Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van der Lee over de arrestatie van de leider van de Russische oppositiegroepering

Antwoord van Minister Kaag (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 28 juni 2021).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het bericht dat de leider van de Russische oppositiegroepering
uit een vliegtuig in Sint-Petersburg is gehaald, om vervolgens te worden gearresteerd?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de mening dat dit een zeer verontrustende ontwikkeling is? Op welke wijze
en in welke gremia gaat u dit bilateraal en multilateraal aankaarten? Overweegt u
maatregelen om vliegtuigarrestaties te mitigeren? Zo ja, welke zijn dit?

Antwoord 2

Ja. De repressie van oppositie-aanhangers en leden van het maatschappelijk middenveld
in Rusland is uitermate verontrustend.

Dit stelt Nederland bilateraal en multilateraal aan de orde. In reactie op de arrestatie
van de heer Pivovarov in het bijzonder publiceerde de EU op 1 juni een verklaring,
mede op aandringen van Nederland. Het vliegtuig waarin de heer Pivovarov voornemens
was van Sint Petersburg naar Warschau te reizen was nog niet opgestegen. Het voorkomen
van arrestatie van Russen op Russisch grondgebied is voor Nederland echter nagenoeg
onmogelijk.

Vraag 3

Kunt u toelichten wanneer de sancties tegen Belarus, die naar aanleiding van de vliegtuigkaping
om Roman Protasevich te arresteren zijn voorgesteld, worden ingevoerd? Klopt het dat
de EU samen met de Verenigde Staten het sanctiebeleid jegens Belarus coördineert?
Zo ja, op welke wijze vindt deze coördinatie plaats en wat zijn daarvan de uitkomsten?
Kunt u tevens toelichten om welk sanctiepakket dit precies gaat? Klopt het dat dit
ook gaat om sancties tegen de energiesector in Belarus?

Antwoord 3

Op 24 mei jl. heeft Minister President Rutte op de Europese Raad gesproken over de
gedwongen landing van het Ryanair-toestel in Minsk en de arrestatie van Roman Protasevitsj
en zijn partner Sofia Sapega. Daarbij heeft hij namens het kabinet gepleit voor het
aannemen van omvangrijke aanvullende sanctiemaatregelen tegen Belarus. De Europese
Raad heeft vervolgens besloten dat er zo spoedig mogelijk nieuwe gerichte sancties
worden ingesteld tegen personen en economische entiteiten en dat er gerichte sectorale
economische sancties zullen worden aangenomen. Hierop volgend heeft de Raad Buitenlandse
Zaken op 21 juni jl. een vierde pakket gerichte sancties tegen Belarus aangenomen,
betreffende 78 personen en 8 economische entiteiten die betrokken zijn bij de aanhoudende
repressie en intimidatie van de bevolking van Belarus en de onacceptabele gedwongen
landing van een passagiersvliegtuig met als doel journalist Roman Protasevitsj en
zijn partner Sofia Sapega te arresteren (Kamerstuk 2021Z11778). Ook werd een politiek akkoord bereikt over de economische sectorale sancties. Na
laatste juridische uitwerking zijn deze sancties bij de Europese Raad van 24 juni
formeel aangenomen. Dit betreffen sancties gericht tegen zowel import als export van
specifieke producten, waaronder in de petrochemiesector, de tabakssector en de potassector
(kaliumchloride). Daarnaast zijn ook beperkingen gelegd op het verlenen van bepaalde
financiële diensten aan de Belarussische overheid of aan die overheid verbonden bedrijven.

Verder besloot de Europese Raad tot een overvlieg- en landingsverbod voor Belarussische
luchtvaartmaatschappijen boven en in de EU. Dit verbod is op 5 juni ingegaan. Daarnaast
heeft de Europese Raad in de EU gevestigde luchtvaartmaatschappijen opgeroepen om
vluchten over Belarus te vermijden.

Hiermee geeft de EU wat het kabinet betreft een krachtige en gepaste reactie op het
volstrekt onacceptabele handelen van de Belarussische autoriteiten. Op de Raad Buitenlandse
Zaken is ook besproken dat de EU, in lijn met de gefaseerde aanpak die de EU hanteert
bij sancties tegen Belarus, in aanvullende sanctiemaatregelen moet aannemen als repressie
door het Belarussische regime aanhoudt. Ook Nederland heeft zich hiervoor uitgesproken.
Voorafgaand aan de Raad Buitenlandse Zaken heeft Belarussische oppositieleidster ook
al een voorstel gedaan voor zulke aanvullende sancties.

In algemene zin is Nederland voorstander van sanctiecoördinatie met de VS en andere
gelijkgezinde landen. Het effect van sancties wordt groter als meer landen dezelfde
maatregelen instellen, en de EU en VS geven een nog krachtiger signaal af als zij
gezamenlijk optrekken. Ten aanzien van de sancties die op 21 juni jl. zijn aangenomen
tegen Belarus heeft ook coördinatie met de VS, het VK en Canada plaatsgevonden. Deze
drie landen stelden gelijk met de EU sancties in en deden hierover ook een gezamenlijke
verklaring2 met de EU uitgaan.

Vraag 4

Deelt u de zorgen van de Belarussische oppositieleider Svetlana Tikanovskaya dat de
voorgestelde sancties van de EU niet ver genoeg gaan? Bent u bereid om samen met gelijkgezinde
landen in de EU een voortrekkersrol op zich te nemen om een zo effectief en gericht
mogelijk sanctiepakket te bepleiten? Zo nee, waarom niet?3

Antwoord 4

De EU hanteert een gefaseerde benadering bij sancties tegen Belarus. Sinds de repressie
volgend op de presidentsverkiezingen van augustus 2020 heeft de EU reeds vier pakketten
sanctiemaatregelen aangenomen, tegen in totaal 166 Belarussische individuen en 15
entiteiten. Ook is er al geruime tijd een EU-wapenembargo tegen Belarus van kracht.
De genoemde sectorale economische sancties zullen hier op korte termijn aan worden
toegevoegd.

Naar de overtuiging van het kabinet zijn sanctiemaatregelen altijd het meest effectief
wanneer die in EU-verband genomen worden. Daarom zet het kabinet zich op dit moment
ook in voor aanname van een zo krachtig mogelijk en breed gedragen pakket EU-sancties.
Net als bij eerdere pakketten sancties tegen Belarus is Nederland nauw betrokken bij
de voorbereiding van het op 21 juni jl. aangenomen pakket. Nederland is daarmee al
een van de voortrekkers in EU-verband. Premier Rutte heeft zich tijdens de Europese
Raad van 24 mei sterk uitgesproken voor aanvullende sancties.

Vraag 5

Hoe beoordeelt u het bericht van Rusland waarin het voornemen wordt geuit Belarus
te beschermen als de EU Belarus sanctioneert?4 Kunt u toelichten wat er wat u betreft moet gebeuren om het EU-sanctiepakket zo effectief
mogelijk te maken? Op welke wijze gaat u zich hier in EU-verband voor inzetten?

Antwoord 5

Het kabinet is bekend met de vergaande samenwerking tussen Rusland en Belarus.

Het kabinet is van mening dat sancties het meest effectief zijn wanneer zij gericht
zijn en de maatregelen in groter verband worden genomen. Nederland zet zich er in
de EU voor in dat de maatregelen de binnen het regime voor de repressie verantwoordelijken
zo hard en gericht mogelijk treffen. Nederland zet daarbij specifiek in op het raken
van economische belangen van het regime terwijl hierbij de bevolking zo veel mogelijk
wordt ontzien.