Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over het ontwerpbesluit houdende de wijziging van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met de regulering van smaken voor e-sigaretten (Kamerstuk 32011-85)

In de vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport bestond bij enkele fracties
behoefte een aantal vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Staatssecretaris van
Volksgezondheid, Welzijn en Sport betreffende het Ontwerpbesluit houdende de wijziging
van het Tabaks- en rookwarenbesluit in verband met de regulering van smaken voor e-sigaretten1.

De fungerend voorzitter van de commissie, Agema

Adjunct-griffier van de commissie, Heller

Inhoudsopgave

I.

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

II.

Reactie van de Staatssecretaris

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Vragen en opmerkingen van de leden van de VVD-fractie

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van het ontwerpbesluit en de bijbehorende
toelichting. Zij hebben hierbij nog enkele vragen ter verduidelijking.

De leden van de VVD-fractie lezen in de toelichting dat er in Nederland nog geen patiënten
bekend zijn met de longaandoening EVALI (electronic cigarette, or vaping, product use-associated lung injury), maar dat wel ernstige longklachten zijn gemeld na gebruik van e-sigaretten, zoals
verergering van al bestaande longziekten. Kan de Staatssecretaris cijfers delen met
betrekking tot deze meldingen?

Voorts lezen deze leden dat met de regulering van smaken ook de mogelijkheid om reclame
te maken wordt ingedamd. Zij horen verhalen over reclames die specifiek gericht zijn
op jongeren, bijvoorbeeld door middel van influencers. Klopt dit volgens de Staatssecretaris? Zo ja, op welke schaal? Hoe kijkt de Staatssecretaris
in dat kader naar de campagne van Phillip Morris, via bijvoorbeeld hun nieuwe website
en een paginagrote advertentie in De Telegraaf, die gericht zou zijn op het «recht
hebben op informatie»?

Hoeveel winkels in Nederland zijn (grotendeels) gericht op de verkoop van e-sigaretten?
Wat is de totale omzet en het aantal werknemers van deze winkels? Wat is de verwachting
van de Staatssecretaris over de toekomst van de omzet en werkgelegenheid na de regulering
van smaken voor e-sigaretten?

De leden van de VVD-fractie hebben kennisgenomen van zorgen van mensen die aangeven
gestopt te zijn met roken van tabakssigaretten en overgestapt zijn op de e-sigaret.
Zij zijn bang om terug te vallen in hun oude verslaving door het verbod op smaakjes.
Bovendien verwijzen deze mensen veelal naar het staande beleid in het Verenigd Koninkrijk,
zoals ook beschreven in de toelichting. Hoe kijkt de Staatssecretaris hier tegenaan?

Vragen en opmerkingen van de leden van de PVV-fractie

De leden van de PVV-fractie hebben met enige verbazing kennisgenomen van het ontwerpbesluit
en hebben daar nog de nodige vragen en opmerkingen over.

De leden van de PVV-fractie onderschrijven de rookvrije generatie en het ontmoedigen
van het gebruik van zowel de tabakssigaret als ook de e-sigaret bij jongeren. Deze
leden hebben maatregelen daartoe ook gesteund. Door deze maatregelen is het gebruik
van de e-sigaret en de daarbij behorende smaakjes enkel nog voorbehouden aan volwassenen.
Genoemde leden zien echter ook dat de e-sigaret een groot aantal mensen juist van
het roken van het meer schadelijke tabak houdt. Deze leden vinden dat de Staatssecretaris
met dit wetsvoorstel volledig aan dit feit voorbij gaat.

De Staatssecretaris wijst in de toelichting op afspraken die vastgelegd zijn in het
Nationaal Preventieakkoord. De leden van de PVV-fractie wijzen de Staatssecretaris
erop dat in het Preventieakkoord met geen woord gerept wordt over het uitbannen van
de smaakjes van de e-sigaretten. Wie heeft deze maatregel voorgesteld en waarom? Waarom
wil de Staatssecretaris in zijn demissionaire status deze ingrijpende maatregel er
nog doorheen drukken?

De Staatssecretaris geeft aan dat de e-sigaret aan populariteit wint. Onder welke
gebruikers wint de e-sigaret aan populariteit? Zijn dit juist niet de mensen die het
niet lukt om te stoppen met roken en daarom kiezen voor een veiliger alternatief dan
de meer schadelijke tabakssigaret?

Klopt het dat ondanks de brede beschikbaarheid van smaakjes in e-sigaretten het percentage
jongeren dat experimenteert met e-sigaretten in Nederland daalt en van structureel
gebruik onder jongeren nauwelijks sprake is? Zo ja, waarom wil de Staatssecretaris
dan toch overgaan op een verbod op smaakjes in e-sigaretten, in acht nemende dat er
gezondheidswinst kan worden geboekt wanneer rokers volledig overstappen op de e-sigaret?

Volgens beschikbare wetenschappelijke literatuur lijkt de e-sigaret enkel minder schadelijk
te zijn dan een tabakssigaret als gebruikers volledig overstappen op dampen. Waarom
stimuleert en communiceert de Staatssecretaris dit dan niet?

Vloeistoffen voor e-sigaretten bevatten nicotine. Dit geldt echter ook voor andere
producten die kunnen helpen tegen rookverslaving, zoals nicotinepleisters, nicotinekauwgom,
nicotinezuigtabletten en nicotinemondspray. Waarom de hetze tegen de e-sigaret, zo
vragen genoemde leden aan de Staatssecretaris?

De Staatssecretaris verwijst naar de Nederlandse Vereniging voor Artsen van Longziekten
en Tuberculose (hierna: NVALT). Zij maken zich zorgen over de schadelijkheid van de
e-sigaret, terwijl een andere vooraanstaande longarts juist haar excuses heeft aangeboden
en stelt dat e-sigaretten wel degelijk veiliger zijn dan gewone sigaretten. Genoemde
leden ontvangen in dit kader graag een reactie van de Staatssecretaris.

De Staatssecretaris stelt dat e-sigaretten voornamelijk worden gebruikt door volwassenen.
Het zijn dus ook voornamelijk volwassenen die gebruik maken van de vloeistoffen voor
e-sigaretten met een (zoet) smaakje. Deze volwassenen hebben de traditionele sigaret
veelal verruild voor de e-sigaret. Is er voorafgaand aan dit wetsvoorstel onderzoek
gedaan naar de nadelige gevolgen van dit wetsvoorstel voor deze volwassen e-sigaretrokers?
Zo nee, waarom niet? Is onderzoek gedaan naar wat e-sigaretrokers gaan doen op het
moment dat zij niet meer kunnen kiezen voor een smaakje? Hoe groot is de kans dat
het verbod op smaakjes ertoe zal leiden dat zij weer terugvallen op het roken van
een tabakssigaret? Hoe groot is de kans dat zij hun smaakjes elders halen zonder dat
er zicht is op de kwaliteitsstandaarden? Is de Staatssecretaris bereid om hier alsnog
onderzoek naar te doen? Zo nee, waarom niet? Waarom wil de Staatssecretaris de gevolgen
van dit wetsvoorstel niet vooraf zorgvuldig in kaart brengen? In het regeerakkoord
is afgesproken dat maatregelen op het gebied van preventie bewezen effectief moeten
zijn. Waaruit blijkt dat het reguleren van smaken voor de e-sigaret bewezen effectief
is (gaarne een andere beantwoording dan dat de maatregelen als pakket gezien moeten
worden)? Weet de Staatssecretaris zeker dat met dit wetsvoorstel niet juist het tegenovergestelde
bereikt wordt, namelijk dat meer mensen terugvallen op de tabakssigaret?

De leden van de PVV-fractie vragen of de Staatssecretaris bij het opstellen van dit
wetsvoorstel contact heeft gehad met gebruikers van e-sigaretten. Zo nee, waarom niet?

Genoemde leden hebben onlangs een petitie over het smaakverbod in ontvangst genomen,
van ongeveer 20.000 verontruste dampers. Ook de internetconsultatie leverde een groot
aantal reacties op. Heeft de Staatssecretaris dit massale verzet laten meewegen in
haar beslissing? Zo ja, hoe? Zo niet, waarom niet en is dit niet strijdig met gewenste
nieuwe bestuurscultuur waarin de regering heeft beloofd beter te luisteren naar de
mening van de bevolking?

Voor een kleine groep rokers kan de e-sigaret een hulpmiddel zijn bij het stoppen
met roken. Weet de regering hoe «klein» deze groep is?

Om de e-sigaret beschikbaar te houden voor mensen, kiest de Staatssecretaris voor
regulering van de smaken en niet voor een totaalverbod op de e-sigaret. Is de Staatssecretaris
bereid een aantal van de zoete, meest gangbare smaken, voor de volwassen gebruikers
te behouden? Zo nee, waarom niet? De leden van de PVV-fractie zijn van mening dat
van regulering geen sprake is als de meest gangbare smaken verbannen worden en de
smaak overblijft die juist door gebruikers als minder aantrekkelijk wordt ervaren.
Hoe gaat de Staatssecretaris voorkomen dat mensen hun smaakjes zelf in elkaar gaan
flansen, met alle nadelige en schadelijke gevolgen van dien? De Staatssecretaris gaf
zelf al het voorbeeld van de longproblemen in de Verenigde Staten, nadat gebruikers
zelf THC-olie toegevoegd hadden. Hoe gaat de Staatssecretaris dit soort praktijken
voorkomen?

Is de Staatssecretaris bekend met onderzoeken waaruit blijkt dat het verbod op smaakjes
voor de e-sigaret er ook toe kan leiden dat juist meer jongeren starten met roken?
Jongeren die anders een e-sigaret zouden gebruiken. Zo ja, waarom lezen genoemde leden
hier niets over in de toelichting? Zo nee, deze onderzoeken bestaan wel degelijk.
Heeft de Staatssecretaris zich met dit wetsvoorstel dan niet te veel gebaseerd op
eenzijdig beleid?

Is de Staatssecretaris op de hoogte van het anti-rookbeleid in het Verenigd Koninkrijk
en Nieuw-Zeeland, waar het gebruik van de e-sigaret door de overheid gestimuleerd
wordt als alternatief voor het schadelijke roken. In beide landen is dit beleid succesvol.
De leden van de PVV-fractie willen dat de Staatssecretaris aangeeft waarom tot op
heden zelfs niet overwogen wordt om deze koers te volgen.

Vragen en opmerkingen van de leden van de BBB-fractie

De leden van de BBB-fractie hebben kennisgenomen van het ontwerpbesluit. Deze leden
vragen de Staatssecretaris of hij zich ervan bewust is dat de e-sigaret en de smaakjes
via de reguliere Nederlandse verkoopkanalen nu al niet meer te koop zijn voor de jeugd
en dat de jeugd op websites van Nederlandse winkeliers op dit moment ook geen enkele
afbeelding of contour van het product kunnen zien. Is de Staatssecretaris zich ervan
bewust dat producten alleen bij de speciaalzaak mogen worden getoond en verder achter
gesloten deuren worden gehouden, en dat in de speciaalzaak een strikt NIX18-beleid
wordt gevoerd? Verder vragen deze leden de Staatssecretaris of hij zich ervan bewust
is dat buitenlandse aanbieders alles toonbaar uitstallen via het internet. Ook vragen
zij of de Staatssecretaris weet dat er nu al op Facebook illegale handel in grote
e-liquidsflessen bestaat, die in Nederland verboden zijn. Kan de Staatssecretaris
aangeven hoe hij de buitenlandse verkoop aan Nederlandse burgers zal voorkomen?

Is de Staatssecretaris het eens dat het RIVM1 in een onderzoek, uitgevoerd in 2016, heeft geconcludeerd dat de roker belang heeft
bij correcte en begrijpelijke informatie over minder schadelijke producten zoals de
e-sigaret? Zo ja, hoe gaat hij hier invulling aan geven?

Is de Staatssecretaris het eens dat het RIVM2 in een onderzoek, uitgevoerd in 2019, heeft geconcludeerd dat verschillende smaakjes
in e-sigaretten voor de duaal gebruiker een belangrijke rol spelen bij het volledig
overstappen op de e-sigaret? Zo ja, genoemde leden vragen waarom de Staatssecretaris,
in acht nemende dat het aantal jongeren die – ondanks de aanwezigheid van deze smaken
– experimenteert met een e-sigaret daalt en er gezondheidswinst kan worden geboekt
wanneer een roker volledig overstapt op de e-sigaret, toch overgaan wordt tot een
verbod op verscheidende smaken in e-sigaretten?

Het RIVM concludeerde in een recent onderzoek dat regelgeving het in hun ogen mogelijk
moet maken om smaakjes in e-sigaretten op de markt te brengen die rokers en duaal
gebruikers stimuleren om e-sigaretten te blijven of te gaan gebruiken. Vindt de Staatssecretaris
ook dat een totaalverbod op alle smaakjes met uitzondering van tabak hier haaks op
staat? Zo ja, hoe gaat hij invulling geven aan dit beleidsadvies? Zo nee, waarom niet?

In de laatste Trimbos-factsheet over de e-sigaret wordt aangegeven dat er meer onderzoek
nodig is naar de invloed van e-sigaretten gebruik op het gebruik van tabakssigaretten,
zo leden de van de BBB-fractie.3 Is de Staatssecretaris het eens dat meer onderzoek nodig is voordat restrictief beleid
overwogen wordt?

Kan de Staatssecretaris aangeven wat de effecten op de volksgezondheid zullen zijn
als rokers niet meer overstappen op de elektronische sigaret? Heeft de Staatssecretaris
kennisgenomen van de zorgen van volwassen e-sigaretgebruikers dat zij door een smaakverbod
massaal terugvallen op het schadelijke roken?

In het Verenigd Koninkrijk en Nieuw-Zeeland wordt naast een traditioneel anti-rookbeleid
(voorkomen en ontmoedigen) ook het gebruik van de e-sigaret door de overheid gestimuleerd
als alternatief voor het schadelijke roken. Overweegt de staatsecretaris hier een
voorbeeld aan te nemen? Zo nee, waarom niet?

Wat is precies het doel van het smaakverbod en hoe en wanneer gaat hij vaststellen
of dit doel is bereikt? Deelt de Staatssecretaris de mening dat het betuttelend is
om voor volwassen consumenten te bepalen welke smaken toelaatbaar zijn? Zo nee, waarom
niet?

Is de Staatssecretaris het eens dat een verbod op smaakjes in e-sigaretten kan leiden
tot een toename van de illegale handel in e-sigaretten met een smaakje? Zo ja, vreest
de staatsecretaris dan niet dat er eenzelfde situatie zal ontstaan als in de Verenigde
Staten, waar illegale e-sigarettenvloeistoffen tot een EVALI-uitbraak hebben geleid.
Zo nee, waarom niet?

II. Reactie van de Staatssecretaris