Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Rajkowski en Michon-Derkzen over het bericht 'Zonnepaneel stoort communicatie van hulpdiensten'

Antwoord van Staatssecretaris Keijzer (Economische Zaken en Klimaat), mede namens
Minister van Justitie en Veiligheid (ontvangen 16 juli 2021).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «zonnepaneel bedreigt communicatie hulpdiensten door
stoorsignaal»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe beoordeelt u het feit dat een deel van de gebruikte apparatuur niet aan de stralingseisen
voldoet, waaronder omvormers in zonnepanelen in combinatie met slechte kabelroutering,
en ernstige storingen kunnen veroorzaken bij onder andere lucht- en scheepvaartcommunicatie
en het communicatiesysteem C2000 van onze hulpdiensten zoals politie, brandweer en
ambulance?

Antwoord 2

Het wordt steeds drukker in de ether. De komst van onder andere 5G maakt nieuwe toepassingen
mogelijk en stimuleert de Internet-of-Things (IoT) ontwikkeling. Hierdoor neemt het
aantal elektrische apparaten met een zend- en/of ontvangstfunctie (radioapparaten)
toe, en daarmee ook het risico voor hinder en storingen aan elektrische apparatuur
en radionetwerken in de omgeving. Ook niet-radio toepassingen nemen steeds meer in
aantal toe en kunnen ongewenste storingen veroorzaken. Dit brengt kwetsbaarheden met
zich mee voor bestaande en nieuwe communicatietoepassingen, inclusief vitale toepassingen.
Al deze toepassingen moeten rekening houden met hinder van anderen maar daar waar
hinder omslaat in storing is dit niet acceptabel, zeker niet als het gaat om radionetwerken
voor politie en hulpdiensten. Een goed werkende communicatievoorziening is cruciaal
bij het redden van mensenlevens of ernstige calamiteiten, rampen en crises.

Om hinder zo gering mogelijk te houden en te voorkomen dat het storing wordt, is het
van belang dat (radio)apparaten bij alle hierboven genoemde toepassingen voldoen aan
bepaalde technische eisen en op de juiste wijze worden geïnstalleerd. Producenten
en installateurs zijn hiertoe verplicht op basis van de regelgeving inzake elektromagnetische
compatibiliteit (EMC), te weten de EMC-richtlijn (2014/30/EU), radioapparatenrichtlijn
((2014/53/EU) en de implementatie hiervan in de Telecommunicatiewet en lagere regelgeving.
Deze regelgeving gaat uit van reciprociteit: het vereist dat een elektrisch apparaat
niet onbedoeld straling kan geven die de functionaliteit van andere elektrische apparaten
aantast en daarvan zelf ook geen hinder ondervindt.

Het bovenstaande geldt ook voor zonnepanelen. Het is vanuit de geldende Europese regelgeving
de verantwoordelijkheid van producenten en installateurs dat deze apparatuur voldoet
aan de regelgeving, zodat eigenaren ervan op aan kunnen dat zij met systemen die in
orde zijn bijdragen aan de energietransitie waarbij ongewenste neveneffecten zoveel
mogelijk worden voorkomen. Ik vind het zorgwekkend dat is gebleken dat elementen van
sommige zonnepaneelinstallaties (zie voor details het antwoord op vraag 4) de functionaliteit
van maatschappelijk belangrijke systemen als C2000 of apparaten voor lucht- en scheepvaartcommunicatie
kunnen aantasten, met als oorzaak dat niet zou zijn voldaan aan de EMC-regels. Handhaving
van deze regels is daarom van belang.

Vraag 3

Bent u bekend met de zwakke plekken in het C2000 netwerk door zonnepanelen, ook wel
PV-systemen genoemd? Deelt u de mening dat PV-systemen op geen enkele manier een risico
mogen vormen voor de continuïteit en het functioneren van C2000? Zo ja, welke maatregelen
bent u bereid om op de korte termijn te nemen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Zoals reeds aangegeven in het antwoord op vraag 2 ben ik bekend met de storing die
bepaalde zonnepaneelinstallaties op het C2000-netwerk kunnen opleveren. Ik benadruk
dat dit probleem met urgentie wordt aangepakt. De leverancier van deze installaties
werkt samen met de beheerder van het netwerk, de Landelijke Meldkamersamenwerking
(LMS), aan het reduceren van de bestaande ruis tot een acceptabel niveau. Hoewel de
omgeving altijd in bepaalde mate invloed heeft op het functioneren van een netwerk
als C2000, deel ik de mening dat het risico dat dat oplevert voor de veiligheid van
burgers en hulpverleners tot een minimum beperkt moet worden. Als de omstandigheden
daartoe aanleiding geven, kan daarom besloten worden een bepaalde zonnepaneelinstallatie
(tijdelijk) uit te laten zetten. Een dergelijk besluit is altijd het resultaat van
een grondige afweging van de geschatte risico’s, mede op basis van de door de beheerder
van C2000 gemeten verstoring en de verwachte inzet van hulpverleners in het gebied.
Agentschap Telecom beoordeelt dergelijke situaties en heeft de bevoegdheden om op
te treden.

Vraag 4

Welke huidige stralingsnormen gelden per individueel zonnepaneel? Worden deze normen
getoetst en zo ja door wie?

Antwoord 4

Zonnepanelen zelf veroorzaken geen storing. Het zijn vooral de energieregelaars in
een zonnepaneelinstallatie die storing veroorzaken.

Emissie van de energieregelaars van de zonnepanelen valt onder de EMC-richtlijn of
als de regelaars een radiocomponent bevatten, onder de radioapparatenrichtlijn. De
energieregelaars moeten daarom voldoen aan de EMC-regels. Agentschap Telecom houdt
hier toezicht op. Hierbij houdt Agentschap Telecom ook rekening met de wijze van installatie.
Dit houdt in dat niet alleen gekeken wordt naar de emissie van een individuele energieregelaar,
maar ook van meerdere energieregelaars op één dak. Van de fabrikant wordt namelijk
conform de Europese regelgeving verwacht dat hij rekening houdt met de praktijksituatie
waarin energieregelaars geplaatst worden.

Naast dit systeemtoezicht vindt in concrete storingsgevallen toetsing plaats waarbij
de inzet van dwingende bevoegdheden van Agentschap Telecom aan de orde is als die
situatie dat vereist op grond van onacceptabele storing op vitale radionetwerken,
zoals C2000 (zie ook het antwoord op vraag 3).

Vraag 5

Gelet op het cumulatieve karakter van straling van zonnepanelen en het bijbehorende
risico, gelden er normen voor het stralingsniveau van zonneweides? Zo ja, wordt hier
toezicht op gehouden? Zo nee, waarom gelden deze normen niet? In hoeverre is het mogelijk
om op een ander niveau straling te laten meten, namelijk van zonneweides in plaats
van individuele panelen en daar normen voor op te stellen?

Antwoord 5

Ook zonneweides vallen onder de EMC richtlijn. Agentschap Telecom houdt hier toezicht
op. Uit metingen van het agentschap blijkt dat de stralingsemissies van zonneweides
beperkt zijn. Storingsproblemen worden vooral veroorzaakt door middelgrote installaties
(50–5000 zonnepanelen) en niet door zonneweides. Oorzaak van deze storingen zijn energieregelaars
in zonnepaneelinstallaties die niet aan de EMC normen voldoen. Deze energieregelaars
worden niet toegepast in zonneweides.

Daarnaast draagt een onjuiste installatie van zonnepanelen en componenten bij aan
het optreden van storingen.

Vraag 6

Bent u bereid om op de korte termijn, gezien het toenemend risico op storingen als
gevolg van het groeiend aantal zonneweides en andere technologische en digitale ontwikkelingen,
samen met Agentschap Telecom in gesprek te gaan met producenten van zonnepanelen en
andere betrokken sectoren en maatregelen te nemen om risico’s te mitigeren? Zo ja,
kunt u de Kamer zo spoedig mogelijk informeren over de te nemen stappen? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 6

Agentschap Telecom heeft verschillende marktpartijen actief benaderd om meer inzicht
te krijgen in de onderliggende oorzaken van storingen. Geraadpleegd zijn opdrachtgevers,
groothandels, installateurs, kennis- en opleidingsinstituten en brancheorganisaties.
Op basis van die uitkomsten heeft Agentschap Telecom oplossingsrichtingen aangedragen
aan de betreffende marktpartijen met het oogmerk om hinder te minimaliseren en storingen
te voorkomen. Agentschap Telecom vraagt daarom aandacht voor het storingsarm installeren
van zonnepaneelinstallaties op haar websites en actief op events/bijeenkomsten van
de zonnepanelenbranche.

Daarnaast voert het agentschap geregeld, zo ook nu, onderzoek uit naar de conformiteit
van energieregelaars. Onderzocht wordt of de regelaars van de zonnepanelen voldoen
aan de Europese eisen. Als dit niet het geval is, neemt Agentschap Telecom de nodige
maatregelen om de non-conforme apparaten te weren van de Europese markt en, wanneer
nodig, terug te laten roepen dan wel andere sancties op te leggen. In het geval van
storingen bij C2000 is dit ook gebeurd. Het resultaat daarvan is dat de verstoorder
samen met de beheerder van C2000 de storingen aan het oplossen is. Agentschap Telecom
ziet daarop toe vanuit de opgelegde maatregelen.