Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op van het lid Tony van Dijck over de berichten dat bedrijven voor ruim €4 miljard aan loonsteun moeten terugbetalen en dat dit voor veel ondernemers dreigt uit te draaien op een financiële strop

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën), mede namens de Ministers van Economische
Zaken en Klimaat en van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 13 september 2021).

Vraag 1

Bent u bekend met de berichten «Bedrijven moeten ruim € 4 mrd. aan leunsteun terugbetalen»
en «Financiële strop voor bedrijven dreigt nu controle eerste ronde noodsteun vastloopt»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u verklaren waarom zeven op de tien bedrijven 4,2 mrd Noodmaatregel Overbrugging
Werkgelegenheid (NOW)-steun moeten terugbetalen en dit mogelijk een financiële strop
voor bedrijven dreigt te worden? Klopt het dat de terugbetaling van de coronasteun
op een financiële strop dreigt uit te draaien, omdat accountants de vereiste goedkeurende
verklaring niet op tijd kunnen aanleveren en bedrijven de coronasteun dan volledig
moeten terugbetalen?

Antwoord 2

Bedrijven die achteraf toch meer omzet hebben gedraaid dan vooraf was ingeschat en
hierdoor een te hoog voorschot hebben ontvangen, dienen het teveel ontvangen bedrag
terug te betalen. Hetzelfde geldt voor de werkgevers die hun totale loonsom niet op
peil hebben gehouden. Het vaststellingsproces van de NOW loopt nog, waardoor het nog
onduidelijk is hoeveel NOW-steun er uiteindelijk wordt uitgekeerd. Daarmee kan er
ook nog niet gezegd worden dat het gaat om zeven op de tien bedrijven voor een totaal
aan € 4,2 miljard.

Voor de NOW 1 hebben nu circa 64 duizend bedrijven een vaststellingsaanvraag ingediend.
Van circa 76 duizend bedrijven heeft UWV deze nog niet binnen2. Gezien de grote variëteit in bedrijven en in de subsidiebedragen is het niet goed
te duiden of het huidige beeld van de definitieve vaststellingen een representatief
beeld geeft. Zodra er meer vaststellingen hebben plaatsgevonden kan een beter beeld
gegeven worden over de terugbetalingen en de nabetalingen.

Van de vaststellingen die tot nu toe zijn gedaan, komt ongeveer 80% van de terugvorderingen
van de NOW 1, doordat er een betere omzet is gedraaid dan vooraf was ingeschat. 71%
van het totale terugvorderingsbedrag in de NOW 1 tot nu toe komt voort uit het feit
dat de omzetdrempel van 20% niet is gehaald. Voor de NOW 2 gaat het tot nu toe zelfs
om 94% van het totale terugvorderingsbedrag. Doordat de NOW een tegemoetkoming is
in de loonkosten als er sprake is van omzetderving, is de wijze waarop deze terugvordering
wordt berekend, in lijn met de doelstelling, namelijk het behoud van werkgelegenheid.
In de aankomende achtste editie van de monitoringsbrief zal wederom de meest actuele
stand worden gegeven.

Recentelijk hebben onderzoekers in de ESB (Schellekens et al.3,
4) een inschatting gemaakt over onder andere het aantal terugvorderingen op basis van
steun- en omzetdata op ondernemingsniveau van het Centraal Bureau voor de Statistiek
(CBS). Met behulp van deze gegevens komen de onderzoekers tot de conclusie dat zeven
van de tien bedrijven NOW-steun moet terugbetalen met een totaalbedrag van € 4,2 miljard.

De analyse kent echter een aantal beperkingen. De eerste belangrijke beperking is
dat er in de data geen rekening is gehouden met de terugvorderingen die grotendeels
nog moeten plaatsvinden. Bedrijven kenden van tevoren niet hun daadwerkelijke omzetverlies
en hebben, zoals de onderzoekers ook aangeven, dit omzetverlies overschat. Het is
aannemelijk dat op basis van de definitieve afrekening de verleende steun lager zal
uitvallen. Op basis van het dan vastgestelde daadwerkelijke omzetverlies zal vervolgens
namelijk een deel van de bedrijven (een deel van) het verleende voorschot moeten terugbetalen.

Ten tweede zijn de omzetcijfers slechts beschikbaar voor een deel van de sectoren,
namelijk de sectoren groothandel, vervoer en opslag, horeca, informatie en communicatie,
specialistische zakelijke diensten en overige zakelijke dienstverlening. Cijfers van
sectoren als de detailhandel, industrie, agrarische sector, bouw en recreatieve sector
ontbreken. Sommige NOW-ontvangers hoeven bovendien geen btw-aangifte te doen, waardoor
deze omzetcijfers sowieso ontbreken.

Ten derde overlapt de NOW-aanvraagperiode niet geheel met de btw-aangifteperiode.
Dit kan de cijfers vertekenen wanneer juist in de maanden die buiten de gebruikte
btw-periode vallen omzetverlies geleden is.

Als laatste is er in de data geen rekening gehouden met concernverbanden. Een individueel
bedrijf kan bijvoorbeeld minder omzetverlies hebben gehad dan vooraf verwacht, maar
het concern (het niveau van de NOW-aanvraag) kan wel evenveel of meer omzetverlies
hebben geleden.

Na 31 oktober 2021 sluit het vaststellingsloket voor de NOW-1 en daarna zal de subsidie
van werkgevers die nog geen vaststellingsaanvraag hebben gedaan, op nihil worden vastgesteld.
Dat betekent dat zij de gehele NOW-1 subsidie moeten terugbetalen. Door drukte bij
accountantskantoren en andere organisaties die een derdenverklaring mogen verstrekken,
is het lastig om deze verklaringen tijdig te verkrijgen. Ook de recent afgeronde gesprekken
over de aanpassingen van de controle van de NOW-groep hebben ertoe geleid dat accountants
in enkele gevallen hebben moeten wachten met het afgeven van een accountantsverklaring.
In alle NOW-regelingen is reeds opgenomen dat werkgevers die een accountantsverklaring
nodig hebben maar deze nog niet kunnen overleggen, op verzoek binnen 14 weken de vaststellingsaanvraag
aan kunnen vullen met een accountantsverklaring. Dit is in de uitvoering zo ingeregeld
dat werkgevers bij het doen van een vaststellingsaanvraag bij UWV de optie kunnen
aanvinken dat zij nog wachten op een accountantsverklaring. Vanaf het moment dat zij
de vaststellingsaanvraag doen en deze optie aanvinken, hebben ze recht op 14 weken
uitstel. Zij dienen vervolgens de aanvraag opnieuw in te dienen, deze keer met de
accountantsverklaring. Het is wel van groot belang dat er een vaststellingsaanvraag
wordt gedaan op uiterlijk 31 oktober 2021 en dat er tijdens de aanvraag wordt aangegeven
dat de verklaring nog volgt. Alleen dan kan de werkgever gebruiken maken van de 14
weken termijn om een aanvraag te doen die volledig is en dus inclusief verklaring.
De aanvraag zal na het aanvinken van de optie worden afgebroken, waarna de werkgever
zodra hij de accountantsverklaring heeft ontvangen opnieuw de vaststellingsaanvraag
kan indienen bij UWV – binnen veertien weken na de eerste vaststellingsaanvraag.

Op dit moment geldt deze termijn van 14 weken alleen voor accountantsverklaringen.
Ook rondom de afgifte van de derdenverklaringen speelt drukte de sector parten, mede
omdat deze derdenverklaringen ook door accountants afgegeven kunnen worden. In de
praktijk zijn het ook vaak accountants die derdenverklaringen afgeven. Het is daarom
wenselijk dat werkgevers die een derdenverklaringen moeten aanleveren daarvoor ook
een extra termijn van 14 weken krijgen. De NOW- regelingen (NOW-1, -2, -3 en -4) worden
hier op korte termijn op aangepast. Ook voor deze werkgevers geldt uiteraard dat ze
uiterlijk 31 oktober 2021 een vaststellingsaanvraag moeten doen.

Naast bovengenoemde aanpassing zet de Minister van SZW samen met UWV in op aanvullende
en uitgebreide communicatie over de naderende deadline voor de vaststellingsaanvragen
van 31 oktober en de 14 weken om de aanvraag aan te vullen met een accountants- of
derdenverklaring. Het kabinet heeft vertrouwen dat deze aanvullende communicatie en
de wijzigingen ervoor zorgen dat de op dit moment ervaren belemmeringen worden weggenomen
en dat vele werkgevers richting de sluitingsdatum van 31 oktober a.s. een vaststellingsaanvraag
zullen doen teneinde een nihilstelling te voorkomen. Uiteraard blijft de Minister
van SZW dit proces en de voortgang hierbij goed monitoren.

Vraag 3

Klopt het dat dit bedrag nog hoger kan uitvallen omdat er nu alleen gekeken is naar
het verwachte omzetverlies versus de daadwerkelijk gerealiseerde omzetten op basis
van CBS-cijfers in 29 sectoren? Zo ja, hoeveel hoger kan dit bedrag nog uitvallen?

Antwoord 3

Zoals bij antwoord 2 aangegeven, kent het onderzoek beperkingen, waardoor het bedrag
een schatting is. In de aankomende achtste editie van de monitoringsbrief zal wederom
de meest actuele stand worden gegeven. Ook wordt uw Kamer regelmatig geïnformeerd
over de uitputting via de SZW-begroting en verantwoording.

Vraag 4

Kunt u tevens aangeven hoeveel bedrijven de overige coronaregelingen moeten terugbetalen
en welke bedragen hiermee gemoeid zijn (tijdelijke overbruggingsregeling voor zelfstandige
ondernemers – TOZO, Tegemoetkoming Ondernemers Getroffen Sectoren COVID-19 – TOGS/Tegemoetkoming
Vaste Lasten – TVL en overig)?

Antwoord 4

TOZO: De Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) biedt zelfstandig
ondernemers die geraakt zijn door de coronacrisis een aanvullende uitkering ter voorziening
in het levensonderhoud en/of een lening bedrijfskapitaal tot maximaal € 10.157,–.
Gemeenten hebben in 2020 45.920 vorderingen ten gevolge van correcties en 1.560 vorderingen
ten gevolge van overtredingen opgelegd in het kader van Tozo en Bbz uitkeringen voor
levensonderhoud, voor een gezamenlijk bedrag van € 74,7 miljoen. Het merendeel hiervan
heeft betrekking op de Tozo, aangezien het aantal Bbz uitkeringen in verhouding tot
het aantal Tozo uitkeringen beperkt is. Het relatief grote aantal correcties wordt
met name veroorzaakt doordat ondernemers omwille van de snelheid gevraagd zijn om
bij de aanvraag een inschatting te maken van hun te verwachten inkomen. Indien door
controles of door eigen opgave achteraf blijkt dat ondernemers meer inkomen hebben
ontvangen dan vooraf geschat, wordt de uitkering lager vastgesteld. Daarnaast zijn
er volgens CBS cijfers in 2020 ongeveer 25.000 Tozo en Bbz leningen bedrijfskapitaal
verstrekt. Uit verantwoordingscijfers van gemeenten volgt dat er voor circa € 245
miljoen euro aan Tozo leningen is verstrekt.

TVL: Bij de TVL is momenteel in totaal bij 21% van de bedrijven de vastgestelde tegemoetkoming
lager dan het voorschot van 80%. 18%-punt van deze bedrijven moet een deel van deze
tegemoetkoming terugbetalen. Bij de overige 3%-punt werd het ontvangen bedrag kwijtgescholden,
omdat dit minder dan 500 euro betrof.

TOGS: De TOGS – opgezet in het begin van de coronacrisis onder grote tijdsdruk – is een
regeling met een relatief hoog risicogehalte. De context van deze tijdsdruk, tussentijdse
beleidsaanpassingen en het verwachte grote aantal aanvragen en de relatief geringe
omvang van het subsidiëren bedrag, maakte het niet reëel om alle aanvragen vooraf
of achteraf te controleren. Wel zijn steekproefsgewijs controles uitgevoerd. Op grond
daarvan zijn terugvorderingen gedaan. Uit een achteraf gehouden steekproefcontrole
bij 1.462 bedrijven is bij ruim 500 bedrijven voor een bedrag van circa € 2,1 miljoen
teruggevorderd.

De uitkomsten betekenen niet dat circa 35% van de ondernemingen de TOGS voorwaarden
doelbewust hebben geschonden. RVO schat in dat een groot deel van de ondernemingen
een andere interpretatie van de beleidsregel, een andere perceptie van de voorwaarden
en een onjuiste inschatting van de verwachting(en) hadden. Daarbij was ook sprake
van een paniekreactie van ondernemers die gedwongen moesten sluiten.

Vraag 5

Aan welke voorwaarden moeten bedrijven voldoen bij de terugbetaling van de coronaregelingen?
Binnen welke termijn moet er worden terugbetaald en tegen welke rente?

Antwoord 5

UWV hanteert ruime terugbetalingstermijnen voor wat betreft de NOW. Via de website
van UWV kunnen werkgevers een betalingsregeling treffen tot en met 36 maanden. Als
dit niet genoeg is, kan er telefonisch contact worden gelegd met UWV en wordt er samen
gekeken naar de mogelijkheden. Ook is een betaalpauze van een jaar mogelijk. Over
het terug te betalen bedrag hoeft geen rente te worden betaald.

Voor ondernemers die leningen bedrijfskapitaal aangaan, geldt dat deze ook terugbetaald
moeten worden. In de Tozo (Tozo 5) is geregeld dat de looptijd van de Tozo lening
bedrijfskapitaal per 1 juli 2021 is verlengd van maximaal drie jaar en zes maanden
tot 5 jaar. De rente van de lening bedrijfskapitaal bedraagt 2%. Bedrijven hoeven
de rente en aflossing van de lening bedrijfskapitaal pas terug te betalen vanaf 1 januari
2022. In het tijdvak van 1 januari 2021 tot en met 1 januari 2022 wordt er geen rente
opgebouwd over de hoofdsom.

Zoals op 28 juni in de 2e Voortgangsrapportage TVL aan de Tweede Kamer is meegedeeld5, hanteert de RVO ruimhartige termijnen en biedt waar nodig maatwerk, om te voorkomen
dat ondernemers door een terugbetaling verder in de problemen raken. Bij het terugbetalen
van de TVL kan een ondernemer kiezen voor terugbetaling in zes maandelijkse termijnen
of twaalf maandelijkse termijnen. Ook kan een ondernemer aangeven graag een persoonlijke
betalingsregeling te treffen. Hiervoor wordt door de RVO persoonlijk contact opgenomen.
Indien een ondernemer voor meerdere TVL-periodes moet terugbetalen, volgen deze terugbetalingsverplichtingen
elkaar op. Over het terug te betalen bedrag hoeft geen rente betaald te worden. Dat
is zo bij zowel terugbetalingstermijnen van zes en twaalf maanden, als bij een persoonlijke
betalingsregeling.

Vraag 6

Bent u bereid maatregelen te treffen om ervoor te zorgen dat er meer coulance komt,
bedrijven meer tijd krijgen voor het verkrijgen van een goedgekeurde verklaring van
de accountant en de kosten van de accountant worden gecompenseerd en bent u bereid
bedrijven meer tijd te gunnen voor het terugbetalen van eventueel teveel ontvangen
coronasteun? Zo neen, waarom niet?

Antwoord 6

Zoals bij vraag 2 is aangegeven, kan een werkgever op verzoek 14 weken extra de tijd
krijgen om een accountantsverklaring op te sturen en wordt dit in de NOW-regelingen
ook mogelijk gemaakt voor een derdenverklaring. De werkgever moet dan wel uiterlijk
op 31 oktober 2021 een vaststellingsaanvraag hebben ingediend bij UWV. Met betrekking
tot terugbetalingen zijn UWV en RVO al zeer coulant met de gehanteerde termijnen en
de mogelijkheden hierbij, zoals in het antwoord op vraag 5 aangegeven. Compensatie
van de accountantskosten is niet aan de orde. Wel houdt de Minister van SZW een vinger
aan de pols wat betreft de administratieve lasten. Dat is ook de reden dat recentelijk
zes administratieve lastenverlichtingen op de controle van de NOW zijn aangekondigd6.