Lijst van vragen en antwoorden : Lijst van vragen en antwoorden, gesteld aan de regering, over het rapport Resultaten verantwoordingsonderzoek 2020 bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (Kamerstuk 35830-XVI-2)

Nr. 7
LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN

Vastgesteld 9 juni 2021

De vaste commissie voor Volksgezondheid, Welzijn en Sport heeft een aantal vragen
voorgelegd aan de Ministers van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en voor Medische
Zorg en de Staatssecretaris van Volksgezondheid, Welzijn en Sport over het rapport
van de Algemene Rekenkamer «Resultaten verantwoordingsonderzoek 2020 bij het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport» (Kamerstuk 35 830 XVI, nr. 2).

De Ministers en de Staatssecretaris hebben deze vragen beantwoord bij brief van 8 juni
2021. Vragen en antwoorden zijn hierna afgedrukt.

De fungerend voorzitter van de commissie, Agema

Adjunct-griffier van de commissie, Heller

Vraag 1

Hoe komt het dat het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport het niet aankon
om de noodzakelijke uitgaven ter bestrijding van de pandemie voldoende te verantwoorden?
Had dit voorkomen kunnen worden als de financiering van het ministerie de afgelopen
jaren beter was geweest?

Antwoorden n.a.v. vragen over Verantwoording 2020 (1, 6, 10, 15, 16, 21, 22, 23)

VWS heeft bij het uitbreken van de coronacrisis in zeer korte tijd vele maatregelen
opgepakt die geheel nieuw waren voor een beleidsdepartement: zelf persoonlijke beschermingsmiddelen
kopen, vaccins inkopen en toedienen en een omvangrijk testbeleid opzetten. In tegenstelling
tot normale beleids- en begrotingsvoorbereiding konden deze maatregelen niet eerst
zorgvuldig worden voorbereid. Dat maakte de verantwoording complexer: crisisbestrijding,
het opzetten van beheersstructuren en verantwoordingsvraagstukken liepen niet alleen
door elkaar heen, maar verhielden zich niet tot de grenzen van het boekjaar. Dus onderdelen
van de verantwoording over het jaar 2020 konden vanwege die complexiteit niet al in
2020 gereed zijn. Die lopen door over de jaargrens en zal VWS waar mogelijk alsnog
verantwoorden. De reden waarom VWS de corona-uitgaven en -verplichtingen onvoldoende
kon verantwoorden heeft met bovenstaande complexiteit te maken, maar ontslaat VWS
niet van de plicht om adequaat te coronamatregelen te verantwoorden. In de periode
september 2020 tot en met december 2020 is gebleken dat het opstellen van de verantwoording
over 2020 moeilijk zou worden. De VWS-organisatie was overbelast en nog intensief
bezig met crisisbestrijding en het organiseren van beheerstructuren. Het tegelijktijdig
verantwoordingsinformatie opleveren gegeven de, boven geschetste, complexiteit bleek
niet mogelijk. VWS is daarop met het Ministerie van Financiën, de Auditdienst Rijk
en de Algemene Rekenkamer in overleg getreden wat haalbaar was. Daarop is besloten
dat de centrale directie Financieel Economische Zaken (FEZ) een uiterste inspanning
zou doen om in elk geval een getrouw beeld van de coronamaatregelen te presenteren.

De tekortkomingen in de verantwoording hebben geleid tot een ernstige onvolkomenheid,
zoals door de Algemene Rekenkamer is gepresenteerd op verantwoordingsdag d.d. 19 mei
jl.

In het kalenderjaar 2020 heeft de AR een totaal van € 6,068 miljard1 aan fouten in de rechtmatigheid bij de verplichtingen voor zowel de corona- als de
niet-corona-maatregelen geconstateerd. Bij de uitgaven en de ontvangsten betrof het
bedrag aan fouten en onzekerheden in de rechtmatigheid van € 2,1 miljard.

Op het hoogtepunt van de crisis hadden zorginstellingen een levensbedreigende behoefte
aan persoonlijke beschermingsmiddelen. In die omstandigheden is het voorgekomen dat
leveringen aan het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) niet konden wachten op
administratieve verwerking aangezien medewerkers in de zorg onbeschermd dreigden te
moeten werken. Daarbij heeft het kabinet de afweging gemaakt dat de gezondheid van
de medewerkers in de zorg belangrijker was dat administratieve correctheid. Het beeld
is niet dat dat een flink deel van de ingekochte goederen betreft maar een beperkt
deel.

Om desalniettemin een geverifieerd beeld te krijgen van de omvang van de goederenvoorraad
laat VWS momenteel onderzoek doen naar de ingekochte goederen en waar de ontvangstbewijzen
ontbreken.

Het bedrag van € 1.513,9 miljoen aan fouten bij de uitgaven is als volgt opgebouwd:

– Begrotingsonrechtmatigheid

€ 950,0 mln.

– projectenbureau GGD-GHOR:

€ 505,3 mln.

– beademingsapparatuur:

€ 30,7 mln.

– testmateriaal:

€ 11,0 mln.

– landelijk Coördinatiepunt Patiëntenspreiding:

€ 7,0 mln.

– ademtest:

€ 6,1 mln.

– geneesmiddelen

€ 2,9 mln.

– mondkapjes en BCO-app

€ 0,9 mln.

Het bedrag van € 591,6 miljoen aan onzekerheden fouten bij de uitgaven is als volgt
opgebouwd:

– testbeleid:

€ 247,1 mln.

– mondkapjes:

€ 95,8 mln.

– Caribisch Nederland

€ 75,2 mln.

– beademingsapparatuur:

€ 65,1 mln.

– projectenbureau GGD-GHOR:

€ 62,5 mln.

– extrapolaties

€ 27,0 mln.

– testmaterialen

€ 7,6 mln.

– adviezen

€ 5,0 mln.

– Corona- en BCO-app

€ 3,8 mln.

– Overige beschermings- en geneesmiddelen

€ 2,5 mln.

Vraag 2

Wat wordt er gedaan met de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer? Kunt u per aanbeveling
aangeven of deze wordt opgevolgd en zo ja, op welke manier hier opvolging aan wordt
gegeven?

Antwoorden n.a.v. vragen over het programma verbetering financieel beheer (2,4,5,19,20,24,26,37,65
en 66):

VWS is het programma verbetering financieel beheer gestart om het financieel beheer
structureel te versterken. Uw Kamer heeft het programmaplan jl. 19 mei 2021 ontvangen
(Kamerstukken II, 2020/21 35 830 XVI-5). In dit programmaplan adresseert VWS alle aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer
en bevat twee actielijnen: korte termijn verbeteringen gericht op voldoende kennis
en focus op de comptabele wet- en regelgeving, financiële administratie en beheer
(inkoop en subsidiebeheer) en het structureel versterken van de financiële kolom met
aandacht voor de VWS-brede organisatie en cultuur. Immers structurele borging van
verandering kan niet alleen worden gevonden in inhoudelijke of taakgerichte aanpassingen,
maar vraagt vaak een gedragsverandering om te handelen naar een inhoudelijke of taakgerichte
aanpassing. Het programma loopt in eerste instantie tot en met de afronding van de
verantwoording 2021. Daarna wordt bezien of sturing vanuit het programma wordt voorgezet
of dat deze weer in de lijn kan worden belegd. Zie voor meer toelichting het programmaplan
zoals aan uw Kamer aangeboden.

Het programmaplan is besproken met de verschillende toezichthouders en positief beoordeeld.
Onderdeel van het programmaplan is een interne probleemanalyse en mogelijke verbeteracties
die ook is besproken met de Auditdienst Rijk (ADR), de Algemene Rekenkamer (AR), het
Audit Committee (AC) en het Ministerie van Financiën. Daarmee heeft het programma
draagvlak bij de departementale toezichthouders.

De departementale toezichthouders, in het bijzonder het Ministerie van Financiën,
hebben VWS geadviseerd om een review te laten doen door een externe partij als buitenstaander
met een frisse blik. De vraag aan de externe partij is om het programmaplan te reviewen
om de juiste scope en aanpak te hanteren en mogelijke omissies in het programmaplan
te detecteren en te adresseren. Daarnaast is de vraag aan het externe bureau om te
onderzoeken in welke mate organisatiecultuur een bepalende factor is in de probleemanalyse
en daarmee mogelijke belemmeringen kunnen veroorzaken bij de oplossingen van de financieel
beheerproblematiek. Afhankelijk van de uitkomsten van de cultuuranalyse kan het externe
bureau mogelijk een rol spelen bij de cultuurverandering. De eerste twee onderdelen
(review en cultuuranalyse) dienen rond de zomer afgerond te zijn. Daarnaast heeft
VWS een aantal no-regret-activiteiten in het programmaplan gedefinieerd die reeds
zijn opgepakt of op korte termijn worden opgepakt.

Het programma is in de optiek van VWS een ontwikkeltraject, waarbij de no-regret-activiteiten
en een aantal inhoudelijke elementen in 2021 worden geïmplementeerd. Het aanpakken
van de cultuurkant zal een langere adem vergen met oog op de structurele borging.
Hierbij zal het ontwikkeltraject vooral lerend ontwikkelen zijn waarvan de eerste
resultaten in de verantwoording 2021 merkbaar moeten zijn. Het doel is om de resultaten
die op korte termijn, dan wel in 2021 kunnen worden geboekt, ook vruchten af te laten
werpen en daarmee tot minder fouten en onzekerheden leiden in de verantwoording 2021.
Daarbij moet gedacht worden aan het breder uitdragen van comptabele wet- en regelgeving
en directies daarover proactief informeren, zorgen dat de juiste financiële instrumenten
en verantwoordingsafspraken worden gekozen, bestaande contracten doorlichten en, indien
nodig, aanvullen met adequate verantwoordingsafspraken en extra financials werven.
Ook wordt in 2021 de capaciteit in de financiële kolom uitgebreid met 20–25 FTE, waarvan
de eerste werving reeds is opgestart en een aantal financials in dienst is genomen.

VWS zal de Kamer over de eerste effecten van het programma verbetering financieel
beheer uiteraard informeren bij het jaarverslag over het jaar 2021 bij Verantwoordingsdag
2022, maar kan desgewenst ook voor die tijd uw Kamer informeren.

Vraag 3

Op welke wijze gaat u de Kamer voortaan informeren, gezien de conclusies van de Algemene
Rekenkamer met betrekking tot het jaarverslag van het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport?

Antwoord n.a.v. vragen 3,13,14,17, 28 en 29:

Het schenden van art. 2:27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet (CW) 2016 is gelegen
in het niet voorafgaand, aan het aangaan van de verplichtingen of het doen van uitgaven
in een reguliere begrotingswet (eerste suppletoire of tweede suppletoire begroting
2020) of een incidentele suppletoire begroting 2020, informeren van de Tweede en Eerste
Kamer. VWS heeft in de acute crisis de Tweede Kamer geïnformeerd door de COVID-voortgangsbrieven
van VWS, maar niet de Eerste Kamer tegelijkertijd. VWS heeft daarbij wel gebruik gemaakt
van art. 2:27 lid 2 CW 2016 door een verwijzing naar dit artikel op te nemen in de
(Incidentele) Suppletoire Begrotingen ((I)SB), maar niet in alle gevallen op tijd
(voor het aangaan van de verplichting) en niet tegelijkertijd informatie verstrekt
aan de Eerste Kamer.

De reden dat het parlement te laat is geïnformeerd over een aantal grote uitgaven
in maart en april komt doordat de prioriteiten van VWS waren gericht op de acute crisisbestrijding
waardoor het juist informeren van het parlement niet juist is gelopen.

VWS stuurt sinds eind 2020 alle stand van zaken brieven covid-19 naar beide Kamers.
Daarmee wordt voorzien in het informatierecht van het parlement. Daarnaast worden
de incidentele suppletoire begrotingen ingediend bij de Tweede Kamer en worden deze
tegelijkertijd ter informatie ook de Eerste Kamer aangeboden als er geen separate
brieven worden gestuurd om aan te kondigen dat vooruitlopend op autorisatie een verplichting
wordt aangegaan.

Het bedrag aan € 950 miljoen, waarnaar wordt gevraagd in vraag 17, betreft verstrekte
voorschotten die al verstrekt waren, voordat de Kamers waren geïnformeerd.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe u de bevindingen van de Algemene Rekenkamer over structurele zwakheden
en een ernstige onvolkomenheid in het financieel beheer kunt weten terug te brengen
tot aannemelijke oneffenheden?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 5

Is het verstandig om de aanpak van grote tekortkomingen op het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport rond het aangaan van verplichtingen ter bestrijding van de coronapandemie
aan dit ministerie zelf over te laten, ook nu u heeft aangegeven externe deskundigheid
aan te trekken voor het (helpen) opstellen van een verbeterplan voor het financieel
beheer van uw ministerie?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 6

Wat is de reden dat een flink deel van de ingekochte goederen zoals mondkapjes en
beademingsapparatuur vaak zonder ontvangstbewijzen of andere documentatie afgeleverd
zijn bij zorginstellingen of een centraal magazijn?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 7

Waarom is geen onderbouwing gegeven voor directe gunningen aan leveranciers bij de
inkoop van goederen en diensten, zoals persoonlijke beschermingsmiddelen?

Antwoord:

Bij het uitbreken van de coronapandemie ontstonden wereldwijd, acute problemen bij
de levering van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), ademhalingsapparatuur en
andere medische hulpmiddelen. De reguliere toevoerkanalen bleken niet in staat om
in de plots enorm toegenomen vraag te voorzien. In deze situatie is ervoor gekozen
om zo snel mogelijk in te kopen om in de behoefte te voorzien, waar ook door uw Kamer
om gevraagd is. In verband met dwingende spoed heeft er geen (meervoudige) aanbesteding
plaatsgevonden. De tijd daarvoor was er simpelweg niet. De aanbestedingswet biedt
de mogelijkheid om een beroep te doen op dwingende spoed in geval van crisis. Hiermee
wordt dus niet afgeweken van de aanbestedingswet.

Vraag 8

Wat is de rol van Mediq geweest tijdens de coronapandemie? Hoe zijn zij betrokken
geraakt bij de corona-inkoop en hoeveel geld hebben zij ontvangen van het Rijk over
2020?

Antwoord:

De inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen is zo snel als mogelijk aan een daarvoor
toegeruste marktpartij uitbesteed. VWS heeft er voor gekozen de inkoopfunctie niet
bij VWS zelf te beleggen. Bij het uitbreken van de coronapandemie ontstonden wereldwijd,
acute problemen bij de levering van persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM), ademhalingsapparatuur
en andere medische hulpmiddelen. De reguliere toevoerkanalen bleken niet in staat
om in de plots enorm toegenomen vraag te voorzien. Nadat het Ministerie van VWS eerst
zelf de additionele inkoop van PBM en hulpmiddelen had opgepakt, is in maart 2020
het Landelijk Consortium Hulpmiddelen (LCH) opgericht. Het Landelijk Consortium Hulpmiddelen
was een ad hoc samenwerking tussen verschillende partijen (VWS, zorginstellingen,
bedrijfsleven en academische centra) zodat de in Nederland beschikbare relevante kennis
en capaciteit – op gebieden zoals inkoop, logistiek en kwaliteit – benut konden worden.
Het doel was om de zorg zo snel mogelijk van voldoende, kwalitatief goede persoonlijke
beschermingsmiddelen (PBM) te voorzien. Vanaf de start van de activiteiten van het
LCH heeft VWS een faciliterende en ondersteunende rol voor het LCH gehad, bijvoorbeeld
door middel van bevoorschotting van de inkopen van PBM. Gedurende het traject is daarbij
ook een meer sturende rol bij gekomen, bijvoorbeeld door het bepalen van de scope
van de activiteiten van LCH en de omvang van de in te kopen producten. De rol in dit
gehele traject was nieuw voor VWS waar al doende invulling aan gegeven moest worden.
Mediq maakte deel uit van het LCH. Reeds op 24 maart 2020 is met Mediq een overeenkomst
gesloten om de inkoop, verkoop en distributie van producten ter bestrijding van de
coronacrisis op zich te nemen. Mediq heeft in 2020 € 1.250.000.000,– aan voorschotten
ontvangen.

Vraag 9

Kunt u aangeven over welk soort ingekochte goederen en diensten het gaat bij de inkoop
ten behoeve van de bestrijding van de coronapandemie, waarbij opdrachten direct gegund
zijn? Kan een uitsplitsing van dit bedrag gemaakt worden in bijvoorbeeld de inkoop
van mondkapjes, medische apparatuur, testcapaciteit etc.?

Antwoord:

Het gaat om de inkoop van mondkapjes (€ 99,7 miljoen), desinfectantia (€ 3,7 miljoen),
beschermende kleding (€ 0,9 miljoen), ziekenhuisapparatuur (€ 110,8 miljoen, testapparatuur
en materialen (GMT € 21,6 miljoen), logistieke dienstverlening rond de leveringen
en voorraadbehoefte (€ 0,7 miljoen).

Vraag 10

Wat is het bedrag aan door de Rekenkamer gesignaleerde fouten en onzekerheden in euro’s
per dag, berekend over kalenderjaar 2020?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 11

Heeft u aan de Algemene Rekenkamer laten weten dat inkooporganisatie LCH van het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport twee deals voor honderd miljoen euro heeft afgesloten
over de aankoop van veertig miljoen beschermende gezichtsmaskers en mondkapjes?

Antwoord:

Er is niet met de Algemene Rekenkamer gecommuniceerd over individuele transacties
van het LCH. Wel is met het Ministerie van Financiën gesproken over de aan het LCH
te verstrekken voorschotten in het kader van het informeren van de Minister van Financiën
ter voorbereiding van budgettaire besluitvorming in de ministerraad.

Vraag 12

Heeft de regering het risico op mogelijke staatssteun – welke de Algemene Rekenkamer
toeschrijft aan subsidieverlening – bewust en gecalculeerd genomen, in de wetenschap
dat de Europese Commissie hier mogelijk niet mee akkoord zou gaan? Zo ja, kunt u daarop
een toelichting geven?

Antwoord:

Het staatssteunrecht is geen exacte wetenschap. Er zijn verschillende manieren om
subsidies in lijn met de staatssteunregels te verstrekken. Niet alle subsidies die
staatssteun bevatten behoeven voorafgaande goedkeuring van de Europese Commissie.
Zo kan bij subsidies die voldoen aan de voorwaarden van de algemene groepsvrijstellingsverordening
(AGVV) worden volstaan met een kennisgeving van de steun aan de Commissie nadat subsidieverlening
heeft plaatsgevonden. Ook is het op grond van de staatssteunregels mogelijk om, met
name in de zorgsector, subsidies te verstrekken voor diensten van algemeen economisch
belang (hierna: DAEB’s). Van deze laatste mogelijkheid maakt VWS regelmatig gebruik.
We rapporteren eens in de twee jaar over deze DAEB’s aan de Europese Commissie.

Het komt het regelmatig voor dat de vrijstellingsmogelijkheden ruimte laten voor interpretatie.
Het is dan aan de nationale autoriteiten om hier invulling aan te geven. Ik hecht
er in dit verband aan te vermelden dat nationale autoriteiten de Europese Commissie
over een vermoedelijke steunmaatregel om advies kunnen vragen; ze zijn hiertoe niet
verplicht. Het zou ook een te grote belasting voor de Europese Commissie zijn als
elke nationale autoriteit binnen de EU elke interpretatievraag aan haar zou voor leggen.
Daarom is er niet altijd volledige zekerheid te geven dat een subsidie volledig «staatssteunproof»
is. Indien van een dergelijke situatie sprake is, wordt altijd een risico-afweging
gemaakt, waarbij onder andere gekeken wordt naar hoe concurrerend de betreffende markt
is en hoe groot het risico op klachten of procedures is. Bij een meldingsplichtige
steunmaatregel is het uitgangspunt dat deze ter goedkeuring aan de Europese Commissie
wordt voorgelegd.

Gelet op het feit dat er in de afgelopen jaren geen staatssteunklachten zijn geweest
en er maar een enkele nationale rechtszaak gespeeld heeft waarbij VWS in hoger beroep
in het gelijk is gesteld, kan gesteld worden dat de staatssteunbeslissingen binnen
VWS zorgvuldig, bewust en gecalculeerd genomen worden.

Vraag 13

Kunt u aangeven waarom er voor de genoemde maatregelen niet gebruik is gemaakt van
artikel 2.27 van de Comptabiliteitswet en het niet mogelijk was om de Tweede Kamer
vooraf te informeren?

Antwoord:

Zie vraag 3

Vraag 14

Hoe wordt in de toekomst voorkomen dat het maatregelen te laat aan het parlement worden
voorgelegd?

Antwoord:

Zie vraag 3

Vraag 15

Kunt u het bedrag van 591,6 miljoen euro uitsplitsen en aangeven om welke ingekochte
goederen en diensten (mondkapjes, testcapaciteit etc.) het hier gaat?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 16

Kunt u het bedrag van 563,9 miljoen euro uitsplitsen en aangeven om welke ingekochte
goederen en diensten (mondkapjes, testcapaciteit etc.) het hier gaat?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 17

Wat is de reden dat er voor € 950,0 miljoen niet is nageleefd binnen begrotingsartikel
1 Volksgezondheid en begrotingsartikel 2 Curatieve zorg (artikel 2.27) van de Comptabiliteitswet
2016?

Antwoord:

Zie vraag 3

Vraag 18

Hoe wordt ervoor gezorgd dat er dit jaar meer verbetering komt in subsidiebeheer en
lifecyclemanagement?

Antwoord:

Subsidiebeheer

VWS heeft de aanbevelingen van de Rekenkamer de laatste jaren opgevolgd door verder
in te zetten op het implementeren van de staatssteuntoets en door staatssteunrisico's
van grote regelingen inzichtelijk te maken. Het voorkomen van misbruik en oneigenlijk
gebruik heeft ook de nodige aandacht gekregen.

De in gang gezette verbeteringen op het terrein van staatssteuntoetsing en van het
M&O-beleid zet ik dit jaar voort met de bedoeling deze te verduurzamen in de organisatie.
De maatregelen die in de afgelopen jaren zijn genomen hebben ook in 2021 effect. Bij
de voortzetting van de verbetering neem ik de aanbevelingen van

de Rekenkamer over, bijvoorbeeld ten aanzien van de uitvoering van risicoanalyses
bij subsidies. Mijn doel hierbij is om in 2021 het M&O-beleid van VWS te actualiseren.

Voorafgaand aan het opstellen van een subsidieregeling worden de risico's in kaart
gebracht, gewogen en worden beheersmaatregelen uitgewerkt en beoordeeld. Deze praktijk
zet ik voort en hierbij besteed ik nadere aandacht aan het actualiseren van risico's.
Het controlebeleid van VWS werk ik in 2021 nader uit, gebaseerd op de begin 2021 uitgevoerde
risicoanalyse van het subsidiebeheer. Naar de opzet en uitvoering van het M&O-register
heeft VWS begin 2021 onderzoek gedaan. Aanbevelingen uit dat onderzoek worden dit
jaar opgevolgd.

Ik handhaaf voor subsidieregelingen de maatregelen om het staatssteunrisico verder
te beheersen. De praktijk om nieuwe subsidieregelingen voor publicatie op staatssteun
te toetsen, houd ik in stand. Mocht blijken dat het juridisch mogelijk en uitvoerbaar
is, rekening houdend met de beginselen van behoorlijk bestuur, dan zal ik bestaande
regelingen aanpassen voordat ze aflopen.

Lifecyclemanagement

In april jl. zijn de kaders lifecyclemanagement intern VWS besproken en deze worden
binnenkort formeel vastgesteld. Op basis van deze kaders is een eerste overzicht van
applicaties opgesteld. Aan de vervolgstappen om inzicht te krijgen in de vitaliteit
(technisch en functioneel) en waar nodig het optimaliseren van systemen, wordt momenteel
invulling gegeven. Hiertoe is binnen het VWS concern een werkgroep lifecyclemanagement
in het leven geroepen, die de eerste verbeterstappen dit jaar zal realiseren.

Vraag 19

Hoeveel extra FTE is erbij gekomen ten behoeve van het financiële beheer sinds de
uitbraak van de coronacrisis?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 20

Wanneer zal het nog uit te voeren extern onderzoek uitgevoerd worden, waarin ook de
vraag meegenomen wordt hoe de organisatie van het ministerie en de cultuur van invloed
is op het financieel beheer? Wanneer moet het onderzoek klaar zijn?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 21

Kunt u toelichten hoe uw ministerie een methodiek meende te hebben gevonden die zou
leiden tot het oplossen van ernstige tekortkomingen inzake het beheer van de uitgaven
in het kader van de coronacrisis zonder daarvoor ook maar iets te hoeven doen, aangezien
concrete acties van de leiding van het departement volgens de Rekenkamer uitbleven?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 22

Kunt u toelichten waarom er, ondanks het feit dat de problemen met financieel beheer
vanaf ten minste september 2020 bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en
Sport bekend zijn, tot december 2020 geen concrete acties zijn uitgevoerd om dit op
te lossen?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 23

Wat is de reden dat het financieel beheer onvoldoende aandacht en prioriteit kreeg
afgelopen jaar?

Antwoord:

Zie vraag 1

Vraag 24

Binnen welk termijn verwacht u dat het verbeterplan voor een beter financieel beheer
voltooid is?

Antwoord

Zie vraag 2

Vraag 25

Kan de Tweede Kamer het interim--rapport van de Auditdienst Rijk (ADR) van september
2020 ontvangen?

Antwoord:

Ja, deze wordt als bijlage2 bij de beantwoording van deze vragen meegezonden.

Vraag 26

Hoe kan het dat er onvoldoende kennis was bij het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport als het gaat om comptabele wet- en regelgeving? Wat is er de afgelopen
tijd gedaan om dat te verbeteren en wat gaat daar de komende tijd nog gedaan worden?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 27

Waarom is het parlement te laat geïnformeerd over de overeenkomst die het Ministerie
van Volksgezondheid, Welzijn en Sport met Mediq Nederland B.V. heeft gesloten?

Antwoord:

De reden dat het parlement te laat is geïnformeerd over een aantal grote uitgaven
in maart en april, inclusief de overeenkomst met Mediq, komt doordat de prioriteiten
van VWS waren gericht op de acute crisisbestrijding. Daardoor is het op tijd informeren
van het parlement niet altijd juist verlopen.

Het schenden van art. 2:27, tweede lid, van de Comptabiliteitswet (CW) 2016 is gelegen
in het niet voorafgaand aan het aangaan van de verplichtingen in een reguliere begrotingswet
(eerste suppletoire of tweede suppletoire begroting 2020) of een incidentele suppletoire
begroting 2020 informeren van de Tweede en Eerste Kamer. VWS heeft in de acute crisis
de Tweede Kamer geïnformeerd door de reguliere voortgangsbrieven, maar niet tegelijkertijd
de Eerste Kamer. VWS heeft wel gebruik gemaakt van art. 2:27 lid 2 CW 2016, door een
verwijzing naar dit artikel op te nemen in de (Incidentele) Suppletoire Begrotingen
((I)SB), maar niet in alle gevallen op tijd (voor het aangaan van de verplichting).
Ook zijn deze ISB’s niet tegelijkertijd ter informatie verstrekt aan de Eerste Kamer.

Sinds eind 2020 stuurt VWS alle voortgangsbrieven covid-19 naar beide Kamers. Daarmee
wordt voorzien in het informatierecht van het parlement. VWS stuurt sinds eind 2020
alle stand van zaken brieven covid-19 naar beide Kamers. Daarmee wordt voorzien in
het informatierecht van het parlement. Tegelijkertijd worden de beide Kamers met een separate brief geïnformeerd wanneer en waarom een beroep wordt gedaan
op artikel 2.27 lid 2 indien uitvoering van het spoedeisend beleid uit een suppletoire
begroting in de ogen van het kabinet niet kan wachten tot goedkeuring door beide Kamers
der Staten-Generaal.

Vraag 28

Wat is uw verklaring met betrekking tot de conclusie van de Algemene Rekenkamer dat
het het parlement te laat geïnformeerd is over meerdere uitgaven, bijvoorbeeld over
een belangrijke overeenkomst met een inkooppartij (Mediq Nederland B.V.)?

Antwoord:

Zie vraag 3

Vraag 29

Hoe snel kunt u de Kamer inlichten indien u snelle uitgaven wilt doen?

Antwoord:

Zie vraag 3

Vraag 30

Is het nog wel mogelijk om vast te stellen of de prijzen van geleverde diensten en
goederen (zoals mondkapjes en beademingsapparatuur) redelijk waren en niet zorgden
voor enorme winsten voor de leverende bedrijven, aangezien de ontvangstbewijzen of
andere brondocumentatie ontbreken?

Antwoord:

Van al deze leveringen is een factuur aanwezig. Daarmee zijn de betaalde prijzen vast
te stellen. Of de aanbieder wel of geen winst maakte en zo ja, hoeveel speelde ook
geen rol in de overweging Ten tijde van de inkopen vielen de betaalde prijzen binnen
de bandbreedte (benchmark) van wat door de inkoopspecialisten van het LCH toen als
gangbare marktprijzen werden gezien.

Vraag 31

Hoeveel winst is er bij benadering gemaakt door private partijen op beschermingsmiddelen,
beademingsapparaten en andere corona gerelateerde investeringen?

Antwoord:

Dat kan ik niet zeggen. De meeste aanbieders gaven destijds geen inzage in de opbouw
van de door hen gerekende prijs. Of de aanbieder wel of geen winst maakte en zo ja,
hoeveel speelde geen rol in de overweging. Het enige dat namelijk telde was om de
zorg in Nederland zo snel mogelijk te voorzien van voldoende, kwalitatief goede persoonlijke
beschermingsmiddelen en medische hulpmiddelen, waarnaar toen heel veel vraag was.
Daarnaast waren binnen het LCH duidelijke procesafspraken gemaakt die richting gaven
aan een aantal belangrijke aspecten bij de inkoop. De kern daarvan was: is de kwaliteit
goed, is de prijs reëel gelet op de toenmalige marktomstandigheden en is de leverancier
in staat de beoogde producten te leveren?

Vraag 32

Zijn de mondelinge afspraken met Mediq inmiddels wel geformaliseerd? Zo ja, hoe dan?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord:

In het begin van de COVID-19-crisis ontstond in de zorg een enorme vraag naar persoonlijke
beschermingsmiddelen (PBM) en andere noodzakelijke middelen. Om aan deze extra vraag
te voldoen is in maart 2020 een samenwerkingsverband opgericht namelijk het Landelijk
Consortium Hulpmiddelen (LCH). Mediq was namens de betrokken samenwerkingspartners
vanuit het LCH de partij die de orders bij de leveranciers van de benodigde PBM plaatste.
Hiervoor heeft Mediq, onder andere ten behoeve van de financiering, op 24 maart 2020
een overeenkomst met het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) afgesloten.

Momenteel zijn VWS en Mediq bezig om de financiële ontvlechting van de samenwerking
vorm te geven. Afhankelijk van die vormgeving worden bijbehorende afspraken geformaliseerd.
Hierin worden ook de door de Rekenkamer genoemde aandachtspunten meegenomen. Er wordt
op dit moment bijvoorbeeld gewerkt aan een eigen voorraadadministratie conform de
adviezen van de Auditdienst Rijk en de Algemene Rekenkamer.

Vraag 33

Bent u van mening dat het LCH feitelijk aan de professionaliteit en de broodnodige
knowhow ontbeert, die van een inkooporganisatie die met het oog op een situatie van
crisis is opgericht mag worden verwacht (hierbij opgemerkt dat de huidige voorraad
goederen van het LCH voor de meeste beschermingsmiddelen voldoende is voor ten minste
de komende tien jaar)?

Antwoord:

Nee, die mening deel ik niet.

Vraag 34

Klopt het dat de strategie over wat te doen met de voorraden en het beheer van de
voorraden, opgelost is met de activiteiten en het beleid in het kader van de ijzeren
voorraad? Zo nee, waarom niet? Zo ja, hoe?

Antwoord:

Zoals ik uw Kamer heb geïnformeerd (Kamerstukken 32 805 en 25 295, nr. 114) (gaan we de noodvoorraad bij het LCH verantwoord afbouwen terwijl de noodvoorraad
tegelijkertijd vanzelfsprekend voor de zorg beschikbaar blijft zolang de pandemie
voortduurt. Bij deze afbouw gaat een deel van de producten in de verkoop, een deel
wordt gerecycled of hergebruikt en daarnaast doneren we een deel in zowel binnenland
– zoals het Armoedefonds en de Voedselbank – als in het buitenland. Een deel van de
huidige noodvoorraad zal tenslotte overgaan naar de ijzeren voorraad ten behoeve van
toekomstige crises.

Vraag 35

Hoe weegt u het pleidooi van de Algemene Rekenkamer om meer aandacht te besteden aan
frauderisicomanagement en deelt u de opvatting dat de concerncontroller (directie
FEZ) «geen specifieke rol heeft»? Zo ja, op welke wijze heeft u tijdens inkoop van
persoonlijke beschermingsmiddelen geborgd dat fraude zou worden geminimaliseerd?

Antwoord:

De Algemene Rekenkamer heeft in haar bevindingen aangegeven dat er een generieke procedure
is voor vermoedens van integriteitsschendingen, maar dat er geen organisatiebreed
beeld is van de belangrijkste frauderisico’s is en de vraag of deze voldoende worden
beheerst. Deze generieke procedure geldt ook bij een vermoeden van interne fraude.
De in mei 2020 Rijksbreed vastgestelde «Baseline Intern Persoonsgericht Onderzoek
na een integriteits- of beveiligingsincident» (BIPO) wordt toegepast bij onderzoeken
die op concernniveau plaatsvinden onder coördinatie van de Beveiligingsautoriteit
of de Integriteitscoördinator Concern. Mede vanwege deze BIPO wordt de huidige generieke
meldprocedure voor VWS momenteel herzien. Daarbij worden ook de rollen op decentraal
en op concernniveau betrokken

Vraag 36

Wordt een procedure hoe te handelen in de situatie dat er sprake is van interne fraude
met financiële gevolgen door het ministerie ontwikkeld, aangezien de Algemene Rekenkamer
schrijft dat er geen procedure is?

Antwoord:

Zie vraag 35

Vraag 37

Is er in 2020 contact geweest met het Ministerie van Financiën over de onvolkomenheden
in het financieel beheer op het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport?
Zo ja, kunt u toelichten wat de aanbevelingen waren van het Ministerie van Financiën?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 38

Per wanneer wordt het M&O-register weer bijgewerkt, aangezien dit sinds 2020 niet
is gebeurd?

Antwoord:

Het M&O-register is in maart en april 2021 bijgewerkt.

Vraag 39

Bent u van plan om af te dwingen dat het M&O-register wordt geraadpleegd voorafgaand
aan het verlenen, bewaken en vaststellen van subsidies?

Antwoord:

Het raadplegen van het M&O-register is al onderdeel van het proces van verlenen van
subsidies. DUS-I is voornemens op de uitvoering (het bijwerken van het register) een
periodieke controle te zetten.

Vraag 40

Wanneer wordt er voor gezorgd dat het een automatisme wordt om het M&O-register actueel
te houden en er gebruik van te maken, aangezien de Algemene Rekenkamer dit adviseert?

Antwoord:

Het Ministerie van VWS heeft begin mei een interne operational audit uitgevoerd naar
het M&O-register. De aanbevelingen uit die audit en de aanbevelingen van de Algemene
Rekenkamer worden dit jaar opgevolgd. Zie ook het antwoord op vraag 39.

Vraag 41

Zijn er sancties voor medewerkers die tegen de afspraken toch WhatsApp gebruiken?
Wordt overwogen om het gebruik van WhatsApp helemaal te verbieden en over te stappen
op een veiliger platform?

Antwoord:

Het gebruik van WhatsApp voor informeel gebruik is niet verboden. Momenteel ligt er
een voorstel ter besluitvorming om het gebruik van WhatsApp binnen VWS vanuit het
perspectief van informatiebeveiliging af te raden en Signal te gebruiken.

Vraag 42

Hoe vaak komt het momenteel voor dat medewerkers van het ministerie gevoelige of vertrouwelijke
informatie via WhatsApp versturen?

Antwoord:

Het delen van vertrouwelijke informatie via berichtenapps gaat tegen de huidige VWS-richtlijnen
in. Binnen VWS wordt regelmatig aandacht gevraagd voor het niet uitwisselen van dergelijke
informatie via WhatsApp en andere berichtenapps. WhatsApp leent zich hier uiteraard
niet voor. Het WhatsApp gebruik wordt niet gemonitord.

Vraag 43

Welk tijdpad wordt doorlopen om het totaaloverzicht van het IT-landschap, inclusief
ministeriebreed lifecyclemanagement, en het financiële inzicht te verbeteren?

Antwoord:

Mijn ministerie is op dit moment de bestaande IT-applicaties aan het toetsen op technische
en functionele eisen. Hiermee wordt inzichtelijk gemaakt welke technische of functionele
aanpassingen er nodig zijn en welke systemen eventueel vervangen moeten worden. Het
ramen van de benodigde kosten wordt hier ook in meegenomen. Dit overzicht moet volgens
afspraak binnen één jaar worden opgeleverd en is naar verwachting eind dit jaar klaar.
Dit overzicht zal vervolgens jaarlijks geüpdatet worden. Hiervoor worden kaders toegepast
zoals is aanbevolen door de Algemene Rekenkamer.

Vraag 44

Wanneer zal het geïntegreerd systeem voor de contractadministratie, het inkoopproces
en de factuurafhandeling gerealiseerd worden?

Antwoord:

Het geïntegreerd systeem voor de contractadministratie, het inkoopproces en de factuurafhandeling
wordt vóór beëindiging van DigiInkoop (half 2023) gerealiseerd.

Vraag 45

Hoe kan het dat er onvoldoende kennis was bij het Ministerie van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport over aanbestedingsregels? Waarom is hier niet kennis van andere ministeries
ingevlogen? Wat is er de afgelopen tijd aan gedaan om dit te verbeteren en wat gaat
hier de komende tijd nog aan gedaan worden?

Antwoord:

In het kader van de bestrijding van de COVID-19 crisis heeft VWS zo veel mogelijk
binnen de vigerende wet- en regelgeving, waaronder de Aanbestedingswet, de noodzakelijke
goederen en diensten waar een zorgwekkend tekort aan was, onder zeer hoge druk ingekocht.
Omwille van de noodzakelijke en gewenste snelheid met betrekking tot de inkopen is
het niet in alle situaties gelukt om binnen deze kaders te blijven. Er was en is geen
sprake van onvoldoende kennis binnen het Ministerie van VWS over de aanbestedingsregels,
maar er was geen mogelijkheid om gelet op de enorme spoed die gepaard ging met de
inkopen, deze kennis te betrekken of doorslaggevend te laten zijn. Het invliegen van
kennis van andere ministeries had dit niet anders gemaakt. Het volgen van de reguliere
procedures uit de Aanbestedingswet is een van de aandachtspunten binnen het programma
verbeteren financieel beheer en uiteraard is en blijft dit het uitgangspunt bij het
Ministerie van VWS.

Vraag 46

Hoe kunnen de specifieke zorgkosten van de allerlaagste inkomen beter vergoed worden?
Is hier een aanvullende regeling voor nodig, naast de fiscale regeling uitgaven specifieke
zorgkosten?

Antwoord:

De meeste zorgkosten worden uiteraard gedekt door de basisverzekering, aanvullende
verzekeringen of voorzieningen in de Wmo of Wlz. Ter dekking van de kosten van de
zorgverzekering is er voor de laagste inkomens de zorgtoeslag. De fiscale aftrek biedt
daarnaast voor enkele met name genoemde zorgkosten – onder voorwaarden – een fiscale
aftrek. Voor mensen die – door een laag inkomen en mogelijk hoge heffingskortingen
– die aftrek niet kunnen verzilveren is er nog de Tegemoetkoming Specifieke Zorgkosten.
Deze wordt door de Belastingdienst uitbetaald aan mensen die daarvoor op basis van
hun aangifte inkomstenbelasting in aanmerking komen. Al met al is dit een pakket voorzieningen
dat al veel compensatie biedt voor zorgkosten, zeker voor de laagste inkomens. Een
aanvullende regeling lijkt daarom niet nodig.

Vraag 47

Hoeveel kosten moeten de laagste inkomens met specifieke zorgkosten zelf betalen doordat
zij weinig of geen gebruik kunnen maken van de fiscale regeling uitgaven specifieke
zorgkosten?

Antwoord:

Deze vraag is in zijn algemeenheid niet te beantwoorden; individuele situaties verschillen
immers en dat heeft ook verschillende uitkomsten tot gevolg. Wel kan worden gezegd
dat het totaal aan tegemoetkomingen voor zorgkosten (zie hiervoor ook het antwoord
op vraag 46), met name voor de laagste inkomens, uitgebreid is en dat juist voor die
inkomensgroepen de zorgkosten die voor eigen rekening blijven in het algemeen het
laagst zijn. Voor situaties waarin geen gebruik kan worden gemaakt van de fiscale
regeling – bijvoorbeeld omdat de aftrek vanwege een laag inkomen niet kan worden gerealiseerd
– bestaat de Tegemoetkoming Specifieke Zorgkosten.

Vraag 48

De Algemene Rekenkamer heeft onderzoek gedaan naar de doelmatigheid van de fiscale
regeling zorgkosten, waarom is dat niet eerder gedaan door de ministeries van Volksgezondheid,
Welzijn en Sport en Financiën?

Antwoord:

Evaluatie van de doelmatigheid van een regeling is een vast onderdeel van een periodiek
evaluatieonderzoek. Een dergelijke evaluatie stond voor deze regeling gepland in de
periode 2023–2026. Naar aanleiding van de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer op
dit punt wordt – zoals ook aangegeven in de bestuurlijke reactie bij het rapport –
contact opgenomen met de Minister c.q. Staatssecretaris van Financiën over de gewenste
aanpak van deze aanbeveling en een realistisch tijdpad voor het uitvoeren daarvan.
Over de uitkomsten daarvan zal uw Kamer worden geïnformeerd.

Vraag 49

In hoeverre kom het beeld van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport
overeen met het beeld dat de fiscale regeling zorgkosten een effectief instrument
is gebleken, zoals de Algemene Rekenkamer aangeeft?

Antwoord:

Dat beeld delen wij. Onze indruk is dat mensen met een chronische ziekte of beperking
zowel de fiscale regeling als ook de Tegemoetkoming Specifieke Zorgkosten goed weten
te vinden. Wij veronderstellen dat de inspanningen van de afgelopen jaren die de Belastingdienst
in overleg met de het Ministerie van VWS heeft gedaan om meer bekendheid aan de regelingen
te geven, daaraan heeft bijgedragen.

Vraag 50

In hoeverre zijn door gemeenten aangeboden zorgverzekeringen of bijzondere bijstand
toereikend voor de specifieke zorgkosten van mensen met een structureel laag inkomen?
Welk deel van deze groep maakt hier gebruik van?

Antwoord:

Op dit moment loopt er een onderzoek – naar aanleiding van de motie van de leden Bergkamp
(D66) en Raemakers (D66) (zie Kamerstuk 35 570 XVI, nr. 134) – naar de maatregelen die gemeenten hebben genomen om te komen tot financieel maatwerk
van hun inwoners. In dit onderzoek wordt ook gekeken naar de doelgroep(en) van deze
maatregelen. De resultaten van dit onderzoek worden naar verwachting vóór het komende
zomerreces naar uw Kamer gestuurd. Verder heeft er vorig jaar een uitgebreid onderzoek
naar de gemeentepolis plaatsgevonden (zie Kamerstuk 29 689, nr. 1081). Dit onderzoek laat zien dat in 2020 685.000 mensen een gemeentepolis hadden. De
gemiddelde inkomensgrens voor deelname aan de gemeentepolis is 125 procent van de
bijstandsnorm.

Vraag 51

Wanneer is de fiscale regeling zorgkosten voor het laatste geëvalueerd?

Antwoord:

Sinds de omzetting van de voormalige Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten
(Wtcg) in de fiscale aftrekregeling in 2009, heeft geen formele evaluatie plaatsgevonden.
Wel heeft het Ministerie van Financiën in 2016 een onderzoek uitgevoerd naar het gebruik
van de aftrek van uitgaven voor specifieke zorgkosten. Evaluatie van de regeling staat
op dit moment nog gepland voor de periode 2023–2026.

Vraag 52

Wordt er nog een onderzoek uitgevoerd om te achterhalen welk deel van de doelgroep
de fiscale regeling uitgaven specifieke zorgkosten gebruikt, en welk deel van hun
specifieke zorgkosten de regeling?

Antwoord:

De Algemene Rekenkamer beveelt aan om de regeling te evalueren. Op grond van de Regeling
Periodiek Evaluatieonderzoek wordt bij zo’n evaluatie ook gekeken naar de doeltreffendheid
en doelmatigheid van de regeling. Dat omvat dus hetgeen in de vraag genoemd wordt.
Naar aanleiding van die aanbeveling van de Algemene Rekenkamer wordt – zoals ook aangegeven
in de bestuurlijke reactie bij het rapport – contact opgenomen met de Minister c.q.
Staatssecretaris van Financiën over de gewenste aanpak van de aanbeveling en een realistisch
tijdpad voor het uitvoeren daarvan. Over de uitkomsten daarvan zal uw Kamer worden
geïnformeerd.

Vraag 53

Kunt u toelichten of u de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer om de fiscale regeling
voor chronisch zieken en gehandicapten te evalueren, gaat opvolgen?

Antwoord:

Ja, wij kunnen ons vinden in de conclusie van de Algemene Rekenkamer dat evaluatie
gewenst is. Deze zal dan ook plaatsvinden. Naar aanleiding van de aanbeveling van
de Algemene Rekenkamer op dit punt wordt – zoals ook aangegeven in de bestuurlijke
reactie bij het rapport – contact opgenomen met de Minister c.q. Staatssecretaris
van Financiën over de gewenste aanpak van deze aanbeveling en een realistisch tijdpad
voor het uitvoeren daarvan. Over de uitkomsten daarvan zal uw Kamer worden geïnformeerd.

Vraag 54

Wanneer is de verkenning naar alternatieven voor de fiscale regeling gereed? Deze
verkenning zou in 2017 gereed zijn, waarom is deze nog niet klaar?

Antwoord:

De verkenning naar alternatieven loopt – inderdaad – al geruime tijd. De reden dat
deze verkenning nog niet is afgerond is tweeledig: ten eerste is gebleken dat goede
alternatieven niet eenvoudig te vinden zijn, ten tweede is het werk aan dit dossier
door andere prioritering – onder meer met betrekking tot bestrijding van de coronacrisis-
tijdelijk verschoven. Ter toelichting op het eerste punt: veel mogelijke alternatieven
leiden tot een (forse) toename van uitvoerings- en administratieve lasten (meer bureaucratie),
zonder dat – voor gerechtigden – een vereenvoudiging optreedt. Bovendien is sprake
van aanzienlijke koopkrachteffecten. Aandachtpunten bij een zoektocht naar alternatieven
zijn ook: de ingewikkelde definiëring en afbakening van de doelgroep, eenvoud voor
de rechthebbenden, uitvoerbaarheid, administratieve lasten, juridische haalbaarheid
en de budgettaire gevolgen (zowel op individueel als macroniveau). Zoals in de bestuurlijke
reactie aangegeven nemen wij contact op met de Minister c.q. de Staatssecretaris van
Financiën over een realistische planning van de werkzaamheden. Over de uitkomsten
daarvan zal uw Kamer worden geïnformeerd.

Vraag 55

Hoe wordt er in de toekomst voor gezorgd dat mensen vaker kunnen sterven op de plek
waar zij willen?

Antwoord:

Het VWS-beleid is erop gericht dat mensen kunnen sterven op de plek van voorkeur.
Dit was eerder een van de onderwerpen van het Nationaal Programma Palliatieve Zorg
(NPPZ) en zal ook in het vervolgprogramma (NPPZ 2) prioriteit krijgen. Het is belangrijk
dat gesprekken over het levenseinde vroegtijdig worden gevoerd als onderdeel van de
proactieve zorgplanning. Op die manier kan er rekening gehouden worden met de wensen
van mensen. Dat neemt niet weg dat het niet altijd lukt, bijvoorbeeld vanwege overmacht
of een te snel verslechterende gezondheidssituatie.

Vraag 56

Denkt u dat er meer plaats moet zijn om gesprekken te voeren over het naderende levenseinde
tijdens de opleidingen tot verzorgden, verplegenden en de artsenopleiding, aangezien
de Algemene Rekenkamer stelt dat zorgprofessionals deze gesprekken lastig vinden?

Antwoord:

Het is belangrijk dat er tijdens de opleidingen tot verzorgenden, verplegenden en
artsen voldoende aandacht en tijd is voor het onderwerp palliatieve zorg. Het programma
O2PZ zet hierop in en dit is ook een belangrijk aandachtspunt in het Nationaal Programma
Palliatieve Zorg 2. Mijn beeld is dat er in de opleidingen steeds meer aandacht aan
wordt besteed. Op palliaweb.nl is veel onderwijsmateriaal voor zorgverleners beschikbaar
dat instrumenten bevat om proactieve zorgplanning – ook wel Advance Care Planning
(ACP) – toe te passen in de praktijk. Daarbij is ook aandacht voor de manier waarop
deze gesprekken het beste kunnen worden gevoerd en kunnen zorgverleners (in opleiding)
deze vaardigheden oefenen zodat het in de praktijk als minder lastig wordt ervaren.

Vraag 57

Vindt u (niet) dat er te allen tijde ruimte moet zijn voor het leveren van palliatieve
zorg, aangezien de Algemene Rekenkamer stelt dat het zorgplafond en het leveren van
palliatieve zorg door zorgaanbieders op gespannen voet staan? Kunnen hier tussen zorgverzekeraars
en zorgaanbieders eigenstandige afspraken over worden gemaakt?

Antwoord:

De Algemene Rekenkamer benoemt dat cliëntenstops soms tot vertraging kunnen leiden
in het vinden van zorg en dat dit ertoe kan leiden dat cliënten niet de mogelijkheid
hebben om op hun plek van voorkeur te overlijden. Uit de recent gepubliceerde Monitor
contractering wijkverpleging 2021 van de NZa blijkt dat de palliatieve terminale zorg
vaak buiten een cliëntenstop wordt gehouden, maar niet altijd en in alle gevallen.
De NZa vindt dit onwenselijk, want de toegankelijkheid van de palliatieve terminale
zorg komt hiermee in het geding. De NZa roept partijen op om de palliatieve terminale
zorg (net als andere spoedzorg) buiten de cliëntenstops te houden en hier duidelijke
afspraken over te maken in de contractering. Ik sluit me aan bij de constatering van
de NZa en zal dit agenderen binnen de afspraken die ik in het hoofdlijnenakkoord wijkverpleging
met de partijen heb gemaakt over het verbeteren van de contractering. Verder is belangrijk
dat zorgaanbieders zich op tijd bij de zorgverzekeraar melden als het omzetplafond
bereikt dreigt te worden, zodat in overleg het plafond bijgesteld kan worden of de
zorg voor een cliënt tijdig door een andere zorgaanbieder kan worden gestart.

Vraag 58

Onderschrijft u de conclusie uit het onderzoek van de Algemene Rekenkamer dat het
te laat voeren van het gesprek over het levenseinde er op dit moment toe leidt dat
het organiseren van palliatieve zorg onnodig tijdrovend is?

Antwoord:

Het is inderdaad van belang om dit op tijd in gang te zetten, juist omdat de palliatieve
zorg vaak urgent is. Op die manier kan een verwijzer of patiënt contact leggen met
een zorgaanbieder die de gewenste zorg gaat leveren en kunnen zij de wensen, behoeften
en mogelijkheden op elkaar afstemmen.

Vraag 59

Zou meer uniformering van de uitvoering kunnen helpen in regio’s waar honderden zorgaanbieders
voor palliatieve terminale zorg werkzaam zijn?

Antwoord:

Om de palliatieve zorg in Nederland te optimaliseren zijn er zeven consortia palliatieve
zorg gevormd. Dit zijn samenwerkingsverbanden van expertisecentra palliatieve zorg,
Netwerken palliatieve zorg en het Integraal Kanker Centrum Nederland (IKNL). In iedere
regio zijn de meest relevante zorgverleners betrokken.

Vraag 60

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat het bereiken van de maximale hoeveelheid zorg
niet resulteert in een patiëntenstop voor palliatieve terminale zorg en dat deze zorg
altijd voor 100% vergoed wordt?

Antwoord:

Uit de recent gepubliceerde Monitor contractering wijkverpleging 2021 door de NZa
blijkt dat een aanbieder een patiëntenstop afgeeft vanwege personeelstekort (10% van
de geënquêteerde aanbieders heeft dat in 2020 gedaan) of vanwege het bereiken van
een omzetplafond (15% van de geënquêteerde aanbieders heeft dat in 2020 gedaan). Het
is wenselijk dat palliatieve terminale zorg buiten een omzetplafond wordt gehouden,
en ik zal daar bestuurlijk ook op aandringen (zie ook het antwoord op vraag 57). Als
palliatief terminale zorg buiten het omzetplafond wordt gehouden, kan de palliatief
terminale zorg geleverd worden en, afhankelijk van de contractstatus van de aanbieder,
vergoed worden voor het gecontracteerde tarief of voor ca 75% van het gemiddeld gecontracteerde
tarief.

Vraag 61

U stelt dat u ruimte ziet om de regionale netwerken palliatieve zorg te verbeteren,
maar hoe wil u bevorderen dat ze een meer coördinerende rol gaan spelen?

Antwoord:

Ik ga dit met Fibula als belangenbehartiger van de netwerken palliatieve zorg bespreken.
Goede bekendheid van de netwerken en het betrekken van de coördinatoren van de netwerken
helpt bij het delen van goede voorbeelden van inzet van vrijwilligers in de laatste
levensfase en het onder de aandacht brengen van de mogelijkheden.

Vraag 62

De Algemene Rekenkamer stelt dat discussies over de vergoeding de palliatieve zorg
bemoeilijken, kan de regering hier op reflecteren aangezien het zorginstituut nadere
duiding heeft gegeven maar er discussie blijft?

Antwoord:

Voor palliatieve terminale zorg thuis is de wijkverpleegkundige degene die de zorg
indiceert. De wijkverpleegkundige doet dat vanuit professionele autonomie, kennis
en kunde en conform het normenkader indicatiestelling V&VN. De zorgverzekeraar heeft
een wettelijke taak om te kijken of de gedeclareerde zorg rechtmatig en doelmatig
is (rechtmatig: is de zorg echt geleverd, is het wel zorg die onder de Zorgverzekeringswet
valt; en doelmatig: wijken de uren sterk af van wat gebruikelijk is en zo ja, wat
is dan de onderbouwing daarvoor).

Doordat er eerder veel onduidelijkheid was over de mogelijkheid tot inzet van intensieve
zorg in de laatste levensfase en bovenstaande rolverdeling, is het onderdeel palliatieve
zorg meegenomen in het begrippenkader indicatieproces van de beroepsgroep V&VN en
de nadere duiding van Zorginstituut Nederland over verpleegkundige indicatiestelling.
Na publicatie hiervan is het aantal meldingen over de onduidelijkheid afgenomen. Het
onderzoek van de Algemene Rekenkamer maakt echter duidelijk dat het probleem nog niet
overal is verholpen. Ik ga daarom nogmaals het gesprek aan met ZIN, ZN en V&VN hoe
de twee genoemde kaders de praktijk verder kunnen helpen.

Vraag 63

Wat gaat u doen om ervoor te zorgen dat de duiding van het Zorginstituut, dat expliciet
stelt dat de doelmatigheidsafweging geen reden mag zijn dat iemand niet thuis kan
sterven, altijd gevolgd wordt?

Antwoord:

In de huidige contracten stuurt de zorgverzekeraar vaak op een gemiddeld aantal uren
per cliënt. Indicaties met veel zorguren hebben tot gevolg dat de doelmatigheidsscore
van de zorgaanbieder verslechtert. Het gemiddeld aantal uren per patiënt neemt namelijk
toe door mensen met een bovengemiddelde zorgvraag. Nadelige consequenties daarvan
kunnen zijn dat een zorgaanbieder een cliënt met een intensieve zorgvraag weert, of
bij voorbaat een lagere indicatie stelt. Het sturen op een gemiddelde ureninzet is
inherent aan de huidige bekostiging van de wijkverpleging, die een sterke productieprikkel
kent en geen inzicht geeft in de uitkomsten van de zorg en de zorgzwaarte van de cliënt.
Vanaf 2022 gaat de sector werken met een breed toegankelijk nieuw experiment met bekostiging
op basis van cliëntprofielen. Dit stimuleert zorgverzekeraars en zorgaanbieders om
niet te sturen op zorguren, maar op goede uitkomsten voor de cliënt. Daarmee ontstaat
maximale ruimte voor het professionele inzicht van de wijkverpleegkundige. De verwachting
is dat in de nieuwe bekostiging op basis van cliëntprofielen de hoge ureninzet van
een bijzondere groep als palliatief terminale cliënten beter gehonoreerd wordt en
dat de doelmatigheidsscore passend wordt

gemaakt op basis van de cliëntprofielen. De implementatie en de effecten van de nieuwe
bekostiging zal de komende jaren nauwlettend worden gemonitord door de NZa.

Vraag 64

Kunt u een reactie geven op de aanbeveling van de Algemene Rekenkamer om de aanspreekfunctie
van palliatieve netwerken en de inzet van vrijwilligers te realiseren middels het
stellen van voorwaarden aan subsidies?

Antwoord:

Ik zal met de palliatieve netwerken samen nader kijken naar de aanbevelingen uit het
rapport van de Algemene Rekenkamer en hoe deze in de praktijk kunnen uitwerken. Ook
neem ik de aanbevelingen van de Algemene Rekenkamer mee in de gesprekken die ik zal
voeren naar aanleiding van de evaluatie van de regeling PTZ.

Vraag 65

Hoe wordt de Tweede Kamer op de hoogte gehouden van de verbetering van het financieel
beheer bij het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 66

Waarom heeft u de expertise en de capaciteit om het financieel beheer goed uit te
voeren, maar bent u hiervoor afhankelijk van externe inhuur?

Antwoord:

Zie vraag 2

Vraag 67

Welke acties gaat u concreet ondernemen om de informatiebeveiliging op orde te krijgen
bij uw ministerie?

Antwoord:

Het verbeteren van informatiebeveiliging is een continu proces. De aanbevelingen van
de Rekenkamer aan VWS worden opgevolgd en zijn opgenomen in een jaarplan voor informatiebeveiliging.
In dit plan voor het komende jaar ligt de nadruk op risicomanagement. In afstemming
met de VWS-concernonderdelen worden duidelijke afspraken gemaakt over het rapporteren
op risico’s, beveiligingsmaatregelen en -testen per systeem. Hier zal actief op gemonitord
en waar nodig bijgestuurd worden.

Vraag 68

Welke acties gaat u concreet ondernemen om het ICT-lifecyclemanagement op orde te
brengen bij uw ministerie?

Antwoord:

Zie het antwoord op vraag 43.

Vraag 69

Wat is uw inzet in het gesprek dat u gaat voeren met de zorgverzekeraars en het Zorginstituut
over de vergoeding van medische zorg voor terminale patiënten?

Antwoord:

Zie op het antwoord op vraag 57.