Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Paulusma en Jasper van Dijk over in Nederland geboren Molukkers die stateloos zijn

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid), mede namens
de Staatssecretaris van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (ontvangen 5 november
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2021–2022, nr. 379.

Vraag 1

Heeft u op dit moment in beeld hoeveel in Nederland geboren Molukkers eigenlijk stateloos
zijn en alleen een paspoort of identiteitskaart hebben op basis van de Faciliteitenwet?
Zo nee, bent u dan bereid dit wel in beeld te brengen?1

Antwoord 1

In totaal zijn er op dit moment 850 mensen die onder de Wet betreffende de positie
van Molukkers vallen, die in Nederland geboren zijn en die een paspoort of een identiteitskaart
bezitten. Van deze groep is veruit het grootste deel geboren voor 1989.

Dit houdt verband met het feit dat de derde generatie door opvolgende geboorte in
Nederland van rechtswege het Nederlanderschap verkrijgt.

Vraag 2

Kunt u aangeven hoeveel mensen die onder de Faciliteitenwet vielen in de afgelopen
jaren gebruik hebben gemaakt van de optie om de Nederlandse nationaliteit te verkrijgen?

Antwoord 2

Minimaal 450 mensen, die voordien gebruik maakten van de Wet betreffende de positie
van Molukkers, hebben door de jaren heen het Nederlanderschap verkregen. Hierbij kan
niet worden nagegaan of zij gebruik hebben gemaakt van de mogelijkheid om te opteren
voor de Nederlandse nationaliteit of dat zij het Nederlanderschap via naturalisatie
hebben verkregen. Een kanttekening hierbij is dat het werkelijk aantal hoger kan zijn,
vanwege de wijze waarop in het verleden historische gegevens werden verwerkt in de
bevolkingsadministratie.

Vraag 3

Kunt u precies aangeven hoe dit proces verloopt en wat de ervaringen zijn van mensen
die eerst onder de Faciliteitenwet vielen en het Nederlanderschap hebben verkregen?

Antwoord 3

Het Nederlanderschap kan worden verkregen van rechtswege, door optie, dat wil zeggen
door het afleggen van een eigen Verklaring bij de burgemeester, en door verlening
door de Koning als onderdeel van een naturalisatieprocedure op verzoek van betrokkene.
Hoe betrokkenen het verschil tussen de rechtspositie onder de Wet betreffende de positie
van Molukkers en die van het Nederlanderschap, die is gelegen in het Kiesrecht voor
de provinciale staten en de Tweede Kamer en het Unieburgerschap, ervaren is mij niet
bekend. Ik merk hierbij op dat het destijds een bewuste keuze is geweest van betrokkenen
om af te zien van de Nederlandse nationaliteit waarna de Wet betreffende de positie
van Molukkers is gecreëerd als oplossing tegen staatloosheid.

Vraag 4

Wat gebeurt er precies als iemand uit de groep die onder de Faciliteitenwet valt een
nieuw reisdocument aanvraagt en wordt iemand dan ook aangeboden om de Nederlandse
nationaliteit te verkrijgen?

Antwoord 4

Het proces voor aanvraag en uitgifte van een reisdocument van iemand die onder de
Wet betreffende de positie van Molukkers valt, komt overeen met het reguliere aanvraagproces.
Personen die onder de Wet betreffende de positie van Molukkers vallen kunnen verzoeken
om een zgn. «faciliteitenpaspoort», dat niet het Nederlanderschap vermeldt, maar ook
om een Nederlands paspoort of een Nederlandse identiteitskaart. Met dit laatste wordt
voorkomen dat betrokkenen problemen krijgen met reizen omdat andere landen mogelijk
onbekend zijn met het begrip «behandeld als Nederlander» en hen voor wat betreft het
kunnen reizen dan niet als Nederlander beschouwen.

Vraag 5, 6

Herkent u de signalen dat een aantal gemeenten niet bekend is met de procedure?

Zijn er mogelijkheden om de procedure verder te vergemakkelijken en de bekendheid
ook onder gemeenteambtenaren verder te vergroten?

Antwoord 5, 6

Nee, dit signaal herken ik niet. Gemeenten zijn bekend met de uitvoering van beide
processen; van de uitgifte van de diverse reisdocumenten, van de verkrijging van het
Nederlanderschap door optie en naturalisatie en van de hieraan verbonden voorwaarden
en legestarieven.

De gemeente handelt op verzoek van de burger en niet op eigen initiatief. In de Handleiding
voor de toepassing van de Rijkswet op het Nederlanderschap, die gemeenten gebruiken,
wordt de bijzondere positie van Molukkers toegelicht.

De optieprocedure is laagdrempelig en eenvoudig. Betrokkene legt in persoon een Verklaring
af waarmee hij aangeeft te willen opteren voor de Nederlandse nationaliteit. De burgemeester
bevestigt deze Verklaring. Ook de naturalisatieprocedure is laagdrempelig, de gemeente
stelt met betrokkene het dossier bij de aanvraag samen en vervolgens toetst de IND
de aanvraag en bereidt het koninklijk besluit voor. Het naturalisatieproces kan een
aantal maanden duren omdat er meerdere instanties bij betrokken zijn.

Voor personen die onder deze Faciliteitenwet vallen zijn overigens geen kosten verbonden
aan optie of naturalisatie, ook zijn de voorwaarden van toelating en inburgering niet
van toepassing.

Vraag 7

Deelt u de mening dat alleen het feit dat zij geen oproep krijgen voor de Tweede Kamer-
of Provinciale Statenverkiezingen voor een groot deel van deze groep waarschijnlijk
onvoldoende duidelijk maakt dat zij geen Nederlandse nationaliteit bezitten?

Antwoord 7

Ik kan mij voorstellen dat het verwarrend is om wel in aanmerking te komen voor Nederlandse
reisdocumenten en desondanks geen Nederlander te zijn. Ik wil er echter op wijzen
dat het gebruik maken van de mogelijkheid om gelijkgesteld te worden aan Nederlanders
zonder de Nederlandse nationaliteit te willen verwerven, waaraan de uitsluiting van
een deel van het kiesrecht is verbonden, is gestoeld op een bewuste keuze van de eerste
generatie Molukkers in Nederland.

Vraag 8

Wat kunnen de andere gevolgen zijn van het wel hebben van een identiteitskaart of
paspoort, maar niet bezitten van de Nederlandse nationaliteit voor deze groep mensen?

Antwoord 8

Deze groep wordt op basis van de Wet betreffende de positie van Molukkers gelijk behandeld
als Nederlanders, ook voor wat betreft het reizen. De uitzondering hierop is dat de
groep is uitgesloten van het kiesrecht en de verkiesbaarheid voor de verkiezingen
van de leden van de Staten-Generaal, van provinciale staten en het Europees parlement.
(art 4. Wet betreffende de positie van Molukkers en artikel 20, eerste lid aanhef
en onder b, van het Verdrag betreffende de werking van de EU).

Vraag 9

Deelt u de mening dat het wijzen op de mogelijkheid tot het verkrijgen van de Nederlandse
nationaliteit en het daardoor kunnen deelnemen aan bepaalde verkiezingen niet de persoonlijke
beleving van de Molukse identiteit binnen de desbetreffende gemeenschap hoeft te schaden?

Antwoord 9

Dit is een afweging die alleen door betrokkene zelf gemaakt kan worden. Nogmaals wil
ik erop wijzen dat deze wet is gecreëerd als oplossing voor een groep die destijds
bewust af heeft gezien van het Nederlanderschap. In dat licht past de overheid terughoudendheid
bij het actief wijzen op de mogelijkheden van het Nederlanderschap.2

Vraag 10

Bent u bereid om, in tegenstelling tot eerder beleid, toch deze mensen individueel
en actief te informeren over de mogelijkheid die zij hebben om de Nederlandse Nationaliteit
te verkrijgen en daarmee bijvoorbeeld deel te nemen aan de verkiezingen voor de Tweede
Kamer en de provinciale staten?

Antwoord 10

Ik ben uiteraard bereid hierover in gesprek te gaan met vertegenwoordigers van de
Molukse gemeenschap. Overigens ben ik van mening dat de informatievoorziening over
het kunnen verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit en de daaraan verbonden rechten,
alsmede het proces voor het kunnen verkrijgen van de Nederlandse nationaliteit laagdrempelig
is ingericht bij de gemeenten. Gemeenten verwijzen voor de specifieke situatie van
Molukkers (zoals het niet hoeven te voldoen aan de voorwaarden van toelating en inburgering
en een vrijstelling van leges) vaak door naar de website van de IND. Op deze website
zijn de specifieke uitzonderingen voor Molukkers die Nederlander willen worden verduidelijkt.
Daarnaast zal een webpagina specifiek voor Molukkers beschikbaar komen.