Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Gijs van Dijk over misleidende praktijken van Multi-level Marketing (MLM)-bedrijven

Antwoord van Minister Blok (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Minister
voor Rechtsbescherming (ontvangen 14 oktober 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen,
vergaderjaar 2020–2021, nr. 3997.

Vraag 1

Bent u bekend met de Radar-uitzending van 1 juli 2021 over Multi-level marketing (MLM)?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Vindt u het ook zorgwekkend dat mensen gouden bergen worden beloofd via Multi-level
marketing, maar ondertussen veel geld verliezen door deze misleiding?

Antwoord 2

Multi-level marketing (MLM) is een vorm van marketing waarbij de koper van een product
in veel gevallen het recht verwerft om zelf ook bepaalde producten te verkopen. Daarmee
kan hij een bonus, een provisie of een percentage van de omzet ontvangen. Dit dient
om de verkoop van de betreffende producten te bevorderen en is derhalve onderdeel
van het verkoopsysteem.2 Voor zover MLM gebruikt wordt als methode om producten te verkopen, is dat toegestaan.
Bedrijven die dergelijke verkoopmethoden hanteren, moeten zich houden aan de geldende
wet- en regelgeving, waaronder afdeling 3a van titel 3 van Boek 6 van het Burgerlijk
Wetboek betreffende oneerlijke handelspraktijken. De regels over oneerlijke handelspraktijken
zijn van toepassing als de koper een consument is en niet handelt in de uitoefening
van een beroep of bedrijf. Dat kan het geval zijn wanneer hij de producten uitsluitend
afneemt voor eigen gebruik. Het is bedrijven op grond van de regels betreffende oneerlijke
handelspraktijken niet toegestaan om consumenten onduidelijke, onvolledige of misleidende
informatie te geven over de belangrijkste kenmerken van een product of dienst. De
Autoriteit Consument en Markt (ACM) ziet toe op de naleving van deze regels.

Vraag 3

Bent u bekend met studies dat mensen door MLM meer investeren dan dat zij er aan verdienen?

Antwoord 3

Ja, ik ben bekend met het onderzoek waar in de uitzending van Radar aan wordt gerefereerd.3 Dit onderzoek gaat onder andere in op de werkwijze van een aantal MLM-bedrijven en
het belicht de werking van distributeursnetwerken.

Vraag 4

Is er voldoende kennis bij Autoriteit Consument & Markt (ACM) om de misleidende praktijken
van MLM aan te pakken? Welke maatregelen neemt de ACM op mensen voor te lichten of
te waarschuwen tegen MLM? Hoe kan het zo zijn dat er op de ACM-website niets te vinden
is over MLM?

Antwoord 4

Als de koper een consument is, gelden de regels van afdeling 3a van titel 3 van Boek 6
van het Burgerlijk Wetboek betreffende oneerlijke handelspraktijken. De ACM ziet toe
op de naleving hiervan. Via ACM ConsuWijzer informeert de ACM consumenten over hun
rechten en over hoe zij misleidende verkoopmethoden (oneerlijke handelspraktijken)
kunnen herkennen. Als een bedrijf een oneerlijke handelspraktijk pleegt, kunnen consumenten
dit melden via ACM ConsuWijzer. Onder andere op basis van meldingen van consumenten
kunnen de experts van ACM besluiten nader onderzoek te doen naar een bepaald bedrijf
of naar een bepaalde branche. Als daar aanleiding toe is, kan de ACM handhavend optreden
en een boete opleggen. De ACM merkt op dat er gemiddeld genomen zeer weinig meldingen
over MLM-bedrijven worden ontvangen. Dit verklaart waarom er op de website van ACM
ConsuWijzer geen berichten zijn geplaatst over MLM.

Vraag 5

Hoe vaak heeft de ACM opgetreden tegen MLM-bedrijven? Staat het Amerikaanse bedrijf
Valentus bijvoorbeeld al op het vizier van de ACM en is tegen dit bedrijf al opgetreden?

Antwoord 5

De ACM is onafhankelijk in haar toezicht en doet geen mededelingen over lopende of
eventueel te starten onderzoeken. Zoals opgemerkt in het antwoord op vraag 4, ontvangt
de ACM gemiddeld genomen zeer weinig meldingen over MLM-bedrijven. Er zijn geen handhavingsacties
van de ACM tegen MLM-bedrijven te melden.

Vraag 6

Bent u verder bekend dat producten die via MLM met onjuiste medische claims worden
verkocht?2 Zijn deze MLM-praktijken inmiddels aangepakt?

Antwoord 6

Ja, ik ben hiermee bekend. Het gebruik van medische claims is verboden bij het verkopen
en aanprijzen van levensmiddelen. Wanneer producten worden aangeboden, voorzien van
onjuiste medische claims, dan kan de toezichthouder, de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA), handhavend optreden. In juli 2020 heeft de NVWA bijvoorbeeld geconstateerd
dat bepaalde claims rond de verkoop van oliën die een geneeskrachtige werking zouden
hebben misleidend zijn en dus verboden waren. Als gevolg hiervan hebben verkopers
van één de meest voorkomende oliemerken diverse protocollen en adviezen offline gehaald.4

Vraag 7

Kunt u aangeven hoeveel mensen de dupe zijn geworden van de misleidende praktijken
van Multi-level marketing? Hoeveel (financiële) schade hebben zij gemiddeld opgelopen?

Antwoord 7

Er zijn geen data beschikbaar over het aantal gedupeerden, noch over de gemiddelde
financiële schade. Wel geeft de ACM aan gemiddeld genomen zeer weinig meldingen over
MLM(-bedrijven) te ontvangen.

Vraag 8

Bent u ook mening dat er hier sprake is van een piramidespel, waarbij deelnemers worden
misleid?

Antwoord 8

MLM is op zichzelf een toegestane verkoopmethode. Bij een piramidespel is het voordeel
dat een deelnemer tracht te verwerven geheel of gedeeltelijk afhankelijk van de bereidheid
van latere deelnemers tot het doen van een inleg en het daadwerkelijk daartoe overgaan.
Een piramidespel is in Nederland op grond van de Wet op de kansspelen verboden. De
Kansspelautoriteit houdt toezicht op de naleving van de Wet op de kansspelen en beoordeelt
of er in een specifiek geval sprake is van een piramidespel.5

Vraag 9

Kunt u een overzicht geven hoe in andere Europese landen worden opgetreden tegen MLM?

Antwoord 9

Op grond van de Europese richtlijn oneerlijke handelspraktijken is misleiding van
consumenten in de Europese Unie verboden.6 Hoewel MLM in Europa is toegestaan, is het aan de betreffende toezichthouders in
andere lidstaten om op te treden tegen onrechtmatigheden. Zo legde de Italiaanse toezichthouder
AGCM in 2010 de distributeurs van het «wondersap» Xango een boete op omdat deze verkoopmethode
kenmerken vertoonde van een piramidespel.7

Vraag 10

Bent u bereid om de Wet op Kansspelen aan te passen, door ook distribiteurs, en dus
MLM, daarin op te nemen, zodat ook deze vorm van misleiding kan worden aangepakt?

Antwoord 10

Bedrijven die MLM als verkoopmethode hanteren moeten zich houden aan de geldende wet-
en regelgeving, waaronder de regels in afdeling 3a van titel 3 van Boek 6 van het
Burgerlijk Wetboek betreffende oneerlijke handelspraktijken. De ACM houdt toezicht
op de naleving van de regels over oneerlijke handelspraktijken. Voor zover sprake
is van oplichting, bedrog of bedreiging voorziet het Wetboek van strafrecht in passende
verbodsbepalingen op basis waarvan vervolging kan worden ingesteld. Wanneer sprake
is van een piramidespel – zoals bedoeld in de Wet op de kansspelen – is de Kansspelautoriteit
bevoegd om op te treden. De huidige wetgeving biedt daarmee voldoende aanknopingspunten
om op te treden tegen misleidende vormen van MLM, ook als eventuele piramidespelen.8 In het licht van het voorgaande zie ik geen reden om de Wet op de kansspelen aan
te passen.

Vraag 11

Ziet u ook overeenkomsten, vanwege het feit dat verkopers als schijnzelfstandige worden
ingezet, tussen MLM en andere platformbedrijven? Hoe denkt u daarom over de gedachte
om ook de Inspectie SZW bij MLM-bedrijven te laten handhaven?

Antwoord 11

Of er sprake is van (schijn)zelfstandigheid, hangt onder andere af van de vraag of
sprake is van een arbeidsrelatie en of er gezag wordt uitgeoefend. Aangezien het MLM-model
afwijkt van veel andere vormen van platformwerk, kan niet zonder meer worden aangenomen
dat er bij MLM-bedrijven sprake is van een arbeidsrelatie en of er een risico bestaat
op schijnzelfstandigheid. Bij concrete vermoedens van overtreding van de arbeidswetgeving,
zoals de Arbeidstijdenwet (Atw) en de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag (Wml),
kan een melding gedaan worden bij de Inspectie SZW.9

Vraag 12

Bent u, naast het aanpakken van deze misleidende MLM-bedrijven, ook van mening dat
MLM-bedrijven transparanter moeten zijn in hun verdienmodel? Bent u daarom bereid
om MLM-bedrijven te verplichten informatie te geven over de risico’s, hun omzet, aantal
leden en de gemiddelde inkomsten per MLM?

Antwoord 12

Ondernemingen zijn verplicht financiële gegevens te openbaren in overeenstemming met
de wettelijke verplichtingen van verslaggeving die zien op het publiceren van een
jaarrekening en jaarverslag. Personen of bedrijven die een contract sluiten met een
MLM-bedrijf hebben een eigen verantwoordelijkheid om naar eventuele relevante informatie
te vragen. Een verplichte toelichting op het verdienmodel, zoals bedoeld in de vraag,
kan ertoe leiden dat MLM-bedrijven gedwongen worden concurrentiegevoelige informatie
te openbaren. Voor consumenten geldt een aanvullende bescherming. Er is onder meer
sprake van een misleidende handelspraktijk als onjuiste informatie wordt gegeven of
essentiële informatie wordt weggelaten die de (gemiddelde) consument nodig heeft om
een geïnformeerd besluit over de transactie te nemen.

Naast de verplichting voor bedrijven om de Europese en Nederlandse wetgeving na te
leven, hebben diverse MLM-bedrijven die zijn aangesloten bij Seldia (The European
Direct Selling Organisation) zich geconformeerd aan een gedragscode. De Europese Gedragscode
voor Directe Verkoop stelt onder andere dat een bedrijf belangrijke informatie over
het product tijdig en duidelijk moet vermelden.10 Dezelfde code bepaalt dat aangesloten bedrijven verwacht worden een Code Compliance-verantwoordelijke
aan te stellen die hierop toeziet.

Ik zie op dit moment geen aanleiding voor aanvullende informatieverplichtingen.