Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid De Kort over de renovatie van het Binnenhof

Antwoord van Staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
8 september 2021).

Vraag 1

Wanneer wist u dat de kostenraming wederom hoger zou uitvallen?

Antwoord 1

In de tweede1 en derde2 rapportage over de renovatie van het Binnenhof van 27 februari 2019 respectievelijk
7 oktober 2019 informeerde ik de Tweede Kamer dat het project binnen de afgesproken
randvoorwaarden gerealiseerd zal worden. Ik noemde in deze rapportages vier financiële
randvoorwaarden (disclaimers) waar in 2016 met het initiële budget van € 475 miljoen
(prijspeil 2015) geen rekening kon worden gehouden en die daardoor tot een ophoging
van het budget zouden kunnen leiden. Het betreft indexatie door marktspanning (hogere
kosten bouwmateriaal en -personeel), extra eisen beveiliging, extra eisen duurzaamheid
en extra kosten vanwege onvoorziene technische uitvoeringsrisico’s. Het zijn deze
disclaimers die voor zover relevant in nauw overleg met de betrokken gebruikers tot
een bijstelling kunnen leiden. Hierover heb ik u periodiek middels de rapportages
over de renovatie van het Binnenhof op de hoogte gehouden.

Ter nadere toelichting: tijdens de vaststelling van de scope en de daarmee gemoeide
raming van een projectbudget van € 475 miljoen (prijspeil 2015) is rekening gehouden
met beveiligingsmaatregelen die toen bekend waren3. Daarna hebben nieuwe inzichten en een veranderende uitwerking op aangeven van de
betrokken gebruikers geleid tot hogere eisen ten aanzien van veiligheid. Dit is in
2020 gebeurd voor de tijdelijke huisvestingen waarover u in de vierde rapportage bent
geïnformeerd4. Dit is nu ook aan de orde bij de ontwerpen voor de complexdelen van de renovatie.
Ik ga hierop nader in bij vraag 3.

In maart van dit jaar kreeg ik een overzicht met eerste prognoses van de hogere investeringsbedragen
op basis van de Voorlopige Ontwerpen die aan deze scope uitbreiding van het project
vanwege hogere veiligheidseisen verbonden zijn. Onderdeel van dit overzicht was ook
het hogere noodzakelijke investeringsbedrag vanwege extra eisen duurzaamheid op basis
van de motie Smeulders c.s. die door uw Kamer met een brede meerderheid is aangenomen.
Voor een nadere toelichting zie mijn antwoord bij vraag 4. Bij de afgelopen voorjaarsbesluitvorming
zijn voor deze hogere investeringsbedragen door het kabinet ten aanzien van veiligheid
en duurzaamheid budget vrijgemaakt. De uitwerking van de informatie die ik in maart
ontving, is in de eerstvolgende (zesde) rapportage5 over de renovatie van het Binnenhof verwerkt.

Vraag 2

Waarom heeft u ervoor gekozen om dit naarbuiten te brengen op de eerste dag van het
reces?

Antwoord 2

De rapportage is op 25 juni in de ministerraad vastgesteld en vervolgens is het rapport
Remkes over de governance6 van dit project met de gebruikers afgestemd, zodat de Kamer over een totaal pakket
kan beschikken. Op 8 juli jl. werd deze afstemming afgerond. Daags hierna heb ik de
rapportage aangeboden aan de Tweede Kamer.

Vraag 3

Waarom is er niet eerder gekeken naar veiligheidsmaatregelen en moet nu uitsluitend
op dit onderdeel het budget met 127 miljoen euro worden verhoogd?

Antwoord 3

In de vierde rapportage over de renovatie van het Binnenhof (30 april 2020) meldde
ik uw Kamer al dat het dreigingsniveau voor het Binnenhof is veranderd. De NCTV heeft
op basis van inlichtingen, dreigingsanalyse en risico’s (die opgesteld zijn door de
AIVD) een scenariobeeld gegeven aan de beveiligingsambtenaar als vertegenwoordiger
van de gebruiker. Op grond van dat scenariobeeld hebben de verschillende beveiligingsbeambten
van elke betrokken gebruiker van het Binnenhof het pakket aan aanvullende veiligheidsmaatregelen
bepaald. Dit is vervolgens uitgewerkt in de afzonderlijke Voorlopige Ontwerpen van
de gebouwdelen van de gebruikers7. Het presidium van de Tweede Kamer ging op 25 maart jl. akkoord met het laatste Voorlopig
Ontwerp voor de renovatie: het Voorlopig Ontwerp voor gebouwdeel Tweede Kamer, waaronder
een verdiepte entree op de Hofplaats8. Zoals reeds vermeld in de vijfde rapportage over de renovatie van het Binnenhof
zijn verschillende opties zowel binnen als buiten de huidige contour van het complex
onderzocht9. Deze verdiepte publieksentree is vanuit veiligheidsperspectief de voorkeursvariant
voor de gebruiker Tweede Kamer om de toekomstige veiligheid te garanderen van bewoners
en bezoekers van de Tweede Kamer. Naast de verdiepte entree van de Tweede Kamer is
ook de gracht aan de Buitenhofzijde een belangrijke veiligheidsmaatregel voor het
gebouwdeel Eerste Kamer/Raad van State die begin april in het Definitief Ontwerp door
de gebruiker Eerste Kamer en de Raad van State is vastgesteld.

Vraag 4

Waarom wordt er wederom extra geld uitgetrokken voor duurzaamheid en is dit noodzakelijk?

Antwoord 4

Tijdens het AO en VAO Renovatie Binnenhof van respectievelijk 14 en 28 januari jl.
heeft de Tweede Kamer het thema duurzaamheid benadrukt en is de motie Smeulders c.s.
met een brede meerderheid aangenomen10. De extra duurzaamheidsmaatregelen vanwege de motie Smeulders c.s. leiden tot een
scope uitbreiding en een hoger investeringsbedrag van € 13,9 miljoen, zoals is weergegeven
in de zesde rapportage renovatie Binnenhof.

Vraag 5

Is het Binnenhof na renovatie pandemie-proof of worden hier ook extra kosten voor
verwacht?

Antwoord 5

Net als nu is het Binnenhof door een combinatie van bouwkundige en organisatorische
maatregelen geschikt te houden voor het primaire proces van haar gebruikers. Op dit
moment kan ik niet inschatten of daar, bij terugkeer, extra maatregelen nodig zijn
en dus extra kosten te verwachten zijn.

Vraag 6

Ziet u nog mogelijkheden voor kostenreductie?

Antwoord 6

Mogelijkheden voor kostenreductie zijn reeds direct in de ontwerpen van de gebouwdelen
van het Binnenhof verwerkt. Mochten er in de toekomst mogelijkheden tot kostenreductie
ontstaan dan zal hier ook naar gekeken worden. Datzelfde geldt voor de verbouwingen
van de tijdelijke huisvestingen die in uitvoering zijn of waren.

Vraag 7

Kunnen we het geraamde bedrag als plafond-bedrag beschouwen?

Antwoord 7

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 1 heb ik in de derde rapportage over de
renovatie van het Binnenhof vier disclaimers genoemd die bijstelling van het budget
van € 475 miljoen (prijspeil 2015) voor deze renovatie noodzakelijk kunnen maken.
Het gaat om indexatie door marktspanning (hogere kosten bouwmateriaal en -personeel),
extra eisen op het gebied van beveiliging en duurzaamheid en extra kosten vanwege
technische uitvoeringsrisico’s die niet voorzien waren. Het bedrag van € 475 miljoen
(prijspeil 2015) is daarmee geen statisch bedrag en is als gevolg van de disclaimers
reeds bijgesteld en dat kan de komende periode op basis hiervan opnieuw nodig zijn.
De disclaimers blijven daarmee van toepassing gedurende de uitvoering van dit project.
Zoals dat gebruikelijk is zal ik u middels de rapportages hierover blijven informeren.