Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Palland over de berichten ‘Beruchte topgangster deelt lakens uit in bajes Zaanstad’: ‘De R. bepaalt wat er gebeurt’ en ‘Motorbendekopstuk Lysander de R. (39) in allerijl uit cel gehaald en overgeplaatst’

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 30 september 2021). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3948.

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten uit de Telegraaf: «Beruchte topgangster deelt lakens
uit in bajes Zaanstad»: «De R bepaalt wat er gebeurt» en «Motorbendekopstuk Lysander
de R. (39) in allerijl uit cel gehaald en overgeplaatst»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Klopt het bericht dat De R. vanuit de gevangenis een alternatieve Hells Angels MC,
genaamd MC Hardliners, heeft kunnen oprichten?

Antwoord 2

Ja. Criminele motorclubs, de zogeheten «Outlaw Motorcycle Gangs» (OMG’s), zijn vaak
zogeheten «informele verenigingen». Hierover is eerder bericht in antwoord d.d. 20 augustus
2019 op Kamervragen van het lid Kuiken over de oprichting van een nieuwe motorclub
vanuit detentie.2 Informele verengingen kunnen eenvoudig worden opgericht. Dit komt omdat een dergelijke
vereniging niet wordt opgericht door middel van een notariële akte en ook niet hoeft
te worden ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel. Een in
detentie opgerichte vereniging is niet per definitie een criminele organisatie. Het
verbieden hiervan kan vooraf niet.

Vraag 3

Klopt het bericht dat De R. de positie van voorzitter van de Gedetineerden Commissie
(Gedeko) van cluster Oost is geworden en daarmee meer bewegingsruimte heeft en meer
invloed kan uitoefenen?

Antwoord 3

Het bericht klopt ten dele. De R. was lid van de gedetineerdencommissie (Gedeco),
maar geen voorzitter. De leden van de Gedeco mogen – ter uitoefening van hun functie
– op afgesproken tijdstippen op andere afdelingen komen ten behoeve van overleg met
andere Gedeco-leden en/of functionarissen van de inrichting.

Vraag 4

Hoe wordt de positie van voorzitter van de Gedeko van een cluster toegekend en welke
taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden horen daarbij? Kan een dergelijke positie
ook vervallen naar aanleiding van incidenten/voorvallen/slecht gedrag? Is dit inrichting-specifiek
of landelijk beleid?

Antwoord 4

Nadat een gedetineerde zich verkiesbaar heeft gesteld, kiezen de gedetineerden van
een afdeling zelf wie hen vertegenwoordigt in de Gedeco. Een lid van de Gedeco vertegenwoordigt
een afdeling tijdens gesprekken met functionarissen van de inrichting over de detentie-omstandigheden,
zoals het leefklimaat op de afdeling. Hoe vaak de Gedeco bij elkaar komt, wisselt
per PI.3 Wanneer het gedrag van een gedetineerde daartoe aanleiding geeft, kan het hem verboden
worden zich verkiesbaar te stellen voor de Gedeco en kan een eventueel lidmaatschap
worden beëindigd.

In iedere penitentiaire inrichting is een Gedeco. Nadere regelgeving over de onderhavige
Gedeco staat in de huisregels van de PI Zaanstad.

Vraag 5

Klachten die door bewakers en gedetineerden over De R. bij de leidinggevenden worden
neergelegd zouden bij De R belanden; dit kan toch niet waar zijn? Hoe is een correcte
klachtenprocedure en afhandeling daarvan bij de Penitentiaire Inrichting (PI) in Zaanstad
geborgd?

Antwoord 5

Bij de klachtbehandeling is het gebruikelijk om eerst in gesprek te gaan en te bezien
of een meningsverschil minnelijk kan worden afgedaan. Er is geen sprake van dat zaken
die bij leidinggevenden zijn gemeld, zijn doorgegeven aan De R. buiten deze procedure
om.

Het beklagrecht voor volwassen gedetineerden is geregeld in hoofdstuk 11 van de Penitentiaire
Beginselenwet (Pbw). Een gedetineerde kan op grond van artikel 60 Pbw bij de beklagcommissie
van de Commissie van Toezicht klagen over een hem betreffende door of namens de directeur
genomen beslissing. De directeur draagt er zorg voor dat een gedetineerde die beklag
wenst te doen daartoe zo spoedig mogelijk in de gelegenheid wordt gesteld.

Vraag 6

Deelt u de zorgen die spreken uit het artikel over toenemend fenomeen dat criminelen
vanuit detentie erin slagen alsnog hun criminele zaken voort te zetten en aan te sturen?

Antwoord 6

Het is onacceptabel als gedetineerden vanuit detentie crimineel handelen voortzetten.
Om deze reden is extra ingezet op veiligheidsmaatregelen binnen DJI, zoals ook beschreven
in de derde Voortgangsbrief visie «Recht doen, kansen bieden» van 15 juni jl.4 Tot deze maatregelen behoren onder meer de oprichting van een aantal Afdelingen Intensief
Toezicht (AIT) en het in iedere PI hebben van een Bureau inlichtingen en veiligheid
(BIV). Het inzetten van voldoende goed opgeleid en getraind personeel maakt dat er
meer zicht is op het voortgezet crimineel handelen. Daarnaast is er een nauwe samenwerking
met het Gedetineerden Recherche Informatiepunt (GRIP) van de politie om de veiligheid
binnen en buiten de inrichtingen te bewaken.

Vraag 7

Is in geval van structurele intimidatie en/of incidenten en/of klachten over een gedetineerde
eventueel overplaatsing naar een andere instelling en/of ander regime aan de orde?

Antwoord 7

Ja. Wanneer een gedetineerde naar het oordeel van de directeur in een bepaalde mate
ongewenst gedrag vertoont, kan hij worden overgeplaatst naar een andere inrichting
en/of een ander regime.

Vraag 8 en 9

Kunt u verklaren waarom er een keylogger, die toetsaanslagen registreert, gevonden
is in het hok van bewakers van Justitieel Complex Zaanstad?

Hoe is er gehandeld na het ontdekken van de keylogger? Is duidelijk geworden welke
informatie de keylogger heeft geregistreerd en wat er met de informatie is gedaan?

Antwoord 8 en 9

De key-logger is door de politie geplaatst in verband met een lopend onderzoek. In
het belang van dit onderzoek doe ik op dit moment geen verdere mededelingen over de
key-logger.

Vraag 10 en 11

Klopt het dat De R. op dinsdag 17 augustus in de avond uit zijn cel is gehaald en
overgeplaatst is naar de extra beveiligde afdeling van de PI in Krimpen aan den IJssel?
In hoeverre heeft dit te maken gehad met de berichtgeving van de Telegraaf die enkele
uren later zou verschijnen?

Kan uit de overplaatsing worden geconcludeerd dat er inderdaad sprake is van voortzetting
van criminele activiteiten door De R. in Justitieel Complex Zaanstad en dat er daarmee
ook sprake is van invloed van De R. op de gang van zaken in het Justitieel Complex
Zaanstad?

Antwoord 10 en 11

Ik ga niet in op besluiten ten aanzien van individuele zaken. In het algemeen kan
wel worden gemeld dat een overplaatsing gebeurt op basis van een selectieadvies. Hierbij
kunnen mogelijke effecten van publicaties op de orde en veiligheid binnen de inrichting,
het gedrag van de gedetineerde en de persoonlijke omstandigheden van de gedetineerde
meewegen.

Of er sprake is van voortzetting van criminele activiteiten kan ik in verband met
een lopend onderzoek niet beantwoorden.

Vraag 12

Heeft u ooit overwogen om maatregelen te treffen om de telefoon-signalen te verstoren
binnen Penitentiaire Inrichtingen om daarmee het gebruik van binnengesmokkelde telefoons
onmogelijk te maken? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

DJI heeft onderzoek gedaan naar de toepassing hiervan in de PI’s. DJI heeft met diverse
marktpartijen overleg gevoerd en gevraagd om oplossingen te presenteren en een offerte
uit te brengen. De technische complexiteit, beperkte effectiviteit en de hoge kosten
hiervan hebben er toe geleid dat de opdracht niet is gegund. Thans worden andere mogelijkheden
onderzocht, bijvoorbeeld het detecteren en verstoren van mobiele telefoons.

Vraag 13

Wat bent u voornemens te doen in overleg met de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI)
op basis van de signalen uit dit artikel?

Antwoord 13

Het tegengaan van voortgezet crimineel handelen tijdens detentie heeft topprioriteit.
Gezien het lopende politieonderzoek kan ik niet specifiek op dit geval in gaan. Wel
kan ik in algemene zin zeggen dat we stevig blijven inzetten op de bestrijding van
dit fenomeen. In de opleidingen van het personeel wordt aandacht besteed aan onder
meer het herkennen van signalen van voortgezet crimineel handelen en hoe daar op te
handelen. Daarnaast zijn er inmiddels twee afdelingen Intensief Toezicht (AIT) operationeel
en wordt er een derde ingericht. Ook is er in iedere PI een Bureau inlichtingen en
veiligheid (BIV) opgezet. Deze bureaus werken met de Gedetineerden Relatie Monitor
(GRM), een tool om onderlinge netwerken in beeld te krijgen. Zoals ik in de brief
van 11 juli 2019 bekend heb gemaakt is er 3 miljoen euro structureel beschikbaar gesteld
voor de strijd tegen smokkelwaar.5 Onder andere hekwerk, camera’s en netten zijn hiermee gerealiseerd. Tevens is het
aantal speurhonden verdubbeld van twintig naar veertig. DJI voert diverse controles
uit, zoals toegangscontroles en controles van cellen en luchtplaatsen. De penitentiaire
scherpte van het personeel is hierbij van groot belang. Daarnaast is het naar binnen
brengen van contrabande per 1 november 2019 strafbaar gesteld. Op de invoer van verboden
spullen staat een geldboete van de derde categorie of een gevangenisstraf van maximaal
zes maanden. Ook is DJI bezig te onderzoeken wat de mogelijkheden en kosten zijn om
gsm-signalen te detecteren en te verstoren. Bij het constateren van ongewenst of crimineel
gedrag bij gedetineerden worden er disciplinaire straffen opgelegd. Bij strafbaar
gedrag is het uitgangspunt dat altijd aangifte wordt gedaan zodat gedetineerden strafrechtelijk
vervolgd kunnen worden. De Wet Straffen en Beschermen laat gedrag tijdens detentie
zwaarder meewegen bij de verlening van verlof en de voorwaardelijke invrijheidstelling
(v.i.). Het in gevaar brengen van de veiligheid van medewerkers zal dus consequenties
hebben bij een beslissing over het verlenen van verlof of v.i.