Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ceder over de samenwerking tussen de ministeries en religieuze actoren

Antwoord van Minister Kaag (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 5 juli 2021).

Vraag 1

Spelen religieuze actoren volgens u een belangrijke rol in het toewerken naar duurzame
ontwikkeling, zoals in verschillende publicaties gesteld wordt?1 Zo ja, hoe komt deze rol tot uiting in het beleid van uw ministerie?

Antwoord 1

Ja. Religieuze actoren kunnen, net zoals andere maatschappelijke actoren, een belangrijke
rol vervullen in de totstandkoming van duurzame en inclusieve ontwikkeling. Ze kunnen
bijvoorbeeld een belangrijke positieve, maar ook negatieve, rol spelen in conflictbemiddeling
en vredesopbouw. Religieuze actoren, zoals religieuze instituties of individuen, worden
geschaard onder het maatschappelijk middenveld zoals in het beleidskader Versterking
Maatschappelijk Middenveld en het Mensenrechtenbeleid.

Vraag 2

Wat is uw ervaring met het werken met religieuze actoren in de context van ontwikkelingssamenwerking?
Hoe evalueert u de samenwerking tussen uw ministerie en religieuze actoren?

Antwoord 2

Samenwerking met religieuze actoren ervaar ik over het algemeen als positief en ik
herken mij in de antwoorden die in het artikel worden gegeven op de «vier mythen».
Om effectief contextsensitief beleid te kunnen voeren is het belangrijk om ook in
contact te staan met religieuze actoren, mede vanwege hun brede maatschappelijke invloed
en kennis van de lokale omstandigheden. Ook wanneer bepaalde opvattingen niet aansluiten
bij – of in strijd zijn met – Nederlandse beleidsstandpunten en OS-inzet, blijft het
belangrijk om de dialoog met deze actoren aan te gaan en gaande te houden. Bijvoorbeeld
op het gebied van seksuele en reproductieve gezondheid en rechten, inclusief veilige
abortus, kunnen zienswijzen uiteen liggen en is samenwerking niet altijd vanzelfsprekend.

Een voorbeeld van een positieve ervaring is de samenwerking van de ambassade in Soedan
met het Sudanese Human Rights Initiative. Sinds het afzetten van Omar al Bashir werken zij samen met Soedanese overheidsfunctionarissen
en religieuze actoren om beleidsveranderingen omtrent de vrijheid van religie en levensovertuiging
te realiseren. Een ander voorbeeld is het Joint Initiative for Strategic Religious Action programma dat onderdeel is van het beleidskader Versterking Maatschappelijk Middenveld,
Power of Voices Partnerschappen. Dit programma werkt nauw samen met religieuze actoren om interreligieuze
dialoog te bevorderen en discriminatie, extremistische bewegingen en haat jegens andere
(niet-)religieuze groeperingen tegen te gaan.

Vraag 3

Worden er beleidsmatige stappen gezet op uw ministerie om het samenwerken met religieuze
actoren binnen de context van ontwikkelingssamenwerking te bevorderen? Zo nee, waarom
niet? Welke stappen zou u eventueel nog overwegen?

Antwoord 3

Ja. Zoals in antwoord 1 toegelicht worden religieuze actoren geschaard onder het maatschappelijk
middenveld. Religieuze actoren komen in verschillende fasen van beleidsontwikkeling
terug, waaronder ook bij het monitoren, evalueren en leren van programma’s.

Bovendien staat het Ministerie in nauw contact met faith based organizations, zowel nationaal als internationaal, die werken aan voor Nederland prioritaire thema’s.
Deze organisaties hebben veelal een breed netwerk en dienen als belangrijke informatiebronnen.
Waar mogelijk wordt er samengewerkt op prioritaire thema’s zoals vrede, veiligheid,
toegang tot recht, klimaat, water en mensenrechten. Daarbij worden geen bijzonder
selectiecriteria met betrekking tot levensbeschouwing gehanteerd, maar staat effectiviteit
voorop. Een goed voorbeeld van dergelijke effectieve samenwerking is de Dutch Relief Alliance, waar organisaties vanuit diverse levensbeschouwelijke invalshoek samenwerken.

Vraag 4

In hoeverre wordt de rol van religieuze actoren meegenomen in analyses van context,
machtsverhoudingen en belanghebbenden als ook in de ontwikkeling van programma’s omtrent
ontwikkelingssamenwerking?

Antwoord 4

Programma’s gefinancierd door het Ministerie van Buitenlandse Zaken zijn in beginsel
gebaseerd op context- en conflictsensitiviteit analyses. Als onderdeel van deze analyses
worden relevante actoren die kunnen bijdragen of afdoen aan het behalen van de verschillende
programmadoelstellingen in kaart gebracht. Zoals onder vraag 1 uitgelegd spelen ook
religieuze actoren daarin een rol.

Ambassades rapporteren ook los van de programma’s en analyses over die context. Dit
is niet alleen indien relevant voor internationale samenwerking, maar ook in verband
met regionale en geopolitieke ontwikkelingen.

Vraag 5

Is er binnen de verschillende afdelingen en departementen binnen uw ministerie aandacht
voor de rol van religieuze actoren in het toewerken naar duurzame ontwikkeling? Zo
ja, op welke manier?

Antwoord 5

Ja. Binnen het Ministerie van Buitenlandse Zaken bestaat een «religie-netwerk», waaraan
verschillende directies deelnemen. Binnen dit netwerk worden ervaringen en uitdagingen
uitgewisseld en kennis gedeeld. Ook door de groeiende diversiteit van het personeelsbestand
en aandacht voor risico’s van «unconscious bias» wordt de discussie over de rol van religie en levensbeschouwing binnen het werkterrein
van het Ministerie van Buitenlandse Zaken gestimuleerd. Zie ook het antwoord op vraag
1.

Vraag 6

In hoeverre wordt er, los van het ambtenarenklasje, structureel aan kennisbevordering
van ambtenaren gewerkt omtrent religie en de sociale en maatschappelijke rol die religie
speelt?

Antwoord 6

Om kennis over religie binnen het ministerie te verbreden worden er, in samenwerking
met de Academie voor Internationale Betrekkingen en de faculteit religie en theologie
van de Vrije Universiteit te Amsterdam, trainingen aangeboden. Tijdens deze trainingen
wordt er gereflecteerd op de rol van religie binnen diplomatie en binnen de maatschappij.

Daarnaast is er binnen het ministerie een directie-overstijgend «religie-netwerk»,
onder leiding van de Speciaal Gezant Religie en Levensovertuiging, waar het thema
religie en levensovertuiging vanuit diverse invalshoeken wordt besproken.

Vraag 7

Is er binnen de gendertaskforce aandacht voor de rol die religieuze actoren spelen in het bevorderen van gendergelijkheid?
Zo ja, op welke manier?

Antwoord 7

Ja. In een aantal programma’s gericht op het bevorderen van gendergelijkheid, onder
Samenspraak en Tegenspraak alsook onder Funding Leadership and Opportunities for Women (FLOW), beiden 2016–2020, is gewerkt met religieuze actoren. Ook in de nieuwe programma’s
onder Versterking Maatschappelijk Middenveld: Power of Voices, Power of Women, het SRGR Partnerschap Fonds en Women, Peace and Security zal worden gewerkt met religieuze actoren, bijvoorbeeld met religieuze leiders. Deze
programma’s richten zich onder meer op het tegengaan van geweld tegen vrouwen alsook
op het versterken van vrouwelijk leiderschap.

Vraag 8

Kunt u aangeven in hoeverre Nederland door middel van de ambassades zijn netwerk met faith based organizations en local faith actors onderhoudt? Welke ambassades zijn in het bijzonder actief op deze thematiek?

Antwoord 8

Vele Nederlandse ambassades onderhouden contact met faith based organisations (FBOs) en local faith actors (LFAs), zoals onze ambassades in Egypte, Indonesië, Maleisië, Oekraïne, Pakistan,
Soedan, Kenia en de Nederlandse vertegenwoordiging bij de Heilige Stoel. De mate waarin
en de manier waarop contact wordt onderhouden varieert per context.

Om gewelddadig extremisme in Kenia tegen te gaan is contact tussen de ambassade en
FBOs en LFAs bijvoorbeeld van belang. FBOs en LFAs zijn essentieel om toegang te krijgen
tot bepaalde gemeenschappen en hebben potentieel positieve – en soms ook negatieve
– invloed op de gemeenschap en jongeren. Zo onderhoudt de ambassade onder andere contact
met religieuze leiders en organisaties die zich inzetten voor de preventie en bestrijding
van gewelddadig extremisme.

Ook de ambassade in Islamabad beschikt over een netwerk van religieuze actoren en
organisaties. Zo organiseerde de ambassade tijdens een bezoek van de mensenrechtenambassadeur
aan Pakistan een interreligieuze dialoog waarbij verschillende religieuze Pakistaanse
groeperingen met elkaar in gesprek gingen over het creëren van wederzijds begrip om
religieuze intolerantie te verminderen.

De ambassade in Kiev staat in nauw contact met diverse religieuze denominaties, en
ondersteunt diverse projecten, ter bevordering van de religieuze dialoog tussen de
religieuze meerderheid en minderheden in Oekraïne. In juli 2021 is er onder meer een
bijeenkomst voorzien met de Griekse katholieke kerk. Ook bracht de Speciaal Gezant
religie en levensovertuiging een bezoek aan Kiev in januari 2020 waarbij hij in gesprek
ging met geestelijken van «concurrerende» orthodoxe kerken en deelnam aan een rondetafelgesprek
met gevestigde religieuze groeperingen.