Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Pieter Heerma over het bericht dat criminelen een slaatje proberen te slaan uit oververhitte woningmarkt

Antwoord van Minister Grapperhaus (Justitie en Veiligheid), mede namens Staatssecretaris
van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen 7 september 2021). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 3656.

Vraag 1

Kent u het bericht «Internetcriminelen profiteren van woningnood, politie waarschuwt
voor nepverhuursites»?1

Antwoord 1

Ja, ik ben bekend met dit bericht.

Vraag 2 en 6

Wat vindt u van het grote aantal aangiften over nepverhuursites die zijn binnengekomen
bij het Landelijk Meldpunt Internetoplichting en bij het klachtenloket ConsuWijzer
van de Autoriteit Consument en Markt?

Heeft u inzicht in het totaal aantal meldingen van oplichting via neppe verhuursites?
Zo ja, is er sprake van een toename ten opzichte van voorgaande jaren? Zo nee, hoe
bent u van plan beter inzicht te krijgen in het aantal oplichtingen via nepverhuursites?

Antwoord 2 en 6

Het is natuurlijk zorgelijk dat mensen de huidige krapte op de woningmarkt misbruiken
en zichzelf daarbij financieel verrijken ten koste van anderen. Het is daarom heel
goed dat het Landelijk Meldpunt Internetoplichting van de politie, de Fraudehelpdesk
en de Autoriteit Consument & Markt (ACM) ieder vanuit hun eigen rol optreden tegen
deze problematiek en, waar relevant, ook de samenwerking zoeken om verder slachtofferschap
te voorkomen. Het is daarbij goed om een onderscheid te maken tussen oplichting/fraude
enerzijds en misleiding anderzijds. Van fraude is sprake als er wordt voldaan aan
art. 326 van het Wetboek van Strafrecht. Hierin staat beschreven dat er sprake moet
zijn van een wederrechtelijk voordeel, dat er enige vorm van imitatie en/of een samenweefsel
van listige kunstgrepen is gebruikt. Het niet nakomen van een overeenkomst of alleen
het achterlaten van informatie valt niet hieronder. Mocht er sprake zijn van (een
verdenking van) fraude, dan kan de politie een strafrechtelijk onderzoek instellen.

Er is sprake van misleiding indien een aanbieder valse of onvolledige informatie verstrekt
over de belangrijkste kenmerken van zijn product of dienst. Ook is sprake van misleiding
als een aanbieder informatie verstrekt die weliswaar strikt genomen juist is, maar
die door een consument gemakkelijk verkeerd kan worden begrepen, bijvoorbeeld omdat
de informatie onduidelijk, onbegrijpelijk of dubbelzinnig is. De ACM ziet toe op de
naleving van regels over misleiding. Alle handelaren dienen zich aan de regels over
misleiding van de ACM te houden, ook websites waar huurwoningen worden aangeboden.
Als huurwoningwebsites zich niet aan de regels houden, kan de ACM handhavend optreden.

Sinds november 2016 zijn er 150 aangiften voor kamer- en woningverhuurfraude binnen
gekomen bij de politie. De politie ziet geen toename in het aantal aangiftes van oplichting
door websites met niet-bestaande woningen. De afgelopen jaren is het aantal aangiftes
redelijk stabiel. Wel moet men er rekening mee houden dat het afgelopen jaar in het
teken stond van thuiswerken en thuis studeren. De kans bestaat dat daardoor minder
studenten op kamers zijn gegaan en daarmee ook in mindere mate is gezocht naar kamers,
wat de kans op oplichting verkleint. Ook het aantal woningoverdrachten was vorig jaar
laag2. De politie blijft actief het aantal aangiften monitoren.

De Fraudehelpdesk biedt fraudeslachtoffers een helpende hand door hen te adviseren
en naar de juiste instantie te verwijzen. De Fraudehelpdesk probeert slachtofferschap
te voorkomen door burgers en bedrijven bewust te maken van fraude-risico’s en praktische
tips te geven over hoe zij die risico’s kunnen beperken. Het aantal meldingen bij
de Fraudehelpdesk voor kamer- en woonverhuurfraude neemt af sinds 2019 (zie onderstaande
tabel).

2019

2020

2021 tot 1 juni

Meldingen

383

271

101

Slachtoffers

146

101

33

Schadebedrag

234.105,–

185.930,–

57.135,–

ACM Consuwijzer heeft in de periode 2018 tot aan maart 2020 meer dan 300 meldingen
ontvangen over huurwoningwebsites. De ACM heeft naar aanleiding van de ontvangen signalen
recentelijk aangekondigd onderzoek te doen naar misleiding door huurwoningwebsites3. Dit onderzoek richt zich op abonnementen die aan consumenten worden aangeboden,
waarbij de consument toegang krijgt tot informatie over het woningaanbod van derden,
zoals verhuurmakelaars. Uit de signalen blijkt dat consumenten na het afsluiten van
het abonnement niet in contact komen met de verhuurmakelaar, of dat de woning niet
beschikbaar is of niet bestaat. Het betreffende onderzoek loopt nog. Wanneer de ACM
tijdens een onderzoek of naar aanleiding van signalen vermoedens heeft van fraude
of oplichting zal zij hierover contact zoeken met het Landelijke Meldpunt Internetoplichting,
omdat de ACM niet bevoegd is om handhavend op te treden tegen fraude.

Vraag 3

Deelt u de zorgen van de politie dat dit slechts het topje van de ijsberg betreft?
Zo ja, welke mogelijkheden ziet u om de aangiftebereidheid bij online woonoplichting
te verhogen?

Antwoord 3

Het is zorgelijk dat oplichters misbruik maken van woningzoekenden door inschrijvingsgelden
te vragen voor websites met niet-bestaande woningen. Of dit het topje van de ijsberg
is, kan ik op basis van de beschikbare gegevens niet vaststellen. Om meer inzicht
te krijgen in de daadwerkelijke aantallen is het van belang dat slachtoffers zich
melden bij de politie, de Fraudehelpdesk of de ACM. Om de aangiftebereidheid te vergroten
wordt vaak online aangifte ingezet, omdat dit de drempel tot aangifte verlaagt. Het
is al mogelijk om online aangifte te doen van online aankoop- en verkoopfraude waar
ook oplichting door middel van nepverhuurwebsites onder valt. Andere manieren om aangiftebereidheid
te vergroten voor kamer- en woonverhuurfraude is de bewustwording bij het publiek
te vergroten, door naast de waarschuwingen, ook erop te wijzen dat het maken van een
melding en aangifte doen van groot belang is. In de gerichte social media campagnes
van scholieren.com en het Centrum van Criminaliteitspreventie en Veiligheid, in opdracht
van het Ministerie van Justitie en Veiligheid, wordt hier aandacht aan besteed. Zie
antwoord 4 & 7 voor de verdere toelichting over deze gerichte social media campagne.

Vraag 4 en 7

Herinnert u zich de waarschuwing van de Fraudehelpdesk en de Woonbond uit 2019 dat
oplichting via neppe verhuursites toeneemt?4Zo ja, welke maatregelen zijn er destijds genomen om deze vorm van woonfraude aan
te pakken? Bent u van mening dat deze maatregelen het beoogde effect hebben gehad?

Deelt u de zorg van de politie en de ACM dat voornamelijk studenten die deze zomer
op zoek gaan naar woonruimte het slachtoffer zullen worden van deze oplichtingspraktijken?
Zo ja, hoe bent u van plan deze specifieke doelgroep te waarschuwen voor online woonoplichting
en misleiding?

Antwoord 4 en 7

Ik herinner me de waarschuwing van de Fraudehelpdesk en de Woonbond uit 2019 nog goed.
Mijn departement heeft hier direct op ingespeeld door opdracht te geven aan het CCV
en het platform scholieren.com om een social mediacampagne uit te rollen op o.a. het
druk bezochte social media account eindexamens. Dit was een gerichte preventieactie op de doelgroep eindexamen scholieren, die na
de zomer startte met studeren in een nieuw stad en op zoek ging naar een kamer.

Ook de politie heeft via het social media account vraaghetdepolitie.nl jongeren gewaarschuwd voor kamerverhuurfraude. Deze gerichte social media campagne
is afgelopen maand herhaald met het oog op de introductieweken van de universiteiten
en hogescholen.

Het effect van deze preventieactiviteiten en interventies is lastig vast te stellen,
omdat niet gemeten kan worden hoeveel oplichtingen hiermee voorkomen worden. Het aantal
meldingen bij de Fraudehelpdesk voor kamer-/woningverhuurfraude neemt de afgelopen
twee jaar wel af. Echter stond 2020 in het licht van thuiswerken en thuis studeren,
waardoor de verwachting is dat minder studenten gezocht hebben naar een studentenkamer.

Vraag 5

Deelt u de opvatting dat meer maatregelen tegen online woonoplichting noodzakelijk
zijn? Zo ja, welke mogelijkheden zijn er om malafide verhuursites en de online oplichters achter deze websites harder aan te pakken?

Antwoord 5

Ik acht het niet noodzakelijk op dit moment om meer maatregelen te nemen tegen kamer-
en woonverhuurfraude in strafrechtelijke zin. Er worden al verscheidene maatregelen
genomen om kamer- en woningverhuurfraude tegen te gaan, zowel op het gebied van preventie
als opsporing. Er wordt ingezet op het geven van voorlichting aan de mensen over de
risico’s bij het zoeken naar een woning op het internet. Daarnaast zet de politie
zich in op het uit de lucht halen van deze malafide websites. In 2021 heeft de politie
voor drie websites actief een notice and take down doen uitgaan naar de hostingproviders.
Deze website zijn dus uit de lucht gehaald. De overige elf websites die bekend zijn
bij de politie waren slechts kort actief en online. Daarvoor was het niet nodig om
een notice and take down uit te laten gaan. Naast het uit de lucht halen van deze
websites is van belang dat de verhuurplatformen de maatregelen aanscherpen om oplichting
en misleiding te voorkomen. Zoals eerder aangegeven heeft de ACM hier ook een onderzoek
naar ingesteld.

Vraag 8

Kunt u de uitkomsten van het onderzoek dat op dit moment door de Autoriteit Consument
en Markt (ACM) wordt gedaan naar online woonoplichting de Kamer doen toekomen zodra
deze beschikbaar zijn?

Antwoord 8

Zoals in het samengevoegde antwoord op vragen 2 en 6 aangegeven, betreft het een lopend
onderzoek van de ACM. Het is niet aan mij, maar aan de ACM als onafhankelijk toezichthouder,
om te beslissen hoe zij om willen gaan met publicaties over onderzoeken. De ACM heeft
mij laten weten dat zij verwacht uiterlijk in het voorjaar van 2022 over de uitkomsten
van het onderzoek naar huurwoningwebsites te kunnen berichten. Zij zal dit naar verwachting
doen via de gebruikelijke kanalen, zoals de website van de ACM.