Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Haga over het bericht 'Beruchte topcrimineel deelt lakens uit in Bajes Zaanstad'

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 30 september 2021). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3949.

Vraag 1

Herkent u de zorgen uit het artikel met betrekking tot manipulatie vanuit de penitentiaire
inrichtingen (PI's)?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Herkent u het al lang aanwezige probleem van het binnensmokkelen van telefoons in
de (PI's)?

Antwoord 2

Ja, zoals ik in de brief van 11 juli 2019 bekend heb gemaakt, is er 3 miljoen euro
structureel beschikbaar gesteld voor de strijd tegen smokkelwaar.2 Dit wordt ingezet voor het realiseren van hekwerk, camera’s netten. Tevens is het
aantal speurhonden verdubbeld van twintig naar veertig. De Dienst Justitiële Inrichtingen
(DJI) voert diverse controles uit, zoals toegangscontroles en controles van cellen
en luchtplaatsen. De penitentiaire scherpte van het personeel is hierbij van groot
belang. Op diverse plaatsen hebben we afgelopen jaren extra speurhonden ingezet en
hekken en netten aangebracht om het overgooien van contrabande tegen te gaan. Daarnaast
is het naar binnen brengen van contrabande per 1 november 2019 strafbaar gesteld.
Op de invoer van verboden spullen staat een geldboete van de derde categorie of een
gevangenisstraf van maximaal zes maanden. Ook is DJI bezig te onderzoeken wat de mogelijkheden
om gsm-signalen te detecteren en te verstoren.

Vraag 3

Herkent u dat het zeer onwenselijk is dat sommige gedetineerde criminelen hun macht
in de samenleving blijven uitoefenen?

Antwoord 3

Ja, dat is zeer onwenselijk. Het tegengaan van voortgezet crimineel handelen tijdens
detentie heeft topprioriteit. Wij blijven stevig inzetten op de bestrijding van dit
fenomeen.

Vraag 4

Waarom is het nog steeds mogelijk met gsm’s te bellen vanuit een PI?

Antwoord 4

Het is helaas niet mogelijk om het naar binnen smokkelen van gsm’s volledig te voorkomen.
Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 2 zijn alle inspanningen er op gericht om
dit tegen te gaan.

Vraag 5

Bent u bekend met het kunnen verstoren van het gsm-verkeer die het gebruik van gsm’s
onmogelijk maakt?

Antwoord 5

Ja, zie het antwoord op vraag 2.

Vraag 6

Waarom wordt deze techniek nog niet afdoende benut in PI's?

Vraag 7

Wanneer is de verwachting dat dit technisch uitgevoerd gaat wordt in PI's?

Antwoord 6 en 7

DJI heeft onderzoek gedaan naar de toepassing hiervan in de PI’s. DJI heeft met diverse
marktpartijen overleg gevoerd en gevraagd om oplossingen te presenteren en een offerte
uit te brengen. De technische complexiteit, beperkte effectiviteit en de hoge kosten
hiervan hebben er toe geleid dat de opdracht niet is gegund. Thans worden andere mogelijkheden
onderzocht, bijvoorbeeld het detecteren en verstoren van mobiele telefoons.

Vraag 8

Wat vindt u van het feit dat de voorman van de MC Hardliners, personeelsleden en medegedetineerden
straffeloos initimideert? Kunt u dit toelichten?

Antwoord 8

In het algemeen kan ik melden dat signalen van ontoelaatbaar gedrag altijd worden
onderzocht conform vastgestelde procedures. Als er inderdaad sprake is van ontoelaatbaar
gedrag, worden er passende maatregelen genomen. Aangezien er momenteel een opsporingsonderzoek
loopt, kan ik over deze individuele casus geen uitspraken doen.

Vraag 9

Wat vindt u van het schokkende feit dat een gedetineerde toegang heeft verkregen tot
data van de gevangenis en zo bij informatie kon komen over andere gedetineerden of
personeelsleden? Kunt u toelichten hoe u dit in de toekomst gaat vermijden?

Antwoord 9

Het is zeer kwalijk dat een gedetineerde beschikt over informatie van personeelsleden.
Momenteel wordt door de politie en het eigen Bureau Inlichtingen en Veiligheid (BIV)
onderzocht hoe dit heeft kunnen gebeuren. Op basis van de resultaten van dit onderzoek
zullen passende maatregelen worden getroffen. De vertrouwelijkheid van de persoonlijke
informatie over medewerkers en andere personen en hoe daarmee om te gaan wordt bij
alle medewerkers en leidinggevenden structureel onder de aandacht gebracht.

De directeur van de PI heeft alle medewerkers over wie informatie bij een gedetineerde
is aangetroffen, hiervan op de hoogte gebracht. Om de veiligheid van de betrokken
medewerkers te kunnen waarborgen, zijn er in samenwerking met de politie extra maatregelen
getroffen.

Vraag 10

Wat vindt u van het feit dat notabene een gedetineerde doodleuk bepaalt wat er gebeurt
in de gevangenis, o.a. hoe het geld voor activiteiten op de afdeling wordt uitgeven,
wat en wie er komt op de afdeling en zelfs wanneer er iemand mag stofzuigen zodat
hij rustig kan uitslapen? Kunt u ook antwoord geven op de vraag hoe het kan dat hij
ook meermalen is gezien in de hokken van medewerkers, waar hij gewoon achter een computer
mag zitten?

Antwoord 10

Op de vermeende gebeurtenissen kan ik nu vanwege een lopend onderzoek niet ingaan.
Hierdoor kan ik ook niet bevestigen wat er wel en wat er niet plaats heeft gevonden.
In algemene zin kan ik aangeven dat dit uiteraard onacceptabel zou zijn. In iedere
inrichting bestaat een Gedetineerdencommissie (Gedeco) waarin vertegenwoordigers zitten
van de gedetineerden van een afdeling. De Gedeco-leden kunnen gezamenlijk voorstellen
doen voor activiteiten, waarna in overleg met het personeel een besluit wordt genomen
over de activiteiten. Indien er (beperkt) budget beschikbaar is, kan dat worden uitgegeven
aan kleinschalige inrichtingsactiviteiten.

Welke schoonmaakwerkzaamheden de afdelingsreiniger uitvoert en op welk moment is gebonden
aan een rooster en wordt bepaald door het DJI-personeel. Dit gebeurt niet door een
gedetineerde.

Het is ook niet toegestaan dat een gedetineerde zich begeeft in de teamkamer van het
DJI personeel. In hoeverre er in dit geval sprake is van het overtreden van deze regels
kan ik geen uitspraken doen aangezien het (opsporings)onderzoek nog loopt.

Vraag 11

Hoe kan het dat niets is gedaan met signalen van bewakers en gedetineerden, die meermalen
bij leidinggevenden aan de bel hebben getrokken? Kunt u ook antwoord geven op de vraag
waarom een gedetineerde beschikt over gegevens van afdelingshoofden en andere leidinggevenden?

Antwoord 11

Aangezien er momenteel een opsporingsonderzoek op deze specifieke casus loopt, kan
ik hier geen uitspraak over doen. Zoals bij het antwoord op vraag 9 aangegeven wordt
momenteel onderzocht hoe gegevens van personeel bij de gedetineerde terecht zijn gekomen.

Vraag 12

Kunt u duiden hoe het mogelijk is dat volgens bronnen een van de melders is mishandeld,
maar daarop geen sancties volgden? Kunt u antwoord geven op de vraag of het klopt
dat het voorval op camera is vastgelegd?

Antwoord 12

Dit betreft een voorval tussen twee gedetineerden. Dit voorval is op camera vastgelegd.
Het personeel heeft conform procedure met betrokkenen gesproken. Ik kan omwille van
privacyredenen verder niet ingaan op het voorval zelf en de uitkomsten en vervolg
van het gesprek.

Vraag 13

Bent u bekend met het feit dat het justitieel complex Zaanstad al langer onder vuur
ligt?

Antwoord 13

JC Zaanstad biedt plaats aan meer dan 1.000 gedetineerden. Hierdoor is het onvermijdelijk
dat er veiligheidsincidenten plaatsvinden. Uiteraard zijn alle inspanningen erop gericht
om de veiligheidsrisico’s zo goed mogelijk te beheersen.

Vraag 14

Bent u bekend met het feit dat de laatste jaren meerdere personeelsleden weggestuurd
zijn wegens een relatie met gedetineerden?

Antwoord 14

Ja. Wanneer er tussen een personeelslid en een gedetineerde een andere dan puur professionele
relatie ontstaat, dient het personeelslid dit direct te melden bij de leidinggevende.
Dan kunnen er direct passende maatregelen worden getroffen (bijvoorbeeld overplaatsing
of ontslag) om de orde en veiligheid in de inrichting te kunnen blijven waarborgen.

Vraag 15

Hoe gaat u dit wanbeleid daadkrachtig bestrijden?

Antwoord 15

De conclusie dat er sprake is van wanbeleid, deel ik niet. Er hebben zich veiligheidsincidenten
voorgedaan. Het plaatsvinden van dergelijke incidenten is inherent aan de doelgroep
van een PI. De directie heeft ten aanzien van deze incidenten passende maatregelen
genomen.

Wij blijven ons stevig inzetten op de bestrijding van voortgezet crimineel handelen
tijdens detentie. Zoals aangegeven in de voortgangsbrief «Recht doen, kansen bieden»
van 15 juni 20213 is de intensivering van de veiligheidsmaatregelen voortgezet. Daarnaast wordt bij
specifieke problemen maatwerk toegepast. In de opleidingen van het personeel wordt
aandacht besteed aan onder meer het herkennen van signalen van voortgezet crimineel
handelen en hoe daar op te handelen. Daarnaast zijn er inmiddels twee afdelingen Intensief
Toezicht (AIT) operationeel en wordt er een derde AIT ingericht. Op deze kleinschalige
afdeling, gecompartimenteerd van de rest van de inrichting, kunnen gedragingen en
contacten van gedetineerden beter worden gemonitord. Ook is er in iedere PI een Bureau
inlichtingen en veiligheid (BIV) opgezet. Deze bureaus werken met de Gedetineerden
Relatie Monitor (GRM), een tool om onderlinge netwerken in beeld te krijgen. Bij het
constateren van ongewenst of crimineel gedrag bij gedetineerden worden er disciplinaire
straffen opgelegd. Bij strafbaar gedrag is het uitgangspunt dat altijd aangifte wordt
gedaan zodat gedetineerden strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. De Wet Straffen
en Beschermen laat gedrag tijdens detentie zwaarder meewegen bij de verlening van
verlof en de voorwaardelijke invrijheidstelling (v.i.). Het in gevaar brengen van
de veiligheid van medewerkers zal dus consequenties hebben bij een beslissing over
het verlenen van verlof of v.i.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van het lid Palland (CDA),
ingezonden 18 augustus 2021 (vraagnummer 2021Z14374) en van het lid Ellian (VVD), ingezonden 19 augusus 2021 (vraagnummer 2021Z14409)