Verslag van een bijeenkomst : Verslag van een werkbezoek van een delegatie uit de vaste commissies voor Koninkrijksrelaties van de Eerste en van de Tweede Kamer der Staten-Generaal aan Bonaire van 22 tot en met 26 augustus 2021

AE/ Nr. 42 VERSLAG VAN EEN WERKBEZOEK VAN EEN DELEGATIE UIT DE VASTE COMMISSIES VOOR KONINKRIJKSRELATIES
VAN DE EERSTE EN VAN DE TWEEDE KAMER DER STATEN-GENERAAL AAN BONAIRE EN CURAÇAO VAN
22 TOT EN MET 26 AUGUSTUS 2020

Vastgesteld 10 september 2021

Van 23 tot en met 25 augustus 2021 zijn delegaties van de Staten van Aruba, van de
Staten van Curaçao, van de Staten van Sint Maarten en van de beide Kamers der Staten-Generaal
in het kader van het Interparlementair Koninkrijksoverleg (IPKO) bijeengekomen te
Bonaire. Het IPKO is de overlegstructuur van de parlementen van de landen van het
Koninkrijk en vindt in beginsel tweemaal per jaar plaats. De afsprakenlijst is als
bijlage bij dit verslag gevoegd.

De Nederlandse delegatie bestond uit de Tweede Kamerleden Paternotte (Voorzitter IPKO;
D66), De Vries (VVD), Wuite (D66), Van Dijk (CDA), Bromet (GroenLinks), Kuiken (PvdA)
en Ceder (ChristenUnie) en uit de Eerste Kamerleden Rosenmöller (Delegatieleider Staten-Generaaldelegatie;
GroenLinks), Van der Burg (VVD), Recourt (PvdA), Van Hattem (PVV) en Gerkens (SP).
De delegatie werd begeleid door commissiegriffier van de Tweede Kamer E.A.M. Meijers,
plaatsvervangend griffier van de Eerste Kamer F.J. Bergman en stafmedewerker van de
Eerste Kamer M.F. van Rooij.

De delegatie heeft van de gelegenheid gebruik gemaakt om op verschillende momenten
rondom het Interparlementair Koninkrijksoverleg werkbezoeken af te leggen in Bonaire.
De Nederlandse delegatie brengt hierbij verslag uit van deze werkbezoeken en bedankt
alle gesprekspartners voor hun bereidwillige medewerking aan het welslagen van het
werkbezoek. De Nederlandse delegatie is tevens veel dank verschuldigd aan de waarnemend
Rijksvertegenwoordiger van Nederland in Bonaire, Sint Eustatius en Saba en de medewerkers
van de Rijksdienst Caribisch Nederland, alsook aan de Vertegenwoordiger van Nederland
in Aruba, Curaçao en Sint Maarten, zijn plaatsvervanger in Aruba, en hun medewerkers.

De voorzitter van de delegatie, Rosenmöller

De voorzitter van het Interparlementair Koninkrijksoverleg, Paternotte

De griffiers van de delegatie, Bergman
Meijers

Vrijdag 20 augustus 2021

Voorafgaand aan het vertrek van de delegatie van Amsterdam naar Bonaire heeft op digitale
wijze een technische briefing plaats door de waarnemend Rijksvertegenwoordiger van
Nederland in Bonaire, Sint Eustatius en Saba, dhr. Helmond. Deze gaat in op politieke,
sociaaleconomische en maatschappelijke ontwikkelingen in Bonaire, onder meer over
de stand van de maatregelen met betrekking tot het bestrijden van het COVID-19-virus,
de impact van deze crisis op de lokale economie en samenleven, de taakverdeling tussen
het Rijk en het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB) en de financiering van deze taken

Zondag 22 augustus 2021

De delegatie reist van Amsterdam naar Bonaire en arriveert aan het eind van de middag.
Zij wordt ontvangen door de Gezaghebber van Bonaire, dhr. Rijna, een medewerker van
de afdeling protocol van het OLB en medewerkers van de Rijksdienst Caribisch Nederland.
In de vooravond vindt delegatieoverleg plaats.

Maandag 23 augustus 2021

In de ochtend start de delegatie met een gesprek met vertegenwoordigers van de Mental
Health Caribbean (MHC). MHC organiseert in opdracht van het Zorgverzekeringskantoor
Caribisch Nederland de psychische, psychiatrische en verslavingszorg voor de eilanden
Bonaire, Saba en Sint Eustatius. De directeur van de MHC en de Eilandmanager Bonaire
geven in een gesprek aan dat zij een disbalans constateren tussen enerzijds «cure»
en anderzijds «care». Er is een forse toename te constateren in het aantal aanvragen
bij de MHC. Sprekers constateren een medicalisering van de samenleving van Bonaire,
onder andere door het ontbreken van afdoende maatschappelijk werk en schuldhulpverlening
op het eiland (= «care»). Dit is verscherpt door de COVID-pandemie op het eiland, die de armoedeproblematiek
nog duidelijker voor het voetlicht heeft gebracht. Zij geven aan dat dit in mindere
mate geldt voor Sint Eustatius en Saba. De verdeling van taken en bevoegdheden tussen
enerzijds het OLB en anderzijds het Rijk is in disbalans en zou met voorrang moeten
worden herzien. Sprekers roepen op tot verhoging van het bestaansminimum op Bonaire.
Tevens vragen zij er aandacht voor dat het verbeteren van de verhouding tussen «cure»
en «care» niet per definitie een geldkwestie betreft, maar ook is terug te voeren
op het ontbreken van een goed beleidskader. Ook moeten er goede faciliteiten komen.
Tot slot wordt geconstateerd dat de kleinschaligheid van de MHC ook voordelen kent.
Voor specifieke cases geldt een generalistische aanpak, waarbij ontschotting plaatsheeft.
Cliënten kunnen derhalve direct en op de persoon toegesneden worden bediend. Deze
aanpak kan als voorbeeld dienen, ook in de Nederlandse situatie.

Na dit gesprek gaat de delegatie in tweetallen uiteen om bezoeken af te leggen bij
mensen thuis die zich gesteld zien voor uiteenlopende sociaaleconomische problemen
(bijvoorbeeld ziekte, werkloosheid, eenoudergezin, slechte huisvesting etc.) en die
vaak grote moeite hebben om te kunnen voorzien in hun dagelijkse levensonderhoud.
De gesprekken zijn georganiseerd door gedeputeerde mw. Den Heyer van Movementu di
Pueblo Boneriano (MPB) en de delegatieleden worden bij de gesprekken begeleid door
sociaal-maatschappelijk werkers. De gesprekken geven de delegatieleden een indringend
beeld van de uitdagingen waarvoor de mensen zich geplaatst zien. De delegatieleden
zijn veel dank verschuldigd voor de ervaren gastvrijheid bij de mensen thuis en de
openhartigheid van de gevoerde gesprekken.

Op maandagmiddag, dinsdag en woensdag vinden de besprekingen en het werkbezoek plaats
in het kader van het Interparlementair Koninkrijksoverleg (IPKO). De afsprakenlijst
van dat overleg treft u als bijlage bij dit verslag.

De maandagavond staat in het teken van een werkdiner voor alle IPKO-delegaties op
uitnodiging van de Gezaghebber van Bonaire dhr. Rijna. Tevens zijn hierbij uitgenodigd
de gedeputeerden en de eilandsraadsleden van Bonaire. Het werkdiner stelt de delegatie
in staat om in een korte tijdspanne op informele wijze kennis te maken met de nieuw
verkozen leden van de Staten van Aruba en Curaçao, alsook verder te spreken met de
Statenleden van Sint Maarten en de bestuurders en volksvertegenwoordigers van het
Openbaar Lichaam Bonaire.

Dinsdag 24 augustus 2021

Aansluitend aan de beraadslagingen binnen het Interparlementair Koninkrijksoverleg
hebben de leden van de Nederlandse parlementaire delegatie een gesprek met de financieel-directeur
en andere directieleden van het Water en Energiebedrijf Bonaire (WEB). Vanwege de
groeiende vraag naar elektriciteit op Bonaire moet de productiecapaciteit worden uitgebreid.
Het WEB is voornemens om hierbij zoveel mogelijk in te zetten op verduurzaming door
het gebruik van wind- en zonne-energie te bevorderen. Dit plan kan rekenen op de politieke
steun van het Bestuurscollege van Bonaire. In de presentatie aan de delegatie zetten
de vertegenwoordigers uiteen op welke wijze dit zou kunnen leiden tot een significante
verlaging van het elektriciteitstarief. De vertegenwoordigers maken gebruik van de
gelegenheid om er bij de delegatieleden op aan te dringen besluitvorming over de benodigde
investeringen door het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat te bevorderen,
teneinde de leveringszekerheid van elektriciteit op het eiland te kunnen blijven garanderen,
de tarieven stapsgewijs te kunnen verlagen en het productieproces te kunnen verduurzamen.

Woensdag 25 augustus 2021

Na de afronding van het Interparlementair Koninkrijksoverleg op woensdag 25 augustus
2021 zou de delegatie op woensdagavond doorreizen naar Curaçao en vervolgens Aruba
voor diverse werkbezoeken. De delegatie heeft echter moeten besluiten de geplande
werkbezoeken aan beide landen te annuleren, gelet op het stijgend aantal COVID-19-besmettingen
en de oplopende druk op de medische zorg in die landen. De delegatie wil voorkomen
dat zij bijdraagt aan verspreiding van het virus of onverhoopt een beroep moet doen
op medische zorg ter plaatse, ondanks de voorzorgsmaatregelen die zij treft. De delegatie
spreekt haar dank uit jegens de gesprekpartners die bereid waren haar in Curaçao en
Aruba te ontvangen, alsook voor de organisatie en logistieke voorbereidingen, gedaan
door de verschillende medewerkers ter plaatse van de Vertegenwoordiging van Nederland
in Curaçao en in Aruba. Desgewenst zou de delegatie graag bij terugkeer in Den Haag
op andere wijze met hen in gesprek gaan.

Donderdag 26 augustus 2021

In de ochtend gaat de delegatie in twee delen uiteen. Een deel van de delegatie spreekt
met vertegenwoordigers van het Bonaire Innovation and Technology Lab (BIT-lab). Het
BIT-lab is een organisatie die bestaat uit ca. 40 jongeren / young professionals met
wortels op Bonaire, die grotendeels zijn uitgevlogen over de wereld, maar die een
positieve bijdrage willen leveren aan de Boneriaanse maatschappij. De organisatie
heeft tot doel te komen met concrete oplossingen en ideeën voor maatschappelijke en
politieke problemen, met name op het terrein van sociale innovatie, duurzame ontwikkeling
en infrastructuur. In een open gesprek praten de vertegenwoordigers over wijzen waarop
effectief kan worden geadviseerd (zowel aan de lokale als aan nationale bestuurders
en volksvertegenwoordigers), hoe zij beter weerklank kunnen vinden en hoe om te gaan
met successen en teleurstellingen na besluitvorming door de daartoe bevoegde instanties.

Het andere deel van de delegatie wordt door gedeputeerde mw. Den Heyer begeleid naar
de huidige bibliotheek op Bonaire, alsook naar de locatie waar thans gewerkt wordt
aan een nieuwe huisvesting van de bibliotheek. De delegatieleden spreken met de gedeputeerde
en met het personeel van de bibliotheek over de problemen die zij ondervinden en de
middelen die nodig zijn om de bibliotheek toekomstbestendig te maken. Belangrijke
aandachtspunten hierbij zijn de beschikbaarheid van moderne boeken in verschillende
talen (niet alleen in het Nederlands), en het organiseren van voldoende faciliteiten
in de bibliotheek, zoals studieplekken voor studenten en een ruimte voor het organiseren van educatieve activiteiten
met kinderen en jongeren. Gesprekspartners vragen aandacht voor de middelen en ondersteuning
die wegvallen voor de bibliotheek op Bonaire, omdat zij geen beroep kunnen doen op
een provinciale bestuurslaag, zoals bibliotheken in Europees Nederland wel kunnen
doen. Op dit moment wordt gewerkt aan de nieuwe huisvesting van de bibliotheek, in
combinatie met het archief, maar er zijn aanvullende investeringen nodig om van de
nieuwe locatie een toekomstbestendige, moderne bibliotheek te maken.

Aansluitend brengt de voltallige delegatie een bezoek aan de Scholengemeenschap Bonaire
(SGB). Dit betreft de enige school voor voortgezet onderwijs op Bonaire en zij heeft
meerdere locaties in Kralendijk. In de school zijn, sinds het verschijnen van de zorgwekkende
inspectierapporten van een aantal jaren geleden, waarbij financiële, bestuurlijke
en organisatieproblemen werden gesignaleerd, een groot aantal verbeteringen doorgevoerd,
waardoor de basiskwaliteit voor de verschillende locaties opnieuw is behaald, wordt
geborgd en uitgebouwd. Om de verbeteringen tot stand te brengen zijn ingrijpende wijzigingen
doorgevoerd met het oog op bestuurlijke continuïteit, het in balans brengen van financiën
en organisatieomvang en het scheppen van professionele onderwijsorganisatie gericht
op verbetering van de onderwijskwaliteit en innovatie. In dit verband kan onder andere
worden genoemd een systeem waarbij de kwaliteit van lessen zorgvuldig en structureel
wordt gemonitord. De delegatie bezoekt de ICT-onderwijslocatie alwaar wordt gesproken
met de algemeen directeur van de SGB, de unit directeur MBO, alsmede met leerlingen
die recent het eerste jaar van deze nieuwe ICT-opleiding hebben afgerond. Met deze
opleiding wordt aangesloten op de wensen in de lokale arbeidsmarkt.

Tot slot brengt de delegatie een werkbezoek aan Bonaire International Airport (BIA).
Vertegenwoordigers van de directie presenteren hier het Masterplan 2040 voor het toekomstbestendig
maken van de luchthaven. Dit plan wordt momenteel nader uitgewerkt met betrokken partijen,
waaronder de Nederlandse overheid. Er wordt gewerkt aan het binnenhalen van voldoende
investeringen. Indien het plan wordt uitgevoerd, zal de luchthaven groeien in capaciteit
waardoor het kan blijven voldoen aan de groeiende behoeften van het eiland. Ook kan
al een verduurzamingslag worden gemaakt. Hiervoor werkt BIA nauw samen met WEB, om
te voorzien in een groeiende behoefte aan duurzame energie.

Aansluitend aan het gesprek op het vliegveld vliegt de delegatie terug naar Amsterdam
waar zij op vrijdagochtend 27 augustus 2021 aankomt.

PROGRAMMA WERKBEZOEKEN

Programma reis rondom Interparlementair Koninkrijksoverleg (IPKO) augustus 2021 Bonaire

Vrijdag 20 augustus 2021

10:00–11:00 uur:

Briefing door de wnd. Rijksvertegenwoordiger voor de BES

Zondag 22 augustus 2021

11:50–21.35 uur (lokaal: 15:35 uur):

Vlucht Amsterdam – Bonaire

18:00–19:00 uur:

Delegatieoverleg

Maandag 23 augustus 2021

08:15–08:45 uur:

Gesprek Metal Health Caribbean (MHC)

09:00–11:30 uur:

Keukentafelgesprekken

13:00–17:00 uur:

Interparlementair Koninkrijksoverleg

18:00–21:00 uur:

Werkdiner Gezaghebber Bonaire

Dinsdag 24 augustus 2021

09:00–17:30 uur:

Interparlementair Koninkrijksoverleg

17:45–18:30 uur:

Gesprek Water- en Energiebedrijf Bonaire (WEB)

Woensdag 25 augustus 2021

09:00–17:30 uur:

Interparlementair Koninkrijksoverleg

Donderdag 26 augustus 2021

09:00–10:00 uur:

Gesprek BIT-lab (gedeelte van de delegatie)

09:00–10:00 uur:

Bezoek bibliotheek (gedeelte van de delegatie)

10:15–11:15 uur:

Bezoek Scholengemeenschap Bonaire (SGB)

15.30–16.30 uur:

Gesprek met luchthavendirectie Bonaire

16:50 uur:

Terugvlucht delegatie en aankomst in Amsterdam (vrijdag 27 augustus 2021)

AFSPRAKENLIJST INTERPARLEMENTAIR KONINKRIJKSOVERLEG AUGUSTUS 2021

Kralendijk, Bonaire 23 – 25 augustus 2021

In het Presidiumoverleg van 23 augustus 2021 zijn de onderstaande afspraken herbevestigd,
dan wel gemaakt:

– dat het presidium bestaat uit de voorzitters van de parlementen (behalve van Nederland),
de voorzitters van de commissies en de griffiers;

– dat de Statenvoorzitters van Aruba, Curaçao en Sint Maarten en de commissievoorzitters
van Nederland de delegatieleiders zijn en de afsprakenlijst ondertekenen;

– dat de commissievoorzitters woordvoerders van de delegaties zijn, maar tijdens discussies
meerdere leden van de delegaties het woord kunnen voeren;

– dat de commissievoorzitters en de Statenvoorzitters deelnemen aan de persconferentie;

– dat indien een delegatie een afwijkend standpunt heeft, dit vermeld wordt in de afsprakenlijst.
Daarbij wordt verwezen naar de toelichting op dit standpunt, die wordt opgenomen in
een bijlage die formeel geen onderdeel uitmaakt van de afsprakenlijst. Afwijkende
standpunten worden voorafgaand aan de persconferentie schriftelijk gedeeld met de
andere delegaties. Van een afwijkend standpunt van een deel van een delegatie wordt
geen aantekening opgenomen;

– dat alle delegaties kunnen deelnemen aan een werkgroep. Nederland is trekker van een
werkgroep indien het een specifiek onderwerp met betrekking tot Caribisch Nederland
(BES-eilanden) betreft;

– dat de delegaties maximaal 15 minuten de tijd krijgen om intern beraad te plegen;

– dat het Reglement van Orde van het gastland geldt, bijvoorbeeld met betrekking tot
interruptie van sprekers en persoonlijke feiten;

– dat de Voorzitter van het IPKO de tijd in de gaten houdt, opdat elke delegatie evenveel
tijd krijgt om haar standpunten naar voren te brengen;

– dat het organiserende land de werkbezoeken in het IPKO vaststelt en regelt, waarbij
de gastdelegaties tijdig gevraagd wordt suggesties te doen;

– dat schriftelijke standpunten van individuele leden en/of fracties niet formeel tijdens
het IPKO zullen worden ingebracht;

– dat de beraadslagingen van het IPKO in beginsel openbaar zijn en dat wordt gezorgd
voor een uitzending via internet. De werkbezoeken en de presidiumvergaderingen zijn
in beginsel besloten;

– dat het programma van het IPKO wordt vastgesteld door het presidium. Wijzigingen in
of aanvullingen op het programma dienen eerst te worden goedgekeurd door het presidium.

Aanvullend is in het Presidiumoverleg besloten dat gelet op de COVID-situatie gedurende
het IPKO door alle deelnemers strikte voorzorgsmaatregelen in acht worden genomen,
waaronder social distancing en het dragen van mondneusmaskers gedurende de plenaire
en werkgroepvergaderingen in de binnenruimten van de vergaderlocatie en tijdens verplaatsingen
van de delegaties.

Opening / welkomstwoord Gezaghebber Bonaire

De voorzitter van het Interparlementair Koninkrijksoverleg (IPKO) dhr. Paternotte
opent de vergadering. Hij staat stil bij het feit dat de vorige twee IPKO’s op digitale
wijze hebben moeten plaatsvinden vanwege de beperkende coronamaatregelen en is verheugd
dat de delegaties thans weer in de gelegenheid zijn om elkaar op fysieke wijze te
ontmoeten. Hij staat stil bij het bijzondere feit dat het IPKO voor de eerste maal
wordt georganiseerd in het Caribisch deel van Nederland, te weten op Bonaire.

De Gezaghebber van Bonaire dhr. Rijna is – als host van dit IPKO – uitgenodigd om
de delegaties toe te spreken. Dhr. Rijna toont zich vereerd dat Bonaire is gekozen
om het IPKO te hosten. Dit is een primeur voor Caribisch Nederland en bevestigt dat
de BES-eilanden integraal onderdeel zijn van het land Nederland. Spreker doet een
oproep om, bijvoorbeeld rondom IPKO’s die in de regel in de winter in een Caribisch
land van het Koninkrijk worden georganiseerd, ruimte te laten voor een vorm van betrokkenheid
van lokale politieke vertegenwoordigers van Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Openingsspeech en presentatie recente ontwikkelingen per land

De delegaties nemen met belangstelling kennis van de openingsspeeches van de voorzitter
van de Staten van Aruba, dhr. Vrolijk, de voorzitter van de Staten van Curaçao, mw.
America-Francisca, en de vicevoorzitter van de Staten van Sint Maarten, dhr. Marlin,
gevolgd door de presentaties van recente ontwikkelingen per land. Deze presentaties
werden verzorgd door dhr. Tjon (Aruba), dhr. Thodé (Curacao), dhr. Marlin (Sint Maarten)
en dhr. Rosenmöller (Nederland).

In de openingsspeech en presentaties per land wordt ingegaan op de recente economische,
sociale, financiële en politieke ontwikkelingen van de vier landen binnen het Koninkrijk.

De sprekers namens de Arubaanse delegatie staan stil bij de financiële situatie van
het eiland en het economische en sociaal-maatschappelijke toekomstperspectief voor
en ná de coronapandemie ook rekening houdende met de aanhoudende vluchtelingenproblematiek
in Venezuela. Ook vestigen ze de aandacht op de in september te verwachten voorstellen
van rijkswet COHO en financieel toezicht, alsmede de afloop van de wetgevingsprocedure
van het voorstel van Rijkswet Koninkrijksgeschillen. Tevens wordt aandacht besteed
aan de stand van zaken van de gezondheidszorg op Aruba, meer in het bijzonder de gevolgen
van de taakstelling tot bezuiniging van 60 miljoen florin die als voorwaarde voor
een tranche liquiditeitssteun is afgesproken, de huidige stand van zaken met betrekking
tot coronabesmettingen op het eiland en de plannen tot versterking van de Arubaanse
economie.

De Curaçaose delegatie beklemtoont de wens om te komen tot nieuwe verhoudingen binnen
het Koninkrijk naar analogie van vriendschap. Verder heeft de COVID-pandemie de landen
geleerd dat zij binnen het Koninkrijk nog sterk afhankelijk van elkaar kunnen zijn.
Geen enkel land binnen het Koninkrijk is hetzelfde. Elk land heeft een eigen weg te
bewandelen conform zijn autonomie die dan ook volledig gerespecteerd dient te worden.
Als landen binnen het Koninkrijk moeten wij op elkaar kunnen rekenen en vertrouwen.
Wij zijn niet alleen en hoeven niet alleen te staan. Tevens stonden sprekers stil
bij de uitkomst van de recente verkiezingen op Curaçao, de schuldenproblematiek en
de zienswijze op de hervormingen. Bij deze hervormingen staat zelfredzaamheid, gelijkwaardigheid
en respect voorop.

De spreker namens de Sint Maartense delegatie informeert het overleg over vergaderingen
en hoorzittingen van de Staten met betrekking tot speciaal onderwijs, de financiën
van het land, immigratie, de relaties tussen Sint Maarten en Nederland, en de landspakketten.
De spreker staat ook stil bij de aangespannen zaak van de Ombudsman bij het Constitutioneel
Hof van Sint Maarten inzake de tijdelijke landsverordeningen omtrent de 12,5% korting
in de salarisvoorwaarden. Tevens wordt aandacht besteed aan de Recovery Trust Fund
en de National Recovery Program Bureau. Er wordt aangegeven dat de wederopbouw te
lang duurt en dat sinds 15 juni 2021 van de 311,4 miljoen dollar die is vastgelegd,
is slechts 37,6% uitbetaald, wat neerkomt op 117,11 miljoen dollar. Daarnaast geeft
de spreker aan dat uit recente ervaringen is gebleken dat in het geval er behoefte
is aan liquiditeitssteun, er een soort garantie moet zijn dat de landen de nodige
basisfondsen kunnen krijgen om aan hun minimumverplichtingen zoals salarissen en gezondheidszorg
te kunnen voldoen.

De delegatieleider van Nederland houdt het overleg voor dat het IPKO belang kan hebben,
met name waar het gaat om de wederzijde ontmoeting en dialoog, zodat begrip ontstaat
voor elkaars standpunten en politici elkaar ook tussentijds sneller weten te vinden.
Daarna besteedt hij aandacht aan achtereenvolgens Saba, Sint Eustatius en Bonaire
en refereert hij aan de indringende werkbezoeken die de Nederlandse delegatie die
ochtend had gebracht aan Bonerianen die op of onder de armoedegrens leven. De COVID-pandemie
heeft in het gehele Koninkrijk, en zeker ook in het Caribisch deel ervan de armoedeproblematiek
scherper over het voetlicht gebracht. Ook gaat hij in zijn presentatie in kort bestek
in op de recente Tweede Kamerverkiezingen in Nederland en de stand van zaken bij het
vormen van een nieuwe regering. Aan de hand van vier concrete casussen schetst de
Nederlandse delegatieleider vier belangrijke thema’s die in de Nederlandse samenleving
hoog op de agenda staan. Deze thema’s betreffen de bestrijding van de georganiseerde
misdaad (aan de hand van de moord op Peter R. de Vries), problemen in de uitvoering
van beleid waarbij sprake was van geïnstitutionaliseerd wantrouwen jegens burgers
(aan de hand van de Kindertoeslagaffaire), de opgaven waarvoor de klimaatverandering
Nederland stelt (aan de hand van de recente wateroverlast in Limburg) en de strijd
tegen het internationaal terrorisme (aan de hand van de situatie in Afghanistan ten
gevolge van de machtsovername door de Taliban).

Verkiezingen

De delegaties gaan in deelgroepen uiteen om terug te blikken op het verloop van de
Tweede Kamerverkiezingen in Nederland en de Statenverkiezingen in Aruba en Curaçao.
Vervolgens vindt een plenaire terugkoppeling plaats van hetgeen in de deelgroepen
is besproken. Vanuit iedere deelgroep wordt kort stilgestaan bij de recente verkiezingen,
het verkiezingsproces en het verloop, alsmede de uitslag. De delegaties constateren
dat bij de verschillende verkiezingen vergelijkbare problemen hebben gespeeld, met
name op het terrein van voorzorgsmaatregelen in verband met de COVID-pandemie, en
dat bij de diverse verkiezingen daarnaast is gekozen uit een waaier van oplossingen.
Zo is in Nederland de mogelijkheid geboden om op verschillende dagen te stemmen, alsmede
de mogelijkheid van briefstemmen. Bij de verkiezingen op Aruba en op Curaçao zijn
de openingstijden van de stemlokalen in meer of mindere mate verruimd. De leden achten
het waardevol om de gekozen oplossingen en ervaringen te delen, teneinde te bezien
welke best practices in voorkomend geval kunnen worden overgenomen en toegepast.

De delegaties concluderen dat volwaardige en goed georganiseerde wederzijdse verkiezingswaarnemingen
door parlementariërs in de vier landen in principe meerwaarde kunnen hebben in het
Koninkrijk en eerlijke en vrije verkiezingen in de landen verder kunnen borgen en
versterken. Hiervoor kan worden aangesloten bij reeds bestaande (inter)nationale verkiezingswaarnemingsprotocollen
en -praktijken. De precieze uitwerking zal in nader overleg verder worden besproken
en uitgewerkt tijdens de IPKO-vergadering van januari 2022. Met onderlinge wederzijdse
verkiezingswaarneming zal worden gestart bij de komende Provinciale Statenverkiezingen
in Nederland in 2023, dan wel de eerstvolgende Staten- of Tweede Kamerverkiezingen.
De delegatie van de Staten van Curaçao geeft aan zich nog intern te willen beraden
alvorens zich bij de afspraak te kunnen aansluiten.

Betere en duurzame relaties binnen het Koninkrijk

De delegaties gaan in vier deelgroepen uiteen om te spreken over de volgende onderwerpen:

– Deelgroep 1: Gelijkwaardigheid, omgangsvormen, cultuur(verschillen) en verscheidenheid;

– Deelgroep 2: Statuut: samenwerking en geschilbeslechting;

– Deelgroep 3: Mensenrechten, rechtstaat, deugdelijk bestuur en parlementaire democratie;
en,

– Deelgroep 4: Hulp en bijstand.

De deelgroepen brengen vervolgens verslag uit aan de plenaire vergadering, waarna
telkens een korte gedachtewisseling volgt.

Deelgroep 1: Gelijkwaardigheid, omgangsvormen, cultuur(verschillen) en verscheidenheid

Met betrekking tot het onderwerp gelijkwaardigheid, omgangsvormen, (cultuur)verschillen
en verscheidenheid doen de delegaties vier aanbevelingen. De delegaties constateren
dat met enige regelmaat interpretatieverschillen ontstaan over de afspraken die zijn
gemaakt in de Rijksministerraad tussen de regeringen van de vier landen van het Koninkrijk.
De delegaties verzoeken de regeringen van de vier landen daarom zodanige besluiten
te nemen en afspraken te maken dat geen ruimte wordt geboden voor interpretatieverschillen.

De delegaties constateren dat cultuurverschillen tussen de inwoners van de landen
en een gebrek aan kennis van elkaar leidt tot miscommunicatie. Uitwisselingsprojecten
van ambtenaren en cursussen gericht op culturele communicatie en kennisoverdracht
kunnen bijdragen aan meer wederzijds begrip en vertrouwen en het voorkomen van misverstanden
en eventuele geschillen.

De delegaties roepen hun regeringen op in gezamenlijkheid na te denken over de verdeling
van bevoegdheden en taken tussen het Koninkrijk en de landen en daarbij te identificeren
in welke gevallen er een mismatch is tussen formele bevoegdheden en taken en de uitwerking
daarvan in de praktijk. Daarna kan worden gezocht naar oplossingen voor een dergelijke
mismatch.

Tot slot constateren de delegaties met betrekking tot dit thema dat de ambassades
van het Koninkrijk in derde landen een belangrijke rol spelen als vertegenwoordiging
van het Koninkrijk naar de rest van de wereld. Het is daarom van belang dat alle landen
van het Koninkrijk goed worden vertegenwoordigd in de ambassades. Dit geldt niet alleen
voor de representatie naar buiten, maar ook voor de taken van de ambassades richting
de inwoners van het Koninkrijk in derde landen. De delegaties verzoeken de Rijksministerraad
te investeren in verbetering van de representatieve functie van de ambassades als
Koninkrijksambassades.

Deelgroep 2: Statuut: samenwerking en geschilbeslechting

De vier delegaties bespreken in groepsverband en plenair het onderwerp «Statuut; samenwerking
en geschilbeslechting». Daarbij wordt in een open en constructieve gedachtewisseling
teruggeblikt op de bespreking van het dossier «geschillenregeling» in de opeenvolgende
edities van het IPKO sinds 2010. Ook wordt de geschiedenis van de parlementaire behandeling
van het Rijkswetsvoorstel Koninkrijksgeschillen Kamerstuk 35 099 (R2114) in ogenschouw genomen. Verwachtingen en teleurstellingen die bij de delegaties
met betrekking tot dit dossier leefden en leven worden daarbij onderling gedeeld en
in een constructieve sfeer besproken.

De delegaties zijn het erover eens dat de opdracht van de Statuutswetgever, als vastgelegd
in artikel 12a van het Statuut van het Koninkrijk der Nederlanden, onverminderd geldt.
De Statendelegaties van de drie Caribische landen roepen hun respectievelijke regeringen
op om te komen tot een voorstel van een rijkswet, conform de eerder in het IPKO van
mei 2015 geformuleerde uitgangspunten (Kamerstuk 33 845 E, nr. 9) en dit voorstel in de Rijksministerraad ter bespreking en besluitvorming te laten
agenderen. De Nederlandse delegatie wacht dit proces af.

In dit verband vragen de delegaties ook bij hun regeringen en de Koninkrijksregering
aandacht voor een voortvarende uitvoering van de door de Tweede Kamer aanvaarde motie
van het lid Van Raak c.s. als voorgesteld op 4 juli 2019 (Kamerstuk 35 099 (R2114), nr. 23). In deze motie worden de regeringen van Aruba, Curaçao, Sint Maarten en Nederland
verzocht om in een gezamenlijk overleg tot een nadere invulling te komen van de verantwoordelijkheden
van de landen afzonderlijk en van het Koninkrijk als geheel, en de parlementen daarover
te informeren. Doel hiervan is interpretatieverschillen bij de uitleg van Statuut
en daaruit voortvloeiende geschillen zoveel als mogelijk is te voorkomen.

De delegaties zijn van oordeel dat wat zij hierboven als aansporing aan hun regeringen
en de Koninkrijksregering uitspreken tot doel moet hebben bij te dragen aan verbeterde,
intensievere en duurzame Koninkrijksrelaties.

Deelgroep 3: Mensenrechten, rechtstaat, deugdelijk bestuur en parlementaire democratie

Vanuit de deelgroep wordt de volgende terugkoppeling gegeven.

Van de zijde van de drie Statendelegaties wordt de behoefte van de Caribische landen
gearticuleerd aan ondersteuning bij de uitvoering van Mensenrechtenverdragen. Het
gaat daarbij om menskracht, de beschikbaarheid van kennis, kunde en expertise ten
aanzien van de uitvoering en implementatie van deze verdragen. Hiertoe zou wellicht
ondersteuning kunnen worden verleend door bestaande organisaties en instanties. Onderzocht
zou moeten worden of het Nederlandse College voor de Rechten van de Mens hier een
rol van betekenis zou kunnen spelen. De delegaties roepen de Koninkrijksregering verder
op om het Verdrag van Istanbul tevens te ratificeren voor de BES en voor Aruba, Curaçao
en Sint Maarten en te inventariseren of er nog meer verdragen zijn die voor een soortgelijk
proces in aanmerking komen, zoals het VN-verdrag Handicap.

Ten aanzien van het waarborgen van de rechtstaat en de parlementaire democratie in
de landen wordt geconstateerd dat dit voor alle landen binnen het Koninkrijk onderwerp
van continue aandacht is en moet zijn. De delegaties zien hier voor bestuurders, volksvertegenwoordigers
en de rechterlijke macht een voorbeeldrol. Essentiële onderdelen van de rechtstaat
moeten goed worden onderhouden teneinde excessen te voorkomen die een bedreiging voor
de rechtstaat kunnen vormen. Onafhankelijke journalistiek is hierbij van groot belang
en dient verankerd te worden in mediabeleid en – wetgeving. De verspreiding van nepnieuws
en ondermijning vragen om alertheid. Deugdelijkheid van bestuur, transparantie en
verantwoording, met de bijbehorende checks and balances moeten bijdragen aan het wederzijdse
vertrouwen tussen burger en overheid.

Deelgroep 4: Hulp en bijstand

In de vierde deelgroep is intensief van gedachten gewisseld over het verlenen van
onderlinge hulp en bijstand, onder meer op basis van artikel 36 van het Statuut. Daarbij
lag nadrukkelijk de vraag op tafel naar de relatie tussen enerzijds het verlenen van
hulp en bijstand en anderzijds het daaraan koppelen van voorwaarden, zoals bijvoorbeeld
is gebeurd bij het toekennen van de diverse tranches liquiditeitssteun aan Aruba,
Curaçao en Sint Maarten. In dit licht geeft de Statendelegatie van Sint Maarten aan
dat de Wederopbouw onnodig traag verloopt en te veel belemmering kent met bijbehorende
gevolgen voor Sint Maarten, ten gevolge van de rol van de Wereldbank en het traag
beschikbaar komen van middelen, met name in het geval van de vuilnisstortplaats.

Leden van de Arubaanse en Curaçaose Statendelegaties hebben bij de bespreking in de
deelgroep aandacht gevraagd voor de bezuinigingen op de gezondheidszorg van 60 miljoen
florin in hun land. De delegaties spreken af om onderling hulp- en bijstandverzoeken
te delen.

Bevordering samenwerking / uitvoering landspakketten

De delegaties gaan in vier deelgroepen uiteen om te spreken over de bevordering van
de samenwerking tussen het land Nederland en elk van de drie andere landen in het
Koninkrijk en de stand van zaken met betrekking tot de uitvoering van de bij onderlinge
regeling vastgestelde landspakketten per Caribisch land van het Koninkrijk. De onderwerpen
van de deelgroepen zijn als volgt:

Deelgroep 1: Versterken rechtstaat & Zorg;

Deelgroep 2: Financiële sector & Economische hervormingen;

Deelgroep 3: Kosten en effectiviteit publieke sector & Onderwijs; en,

Deelgroep 4: Financieel beheer & Belastingen.

Deelgroep 1: Versterken rechtstaat & Zorg

De terugkoppeling uit de eerste deelgroep over de thema’s versterken van de rechtstaat
en zorg leidt tot het volgende overzicht van oproepen die door de delegaties zullen
worden gericht aan hun regeringen:

– naar het voorbeeld van onder andere het structurele, halfjaarlijkse Justitieel vierpartijenoverleg
(JVO), roepen de delegaties op om een soortgelijk overleg te organiseren over de gezondheidszorg
in de volle breedte (care en cure) in de landen;

– de delegaties vragen de regeringen te inventariseren welke samenwerkingsvormen tussen
de landen reeds bestaan op het terrein van de gezondheidszorg.

– de delegaties vragen hun regeringen – in gezamenlijkheid – te onderzoeken wat de voordelen
kunnen zijn van een meer regionale aanpak van de zorg, waaronder zeker preventie;

– de delegaties roepen op om praktische samenwerking te bevorderen en regelgeving hierop
aan te passen, bijvoorbeeld door regionale samenwerking en specialisatie toe te passen,
bijvoorbeeld met betrekking tot de GGZ;

– tot slot roepen delegaties op ook detentie en preventie – waaronder TBS – meer regionaal
vorm te geven met inachtneming van fundamentele mensenrechten en de veiligheid van
de bevolking. Delegaties benadrukken de wens om ter zake het subsidiariteitsbeginsel
in acht te nemen.

Deelgroep 2: Financiële sector & Economische hervormingen

Zowel in deelgroepverband als plenair spreken de delegatieleden over ontwikkelingen
en uitdagingen in de financiële sectoren in de landen van het Koninkrijk en over economische
hervormingen. Plenair wordt geconcludeerd dat elke delegatie de landsregering zal
bevragen op (belemmeringen in) de toegang van burgers en bedrijven tot financiële
systemen, waaronder betaalsystemen, en de wijze waarop eventuele knelpunten zijn op
te lossen. Ook zal de Koninkrijksregering worden gevraagd bij de reactie op deze afsprakenlijst
een overzicht te verstrekken van internationale verdragen op financieel-economisch
gebied en de geldigheid van deze verdragen voor de landen in het Caribisch deel van
het Koninkrijk. Tot slot wordt de regeringen van de landen gevraagd te onderzoeken
of er in de Caribische landen in het Koninkrijk mogelijkheden en noodzaak bestaan
voor het creëren van (een) organisatie(s), vergelijkbaar met de Autoriteit Financiële
Markten.

De delegaties roepen hun regeringen op in te zetten op het bevorderen van regionale
communicatie tussen de eilanden en betere coördinatie van infrastructurele projecten
op het gebied van intereilandelijke connectiviteit.

Deelgroep 3: Kosten en effectiviteit publieke sector & Onderwijs

De vier delegaties bespreken in groepsverband en plenair het onderwerp «Kosten en
effectiviteit publieke sector & onderwijs», als onderdeel van de landspakketten. De
delegaties spreken over de benodigde hervormingen van de publieke sector en de verschillende
uitdagingen waar de landen voor staan. De delegaties van de Caribische landen spreken
de zorg uit dat de afgesproken hervormingen nieuwe uitdagingen opleveren, bijvoorbeeld
waar het gaat om het financieren van nieuw beleid, het voeren van sociaal beleid en
de toegang tot noodzakelijke gezondheidsvoorzieningen en het effectief maken van het
ambtelijk apparaat.

Alle delegaties benadrukken het belang van goed onderwijs in de landen. Dit vergt
investeringen in mensen en middelen. Er wordt gesproken over de bijdrage van onderwijs
aan culturele ontwikkeling en burgerschap, over digitalisering van onderwijs en over
het thema van de aansluiting van onderwijs op internationale standaarden en toegang
tot de arbeidsmarkt, waardoor doorstroming mogelijk wordt. Een belangrijke vraag die
tijdens de discussies wordt opgeworpen, is de vraag of de situatie in de landen van
dien aard is dat de (acute) uitdagingen en problemen waarvoor de landen zich gesteld
zien, nog langer zelf op te lossen zijn, of dat samenwerking tussen de landen in het
Koninkrijk op onderwijsterrein geïntensiveerd moet worden of dat ondersteuning vanuit
het Koninkrijk nodig is. Maatwerk hierbij is noodzakelijk. Vooruitlopend hierop kan
een noodplan geïntroduceerd worden ter ondersteuning van het onderwijs op de eilanden.
De delegaties zullen deze vraag voorleggen aan hun respectievelijke regeringen.

Deelgroep 4: Financieel beheer & Belastingen

De vier delegaties bespreken in groepsverband en plenair het onderwerp «Financieel
beheer & Belastingen», als onderdeel van de landspakketten. De delegaties hebben ervaringen
en obstakels uitgewisseld waar de verschillende landen van het Koninkrijk tegenaan
lopen bij belastinginning, zoals gebrek aan personeel en expertise. Dit is een complex
thema, waarbij voortdurende behoefte bestaat aan uitwisseling van kennis, kunde en
ondersteuning tussen de landen.

Ook is er gesproken over de rol van belastings- en handelsverdragen en de kansen en
mogelijkheden die dergelijke verdragen bieden voor de verschillende landen. Tot slot
is er gesproken over de financiële doorrekening van verkiezingsprogramma’s. In Nederland
wordt dit gedaan door het Centraal Planbureau (CPB) en spelen deze doorrekeningen
een belangrijke rol in het democratische proces omtrent financieel beheer.

Als conclusie van de besprekingen binnen dit thema zegt de Nederlandse delegatie toe
vragen te zullen stellen over de volgende onderwerpen:

– De toegang van de verschillende landen binnen het Koninkrijk tot belastings- en handelsverdragen
die door Koninkrijk zijn of worden afgesloten, mede in het licht van de kansen voor
de concurrentiepositie en risico’s;

– De mogelijkheden voor het CPB om ook de verkiezingsprogramma’s voor de Statenverkiezingen
in de andere landen door te rekenen, net als gebeurt voor de Tweede Kamerverkiezingen
in Nederland.

Voorts verzoeken de vier delegaties hun respectievelijke regeringen meer inzicht te
geven in de formatie over de voortgang van de verbetering van de belastinginning in
de verschillende landen in relatie tot de afspraken over de landspakketten.

SDG klimaat / duurzaamheid

De delegaties gaan in vier deelgroepen uiteen om te spreken over de voortgang en uitdagingen
in de verschillende landen op vier SDGs die raken aan klimaat en duurzaamheid.

De onderwerpen van de deelgroepen zijn als volgt:

Deelgroep 1: SDG 7 – Betaalbare en duurzame energie;

Deelgroep 2: SDG 12 – Verantwoorde consumptie en productie;

Deelgroep 3: SDG 13 – Klimaatactie; en,

Deelgroep 4: SDG 14 – Leven in het water.

Deelgroep 1: SDG 7 – Betaalbare en duurzame energie

De vier delegaties bespreken in groepsverband en plenair de uitdagingen waar zij voor
staan op het gebied van SDG 7 – betaalbare en duurzame energie. De landen zien zich
gesteld voor dezelfde uitdagingen en streven er allemaal naar om zoveel mogelijk duurzame
energie te gebruiken.

De delegaties hebben samen drie actiepunten geïdentificeerd:

– Het Koninkrijk der Nederlanden is partij bij het Handvest van de Verenigde Naties.
De landen van het Koninkrijk zijn dat niet individueel. Dit heeft tot gevolg dat de
Caribische landen beperkt zijn in hun toegang tot klimaatfinanciering van de VN. De
Koninkrijksregering wordt gevraagd de staatkundige structuur binnen het Koninkrijk
extra onder de aandacht te brengen bij de VN;

– Hetzelfde geldt voor de klimaatfinanciering die binnen de Europese Unie beschikbaar
is voor Landen en Gebieden Overzee (LGO’s). De delegaties zullen hun respectievelijke
regeringen vragen beter samen te werken om toegang tot deze fondsen te ontsluiten
voor de landen van het Koninkrijk;

– De delegaties zullen hun respectievelijke regeringen vragen samenwerking te onderzoeken
op twee concrete gebieden: de mogelijkheid tot investering in geothermie op de Bovenwindse
eilanden en de mogelijkheid voor een centrale afvalenergiecentrale op de Benedenwindse
eilanden.

Deelgroep 2: SDG 12 – Verantwoorde consumptie en productie

De vier delegaties spreken in groepsverband en plenair over de kringloopeconomie,
duurzame productie, recycling en afvalverwerking. Hierbij komen de delegaties tot
de volgende drie conclusies:

– De delegaties vragen hun respectievelijke regeringen om de mogelijkheden voor het
stimuleren van lokale landbouw op de eilanden te intensiveren met kennis en expertise
vanuit Nederland. Dit kan bijdragen aan de gezondheid, duurzaamheid en armoedebestrijding.

– De delegaties blijven best practices op het gebied van recycling en afvalverwerking
met elkaar delen. De delegaties vragen hun regeringen de mogelijkheden te onderzoeken
voor het innen van statiegeld op kleine flesjes en blikjes en het vragen van geld
voor plastic tasjes bij winkels, vergelijkbaar met de maatregelen in Europees Nederland.

– De delegaties verzoeken de Koninkrijksregering ten behoeve van Aruba en Sint Maarten
in kaart te brengen wat de voor- en nadelen zijn van een onafhankelijk lidmaatschap
van de Wereldhandelsorganisatie (WTO), naast het reeds bestaande lidmaatschap van
het Koninkrijk der Nederlanden. Daarnaast verzoeken de delegaties de Koninkrijksregering
om het reeds in gang gezette toetredingstraject van Curaçao tot de WTO te blijven
ondersteunen.

Deelgroep 3: SDG 13 – Klimaatactie

De vier delegaties spreken in groepsverband en plenair over de uitdagingen waar alle
landen voor staan op het gebied van klimaatverandering. Dit zijn veel dezelfde uitdagingen:
de stijgende zeespiegel, bescherming tegen het water en voor de eilanden, meer specifiek
ook orkaanbestendigheid.

De delegaties roepen hun respectievelijke regeringen op om zoveel mogelijk gezamenlijk
ambitie te tonen en samen op te trekken bij klimaatactie (zowel mitigatie als adaptatie),
omdat de gevolgen van klimaatverandering impact hebben op alle landen.

Deelgroep 4: SDG 14 – Leven in het water

De vier delegaties spreken in groepsverband en plenair over de grote uitdagingen waar
alle landen voor staan op het gebied van SDG 14 – leven in het water. De zeeën in
de landen van het Koninkrijk worden bedreigd door klimaatverandering en de opwarming
van de aarde, maar ook door de impact van menselijk handelen, zoals vervuiling en
overbevissing. De zeeën zijn en blijven een belangrijke bron voor broodwinning in
alle vier de landen en moeten daarom beschermd worden. De juiste balans tussen menselijk
gebruik en bescherming moet gevonden worden.

De delegaties komen tot de volgende twee conclusies:

– De delegaties zullen allen voortdurend aandacht blijven vragen voor de onderwerpen
milieu, klimaat en het onderwaterleven in hun eigen parlementen. Zij zullen deze onderwerpen
op de agenda blijven zetten.

– De delegaties spreken af hun kennis en kunde op deze onderwerpen met elkaar te blijven
delen en best practices uit te wisselen.

Werkbezoek

In de ochtend brengen de delegaties een bezoek aan de zoutpannen, de huisjes van tot
slaafgemaakten en aan de mangrovebossen. Tijdens de rondreis en op de diverse locaties
worden de delegaties geïnformeerd over de geschiedenis en de huidige ontwikkelingen
rondom het natuurbeheer in Bonaire door STINAPA, de beheerder van Washington Slagbaai
National Park en het Bonaire National Marine Park.

In een videoconferentie ter voorbereiding op het komende IPKO wordt besloten over
de agenda. Het volgende IPKO zal plaatsvinden van 5 tot en met 7 januari 2022 in Philipsburg,
Sint Maarten.

Kralendijk, Bonaire 25 augustus 2021

Edgard Vrolijk Voorzitter Staten van Aruba

Charetti America-Francisca Voorzitter Staten van Curaçao

William Marlinn Ondervoorzitter Staten van Sint Maarte

Paul Rosenmöller Staten-Generaal Nederland

BIJLAGE I LEDEN VAN DE DEELNEMENDE DELEGATIES

DELEGATIE STATEN VAN ARUBA

Dhr. E.G.A. Vrolijk (Statenvoorzitter)

Dhr. R.G. Tjon (Commissievoorzitter)

Dhr. H.W.G. Tevreden

Dhr. E.J.H. Croes

Dhr. A. Vallejo

Dhr. G.B. Wever

Dhr. A.L. Dowers

Dhr. dr. R.R. Santos do Nascimento

Mw. G.L. Croes

Mw. M.J. Lopez-Tromp

Dhr. M.J. Mansur

Dhr. H.C.J. Hek (Griffier)

DELEGATIE STATEN VAN CURACAO

Mw. C.M. America-Francisca (Statenvoorzitter)

Dhr. A.C.M. Thodé (Commissievoorzitter)

Dhr. Q.C.O. Girigorie

Dhr. M.G. Martines

Dhr. S.P. Osepa

Dhr. R.F. Calmes

Mw. G.M. Mc William

Dhr. S.R. Cijntje (Griffier)

Dhr. G.S.A. Maduro (Staf)

DELEGATIE STATEN VAN SINT MAARTEN

Dhr. W.V. Marlin (Ondervoorzitter van de Staten van Sint Maarten)

Mw. G.S. Heyliger-Marten

Mw. M.D. Gumbs

Dhr. G.J. Richardson (Griffier)

NEDERLANDSE DELEGATIE

Tweede Kamer

Dhr. J.M. Paternotte (Voorzitter IPKO)

Mw. A. de Vries

Mw. J. Wuite

Mw. I. van Dijk

Mw. A.H Kuiken

Mw. L. Bromet

Dhr. D.G.M. Ceder

Mw. E.A.M. Meijers (Griffier)

Eerste Kamer

Dhr. P. Rosenmöller (delegatieleider)

Dhr. E. van der Burg

Dhr. J. Recourt

Dhr. A.W.J.A. van Hattem

Mw. A.M.V. Gerkens

Dhr. F.J. Bergman (Griffier)

Dhr. M.F. van Rooij (Stafmedewerker)

BIJLAGE II PROGRAMMA INTERPARLEMENTAIR KONINKRIJKSOVERLEG 23 T/M 25 AUGUSTUS 2021

MAANDAG 23 AUGUSTUS 2021

 

 
 

13.00–13.30 uur

Presidiumoverleg

 
 

13.30–13.35 uur

Opening door Voorzitter IPKO

 
 

13.35–13.50 uur

Welkomstwoord door de Gezaghebber van Bonaire, dhr. Rijna

 
 

13.50–14.00 uur

Groepsfoto

 
 

14.05–15.45 uur

Openingsspeech en presentatie recente ontwikkelingen per land:

– 14.05–14.30 uur Openingsspeech en presentatie delegatie Aruba;

– 14.30–14.55 uur Openingsspeech en presentatie delegatie Curaçao;

– 14.55–15.20 uur Openingsspeech en presentatie delegatie Sint Maarten;

– 15.20–15.45 uur Openingsspeech en presentatie delegatie Nederland.

 
 

15.45–16.30 uur

Verkiezingen

Drie deelgroepen:

1. Tweede Kamerverkiezingen Nederland;

2. Statenverkiezingen Curaçao;

3. Statenverkiezingen Aruba.

 
 

16.30–17.00 uur

Verkiezingen

16.30–16.40 uur: terugkoppeling deelgroep 1;

16.40–16.50 uur: terugkoppeling deelgroep 2;

16.50–17.00 uur: terugkoppeling deelgroep 3.

 
 

18.00–21.00 uur

COVID-proof walking dinner, aangeboden door de Gezaghebber van Bonaire

DINSDAG 24 AUGUSTUS 2021

 

 
 

09.00–09.05 uur

Heropening door Voorzitter IPKO

 
 

09.00–10.30 uur

Betere en duurzame relaties binnen het Koninkrijk

Vier deelgroepen:

1. Gelijkwaardigheid, omgangsvormen, cultuur(verschillen) en verscheidenheid;

2. Statuut: samenwerking en geschilbeslechting;

3. Mensenrechten, rechtstaat, deugdelijk bestuur en parlementaire democratie;

4. Hulp en bijstand.

 
 

10.30–11.30 uur

Betere en duurzame relaties binnen het Koninkrijk

10.30–10.45 uur: terugkoppeling deelgroep 1;

10.45–11.00 uur: terugkoppeling deelgroep 2;

11.00–11.15 uur: terugkoppeling deelgroep 3;

11.15–11.30 uur: terugkoppeling deelgroep 4.

 
 

11.30–13.00 uur

Bevordering samenwerking / uitvoering landspakketten

Vier deelgroepen:

1. Versterken rechtstaat & Zorg;

2. Financiële sector & Economische hervormingen;

3. Kosten en effectiviteit publieke sector & Onderwijs;

4. Financieel beheer & Belastingen.

 
 

13.00–14.30 uur

IPKO-Lunch

 
 

14.30–15.30 uur

Bevordering samenwerking / uitvoering landspakketten

14.30–14.45 uur: terugkoppeling deelgroep 1;

14.45–15.00 uur: terugkoppeling deelgroep 2;

15.00–15.15 uur: terugkoppeling deelgroep 3;

15.15–15.30 uur: terugkoppeling deelgroep 4.

 
 

15.30–16.30 uur

SDG klimaat / duurzaamheid

Vier deelgroepen:

1. SDG 7: Betaalbare en duurzame energie;

2. SDG 12: Verantwoorde consumptie en productie;

3. SDG 13: Klimaat actie;

4. SDG 14: Leven in het water.

 
 

16.30–17.30 uur

SDG klimaat / duurzaamheid

16.30–16.45 uur: terugkoppeling deelgroep 1;

16.45–17.00 uur: terugkoppeling deelgroep 2;

17.00–17.15 uur: terugkoppeling deelgroep 3;

17.15–17.30 uur: terugkoppeling deelgroep 4.

WOENSDAG 25 AUGUSTUS 2021

 

 
 

08.15–12.00 uur

Werkbezoek IPKO

Bezoek aan de zoutpannen, hutjes van tot slaaf gemaakten en mangrovebossen onder begeleiding
van Stinapa

 
 

12.15–13.00 uur

Delegatieoverleg

 
 

13.00–14.15 uur

IPKO-Lunch

 
 

14.15–15.00 uur

Presidiumoverleg

 
 

15.00–15.45 uur

Plenaire vaststelling afsprakenlijst IPKO

 
 

16.00–16.30 uur

Persconferentie