Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Kerseboom over de aankoop van het ANP om politiek-activistische redenen en de gevolgen daarvan voor de onafhankelijke nieuwsgaring

Antwoord van Minister Slob (Basis- en Voortgezet Onderwijs en Media) (ontvangen 16 september
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3421.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Chris Oomen (vermogen: 900 miljoen) kocht het ANP uit
angst voor nepnieuws. «Dat is een groot gevaar»»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Erkent u dat het ANP, het grootste persbureau van Nederland, dat aan de basis staat
van bijna al het Nederlandse nieuws, een zeer belangrijke rol vervult in het Nederlandse
medialandschap in het algemeen en in de Nederlandse nieuwsvoorziening in het bijzonder?

Antwoord 2

Ja.

Vraag 3

Erkent u dat naast RTL Nederland, De Telegraaf, de Volkskrant, het AD, NRC, regionale
dagbladen en tal van andere media, ook de NOS, veelvuldig gebruik maakt van het ANP
als nieuwsbron?

Antwoord 3

Het is correct dat de NOS veelvuldig gebruik maakt van het ANP als nieuwsbron.

Vraag 4

Op basis van welke criteria beoordeelt de NOS de onafhankelijkheid en de objectiviteit
van een nieuwsleverancier?

Antwoord 4

De Nederlandse journalistiek kent een sterke traditie van zelfregulering. Kernelementen
hierin zijn het naleven van journalistieke gedragscodes, borging van het onafhankelijk
functioneren van redacties binnen organisaties middels redactiestatuten en het zich
openstellen voor klachten door lidmaatschap van de Raad voor de Journalistiek. De
NOS en het ANP hebben deze waarborgen in hun organisatie geïmplementeerd.

De NOS heeft bij mij aangegeven dat bij het sluiten van een contract met een nieuwsleverancier
de journalistieke kwaliteit van deze organisatie wordt meegewogen. Mij is niet bekend
of hiertoe door de NOS buiten de genoemde waarborgen voor journalistieke onafhankelijkheid
en kwaliteit nadere criteria gehanteerd worden.

Vraag 5

Met welke regelmaat wordt de onafhankelijkheid en objectiviteit van een nieuwsleverancier
door de NOS herbeoordeeld? Gebeurt dit standaard bij overnames en/of fusies? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 5

Volgens de NOS komt de kwaliteit van het ANP aan de orde tijdens contractbesprekingen
tussen de publieke omroep en het ANP. Er is een regulier en open contact tussen de
hoofdredactie van het ANP en de hoofdredactie van NOS Nieuws. De NOS heeft mij laten
weten de berichtgeving van het ANP als feitelijk, evenwichtig en constant te ervaren.

Vraag 6 t/m 10

Hoe beoordeelt u dat Chris Oomen, de nieuwe eigenaar van het ANP, vrijheid van meningsuiting
ziet als een gevaar? Welk gevolg heeft dit naar uw inzicht voor de onafhankelijkheid
en de objectiviteit van het ANP?

Bent u het ermee eens dat de houding van Chris Oomen ten aanzien van de vrijheid van
meningsuiting onverenigbaar is met artikel 7 van de Grondwet?

Hoe beoordeelt u dat Chris Oomen op niet mis te verstane wijze duidelijk heeft gemaakt
dat niet commerciële, maar politieke overwegingen hem hebben doen besluiten het ANP
over te nemen? Welk gevolg heeft dit naar uw inzicht voor de onafhankelijkheid en
de objectiviteit van het ANP?

Hoe beoordeelt u dat Chris Oomen zich expliciet uitspreekt tegen Baudet en Trump?
Welk gevolg heeft dit naar uw inzicht voor de onafhankelijkheid en de objectiviteit
van het ANP?

Hoe beoordeelt u dat Chris Oomen mensen die zich niet willen laten vaccineren bestempelt
als mensen met «gekke ideeën»? Welk gevolg heeft dit naar uw inzicht voor de onafhankelijkheid
en de objectiviteit van het ANP?

Antwoord 6 t/m 10

De vrijheid van meningsuiting wordt in Nederland beschermd op basis van artikel 7
van de Grondwet en wordt alleen begrensd door de wet. Ten aanzien van de onafhankelijkheid
en kwaliteit van het journalistieke werk dat door het ANP verricht wordt, is primair
van belang dat de onder vraag 4 genoemde waarborgen zijn geïmplementeerd. Het ANP
heeft desgevraagd bevestigd dat deze waarborgen binnen de organisatie onveranderd
zijn gebleven na de recente overname.

Vraag 11

Bent u het ermee eens dat de politiek gekleurde uitlatingen van Chris Oomen het vertrouwen
van burgers in de onafhankelijkheid en de objectiviteit van de NOS direct, dan wel
indirect, ondermijnen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 11

De NOS is zelf verantwoordelijk voor de manier waarop men de onafhankelijkheid en
de kwaliteit van het journalistieke werk in de organisatie waarborgt. Dit geldt ook
voor de afwegingen die men maakt bij het aangaan van samenwerking met externe partijen
zoals het ANP. De genoemde waarborgen hebben als doel dat mensen vertrouwen kunnen
stellen in de berichtgeving van de NOS.

Vraag 12

Hoe beoordeelt u dat vrijwel direct na de overname door Chris Oomen, het ANP overging
op het gebruik van genderneutrale voornaamwoorden2? Kunt u uitsluiten dat de NOS dit woordgebruik in de toekomst ook gaat hanteren?

Antwoord 12

Het is aan het ANP en aan de NOS om dergelijke keuzes zelf te maken. Het past niet
dat een Minister van media zich met dergelijke journalistieke keuzes bemoeit. Het
ANP heeft in een persbericht aangegeven dat het deze aanpassing doet om mee te gaan
met maatschappelijke ontwikkelingen.3 De NOS verantwoordt op haar website4de verschillende woordkeuzes die NOS maakt.

Vraag 13, 14 en 15

Bij hoeveel procent van de nieuwsitems van de NOS wordt het ANP gebruikt als bron?

Welke alternatieve bronnen gebruikt de NOS om de berichten van het ANP te verifiëren?

Bij hoeveel procent van de nieuwsitems van de NOS worden beelden van het ANP gebruikt?

Antwoord 13, 14 en 15

De NOS heeft mij laten weten geen gedetailleerde kwantificatie van het gebruik van
ANP bronnen bij te houden. De NOS heeft grote nieuws- en sportredacties die primair
zijn gericht op het zelf garen van nieuws en daartoe over zeer uitgebreide eigen netwerken
en specialisten op talloze gebieden beschikken. Deze redacties bestaan uit honderden
journalisten. Zij hebben naast het ANP toegang tot eigen bronnen en talloze organisaties
weten de NOS zelf te vinden met persberichten. Hierdoor is volgens de NOS niet per
onderwerp of bericht vast te stellen wat de oorspronkelijk bron is geweest, hoe een
invalshoek is ontstaan of hoe de nieuwsgaring precies is verlopen. De NOS is niet
afhankelijk van het ANP voor zijn eigen berichtgeving, maar gebruikt de berichten
van het ANP als efficiënt vangnet naast de eigen redactionele inspanningen. Onderdeel
van de eigen werkwijze is dat berichten, waarbij gebruik is gemaakt van het ANP (net
als bij alle andere berichtgeving), door de NOS zelf worden gecheckt voordat tot publicatie
wordt overgegaan.

Vraag 16 en 17

Hoeveel euro belastinggeld is er de afgelopen tien jaar in totaal door de NOS aan
het ANP uitgegeven?

Hoeveel euro belastinggeld verwacht u dat de NOS, in het geval van ongewijzigd beleid
ten aanzien van het ANP, in totaal in de komende vier jaar (op jaarbasis) aan het
ANP zal uitgeven?

Antwoord 16 en 17

De kosten alsmede de looptijd van het contract van de NOS met het ANP zijn bedrijfsvertrouwelijk.
Volgens de NOS zijn de kosten van het ANP-contract in verhouding tot de inspanningen
van het ANP. Het betreft een contract dat door de NOS voor alle publieke omroepen
wordt gesloten. Voorafgaand aan het sluiten van dit soort contracten door de publieke
omroep wordt altijd een uitvoerige kosten-batenafweging gemaakt waarbij ook de journalistieke
kwaliteit bij elk eventueel nieuw contract meegewogen wordt.

Vraag 18

Bent u bereid om de samenwerking tussen de NOS en het ANP te beëindigen als de onafhankelijkheid
en de objectiviteit van het ANP niet meer gegarandeerd kunnen worden? Zo nee, waarom
niet? Zo ja, op basis van welke criteria zou hier volgens u sprake van zijn?

Antwoord 18

De NOS is zelf verantwoordelijk voor de manier waarop men de onafhankelijkheid en
de kwaliteit van het journalistieke werk in de organisatie waarborgt. Dit geldt ook
voor de afwegingen die men maakt bij het aangaan van samenwerking met externe partijen
zoals het ANP.

Vraag 19 en 20

Zijn er in Nederland goede alternatieven voor het ANP, als (voornaamste) nieuwsleverancier
van de NOS? Zo ja, welke? Zo nee, waarom niet?

Bent u het ermee eens dat een gebrek aan goede alternatieven voor het ANP, door een
de facto monopoliepositie, slecht is voor de pluriformiteit van het Nederlandse medialandschap
en de Nederlandse nieuwsvoorziening? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 19 en 20

Er zijn in Nederland geen andere organisaties actief die, op de schaal waarop het
ANP dat doet, bedrijfsmatig als nieuwsbron fungeren voor andere nieuwsorganisaties.
Het ANP is ontstaan vanuit de behoefte binnen de Nederlandse journalistieke sector
om in gezamenlijkheid te komen tot een efficiënte productie van op juistheid gecontroleerde
en voor alle betrokken organisaties relevante berichtgeving. Uiteraard hebben betrokken
nieuwsorganisaties zelf redacties in dienst die men inzet op berichtgeving over gebeurtenissen
en onderwerpen die men relevant acht voor de eigen doelgroep.