet nog meer energiebedrijven
eenzijdig hun contracten op gaan zeggen?

Antwoord 10

Eerder heeft de ACM het signaal afgegeven dat hoge energietarieven geen geldige reden
zijn om energiecontracten eenzijdig op te zeggen en daarmee levering van energie te
(laten) beëindiging. Dit is en blijft de lijn. De ACM adviseert consumenten contact
op te nemen met hun energieleverancier en deze te houden aan het contract en dit ook
te melden bij de ACM. De ACM ziet hier op toe en kan handhavend optreden bij niet
naleving hiervan.9

Uit onderzoek van de ACM blijkt nu dat één energieleverancier de levering aan consumenten,
die niet akkoord zijn met een prijsverhoging van het vaste leveringstarief, daadwerkelijk
laat beëindigen in de winterperiode. Dit heeft de ACM op 22 oktober 2021 laten weten.10 De ACM heeft deze energieleverancier een last onder dwangsom opgelegd teneinde de
levering van gas en elektriciteit aan consumenten voort te zetten volgens het afgesproken
tarief. Doet deze energieleverancier dit niet, dan moet het bedrijf een dwangsom van
15.000 euro per week betalen, met een maximum van 45.000 euro. Vervolgens is gebleken
dat de betreffende energieleverancier, ondanks ingrijpen door de ACM, door is gegaan
met het beëindigen van de levering bij klanten die niet akkoord zijn gegaan met het
aanpassen van hun vaste energiecontract.11 Het gevolg hiervan is dat deze leverancier de opgelegde boete dient te betalen. De
ACM heeft, op verzoek van de energieleverancier, de leveringsvergunning inmiddels
ingetrokken.12

Naast het toezicht van de ACM zal ik, zoals toegezegd in mijn brief aan uw Kamer (Kamerstuk
29023–275) de komende tijd periodiek met de energieleveranciers in overleg gaan over
de ontwikkelingen op de markt en de mogelijke effecten voor consumenten.