Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Tielen over het bericht ‘Restaurants dicht door corona maar toch 500 Aziatische koks uit het buitenland gehaald’

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 4 juni
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 2506.

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel in het Algemeen Dagblad van afgelopen weekend?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoeveel gecombineerde vergunningen voor toelating en verblijf (GVVA) werden er in
2019 verleend en aan hoeveel ondernemingen? En hoeveel in 2020?

Antwoord 2

Onderstaande tabel2 bevat het aantal ingewilligde gvva aanvragen in 2019 en 20203. Dit betreft alle ingewilligde gvva aanvragen, inclusief de gvva aanvragen die ingewilligd
zijn ten behoeve van de Aziatische Horeca. De cijfers zijn afgerond op tientallen.

De cijfers zijn onderverdeeld in eerste verlening, verlenging, wijziging beperking4 en de bezwaarprocedure5.

Ingewilligde gvva aanvragen

 

2019

2020

Eerste verlening

2.600

1.450

Verlenging

1.710

1.540

Wijziging beperking

50

60

Bezwaarprocedure

70

70

Eindtotaal

4.420

3.110

Bron Metis 2021

De onderneming waarbij een vreemdeling arbeid wil komen verrichten en waarvoor er
aan de vreemdeling een gvva wordt verleend, betreft de referent. In 2019 werd er afgerond
ten behoeve van 2.170 referenten een gvva-aanvraag ingewilligd. In 2020 werd er afgerond
ten behoeve van 1.730 referenten een gvva-aanvraag ingewilligd6.

Voor de gvva-aanvragen die ingewilligd werden ten behoeve van de Aziatische Horeca,
werd er in 2019 afgerond ten behoeve van 1.500 referenten een gvva-aanvraag ingewilligd
en in 2020 afgerond ten behoeve van 1.160 referenten7.

Vraag 3

Hoe vaak werd in 2016, 2017, 2018, 2019 en 2020 een werkvergunning afgegeven voor
een kok in de Aziatische horeca?

Antwoord 3

Onderstaande tabel bevat het aantal ingewilligde gvva-aanvragen in 2016, 2017, 2018,
2019 en 2020 ten behoeve van de regeling Aziatische Horeca8. De cijfers zijn afgerond op tientallen.

Er zijn maar beperkt cijfers beschikbaar over 2016. Dit komt omdat de aanvragen betreffende
de Aziatische Horeca pas sinds oktober 2016 apart geregistreerd worden bij de IND.

De cijfers zijn onderverdeeld in eerste verleningen, verlengingen, wijziging beperking9 en de bezwaarprocedure10.

Ingewilligde gvva-aanvragen Aziatische Horeca

 

2016

2017

2018

2019

2020

Eerste verlening

90

940

1180

1570

730

Verlenging

250

860

490

1400

1200

Wijziging beperking

<10

<10

<10

10

<10

Bezwaarprocedure

<10

90

50

60

30

Eindtotaal

350

1900

1730

3040

1960

Bron Metis 2021

Vraag 4

Hoe vaak werd in diezelfde jaren een werkvergunning ingetrokken, omdat niet langer
aan de voorwaarden, waaronder betaald werk, werd voldaan?

Antwoord 4

Onderstaande tabel bevat het totaal aantal ingetrokken gvva’s ten behoeve van de Aziatische
Horeca vanaf 2017 tot en met 2020. De cijfers zijn afgerond op tientallen.

De cijfers zien op intrekkingen van zowel eerste verleningen als verlengingen op grond
van de regeling Aziatische Horeca.

Intrekkingen Aziatische Horeca

Jaar uitstroom

Aantal zaken

2017

10

2018

90

2019

160

2020

210

Eindtotaal

490

Bron Metis Adhoc 2021

Er kunnen helaas geen cijfers worden geleverd die uitgesplitst zijn naar de reden
van intrekking. Dit wordt namelijk niet apart geregistreerd in het systeem, waardoor
deze informatie ook niet geautomatiseerd uit het systeem kan worden gehaald.

Zoals eerder ook aangegeven, worden aanvragen betreffende de Aziatische Horeca pas
sinds eind 2016 apart geregistreerd bij de IND. In de loop van de jaren zijn er dus
steeds meer vergunningen inclusief verlengingen apart (als «aanvraag Aziatische Horeca»)
in het systeem geregistreerd. De jaren 2017 en 2018 geven daarom nog geen volledig
beeld van het aantal intrekkingen van vergunningen die verleend zijn op grond van
de regeling. Vergunningen die verleend zijn voordat de Aziatische horeca als aparte
categorie geregistreerd werd en vervolgens in 2017 of 2018 ingetrokken zijn, ontbreken
namelijk in de cijfers.

Vraag 5

Herinnert u zich de arbeidsmarktprognose 2021 van UWV, waarin een fors banenverlies
in de horeca wordt verwacht? Welke signalen heeft u dat de Aziatische horecasector
afwijkt van het algemene beeld en welke gevolgen heeft dit voor de verwachte werkgelegenheid
in deze deelsector?11

Antwoord 5

Ik ben bekend met de arbeidsmarktprognose 2021. Hierin is opgenomen dat de horeca
bij uitstek een sector is die hard geraakt wordt door de maatregelen in het kader
van de coronacrisis. De sector is geconfronteerd met tijdelijke sluitingen en beperkingen
rond het aantal toegestane gasten. Zo is te lezen dat het aantal banen in de horeca
tussen 2019 en 2021 naar verwachting afneemt met 59.000.

Uit de arbeidsmarktprognose blijkt echter ook dat restaurants vaak open zijn gebleven
voor afhalen en bezorgen en dat het de verwachting is dat in 2021 het aantal gewerkte
uren in de sector weer toe zal nemen als de contactbeperkende maatregelen geleidelijk
opgeheven worden. Verder blijkt uit het rapport «Minst kansrijke beroepen»12 van UWV dat arbeidsplaatsen van koks vaker behouden zijn gebleven dan ander horecapersoneel.
Dit kan komen doordat een groot aantal restaurants is opengebleven voor afhaal en
bezorging, koks vaker een vast contract hebben dan bijvoorbeeld medewerkers in de
bediening en ondernemers hebben geanticipeerd op de heropening van de horeca.

Voor de Aziatische horeca geldt daarnaast dat de specifieke functie-eisen voor koks
– die zien op taal en cultuur – het extra lastig maken om vacatures te vervullen.
Dit is ook de reden waarom, mede op verzoek van de Tweede Kamer, sinds oktober 2019
voor deze sector een structurele regeling geldt die het mogelijk maakt om koks op
niveau 4 tot en met 6 uit het buitenland te werven.

Vraag 6 en 7

Heeft u overwogen bij de eerste en of de tweede lockdown, toen alle restaurants werden
gesloten, om de GVVA op te schorten en geen buitenlandse koks meer toe te laten? Zo
ja, hoe heeft u dit bij de horeca bekendgemaakt? Zo nee, waarom niet?

Wat is de huidige status van de GVVA? Bent u bereid deze op te schorten tot een moment
dat de restaurants weer op het niveau van pre-corona zijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6 en 7

De kern van de structurele regeling voor de Aziatische horecasector is dat Aziatische
restaurants het aantal gespecialiseerde koks uit het buitenland mogen halen dat nodig
is voor hun restaurant. Een gecombineerde vergunning voor verblijf en arbeid wordt
na advies van het UWV door de IND verstrekt indien aan de voorwaarden van de regeling
wordt voldaan.

Er is recent gemonitord of de situatie op de arbeidsmarkt aanleiding geeft om de regeling
aan te passen. Uit de monitoring blijkt dat het aantal werkzoekenden koks sinds 2019
is toegenomen. De verwachting is dat deze toename van het aantal werkzoekenden een
gevolg is van de coronacrisis en daarom van tijdelijke aard is. Zo gauw de contactbeperkende
maatregelen opgeheven worden, zal het aantal gewerkte uren in de horeca naar verwachting
weer toenemen. Daarnaast geldt voor de Aziatische horeca dat de specifieke functie-eisen
voor koks – die zien op taal en cultuur – het extra lastig maken om vacatures te vervullen.

Gelet hierop geeft de situatie op de arbeidsmarkt ten gevolge van corona geen aanleiding
om het verlenen van gecombineerde vergunningen voor verblijf en arbeid op grond van
de regeling voor de Aziatische horecasector op te schorten.

De in het artikel gesignaleerde misstanden hebben, zoals aangekondigd in mijn brief
van heden aan de Tweede Kamer, echter wel geleid tot het voornemen om over te gaan
tot het laten vervallen van de regeling voor nieuwe gevallen. Naast de signalen in
de artikelen signaleren ook de Nederlandse vertegenwoordigingen in China, die verantwoordelijk
zijn voor de afgifte van de machtiging tot voorlopig verblijf, en de Immigration Liaison
Officers (ILO) van de IND in China dat in bepaalde zaken aanvragers grote sommen geld
hebben betaald aan tussenpersonen. De berichtgeving van Investico dat in vacatureteksten
ten behoeve van dit verblijfsdoel arbeidsomstandigheden worden omschreven die niet
zijn toegestaan binnen de Nederlandse arbeidswetten is door de Nederlandse vertegenwoordiging
in China gecontroleerd. Zij bevestigen dat dergelijke vacatureteksten op een Chinese
website zijn gevonden. Daarnaast zijn er signalen van de Nederlandse vertegenwoordigingen
en ILO’s in China dat de koks die naar Nederland komen niet altijd gekwalificeerd
zijn doordat er gebruik wordt gemaakt van valse, vervalste of ten onrechte afgegeven
koksboekjes. Wanneer er dergelijke signalen naar voren komen, zijn er door de Nederlandse
vertegenwoordigingen in China verzoeken tot heroverweging ingediend bij de IND. In
de gevallen waarin deze signalen hard konden worden gemaakt zijn de gvva’s ingetrokken.

Hoewel niet vast staat dat bovenstaande signalen duiden op feitelijk grootschalig
misbruik van de regeling, zijn de signalen dermate ernstig dat het kabinet, in overleg
met de Kamer, snel wil ingrijpen om misbruik van de regeling te voorkomen. De signalen
zouden namelijk kunnen duiden op mensenhandel.

De voorgenomen wijziging zal inhouden dat het, terwijl wordt onderzocht of de regeling
in aangescherpte vorm kan herleven of definitief komt te vervallen, niet meer mogelijk
is voor koks die niet reeds op grond van deze regeling rechtmatig in Nederland verblijven,
om een geslaagd beroep te doen op de regeling. In het kader van dit onderzoek zal
ook gesproken worden met de sectorvertegenwoordigers. Het blijft voor werkgevers wel
mogelijk voor koks die reeds in Nederland zijn om hun verblijfsvergunning op grond
van de regeling te verlengen. Voor werkgevers die een kok in dienst willen nemen die
niet reeds op grond van de bijzondere regeling in Nederland verblijft, blijft bovendien
de mogelijkheid bestaan om op grond van de algemene regels voor tewerkstelling van
derdelanders zoals vastgelegd in de Wet arbeid vreemdelingen (Wav) een aanvraag in
te dienen.

Vraag 8

Hoeveel Aziatische koks verblijven er momenteel in Nederland? Hoeveel van hen hebben
een nog geldige verblijfs- en werkvergunning? Is bekend hoeveel van hen ongedocumenteerd
zijn en waar zij zich bevinden? Wat doet UWV of doen gemeenten om deze groep in beeld
te hebben?

Antwoord 8

Op 1 januari 2021 waren er afgerond 3.690 personen met een vergunning voor de regeling
Aziatische Horeca in het systeem van de IND bekend met een geldige verblijfstitel.

Het is onbekend hoeveel ongedocumenteerde koks er in Nederland zijn en waar zij zich
bevinden. Er is geen systeem of instantie die dit registreert. Ook UWV en gemeenten
zijn niet verantwoordelijk om deze groep in beeld te hebben.

Vraag 9

Herkent u de signalen dat koks hoge borgsommen betalen aan hun werkgever? Hoe vaak
is de afgelopen vijf jaar een maatregel opgelegd voor de overtreding van arbeidswetgeving
in de Aziatische horecasector?

Antwoord 9

De hoofdregel is dat werkgever in het contract geen bedingen mag opnemen die de werkgever
het recht geven bepaalde bedragen in te houden op het loon. Dergelijke bedingen zijn
op grond van de wet nietig. Het Burgerlijk Wetboek wet somt limitatief enkele uitzonderingen
op wanneer een dergelijk beding wel is toegestaan. Een borg die dient ter volmaking
van het contract is echter een beding dat niet is toegestaan. Als er dergelijke bepalingen
zijn opgenomen in de arbeidsovereenkomst die wordt overgelegd bij de aanvraag voor
een werkvergunning, is dit voor UWV reden om negatief te adviseren en voor de IND
om de aanvraag af te wijzen.

Bij inspecties om de naleving van de arbeidswetten te controleren, krijgen inspecteurs
weleens signalen dat er sprake is van betalingen aan de werkgever of bemiddelingskosten
in het land van herkomst, waarbij bedragen tussen de 3.500 en 10.000 euro werden genoemd.
Over de omvang van dit fenomeen is geen betrouwbare, representatieve informatie beschikbaar.
Als iemand gedwongen wordt om een deel van zijn geld af te staan, dan kan er sprake
zijn van afpersing of diefstal, wat strafbare feiten zijn waarvoor een strafrechtelijk
traject kan worden ingezet. Bovendien kan gedwongen (terug)betaling ook een mogelijk
signaal zijn van arbeidsuitbuiting, wat eveneens strafrechtelijk kan worden onderzocht.
Mocht een van beide leiden tot vervolging dan kan de werknemer vergoeding van de geleden
schade vorderen in de strafrechtelijke procedure.

De afgelopen vijf jaar zijn er ruim 300 sancties opgelegd voor overtredingen van de
arbeidswetgeving in de Aziatische horecasector. Het gaat met name om overtredingen
van de Wet arbeid vreemdelingen, de Wet minimumloon en minimumvakantiebijslag en de
Arbeidstijdenwet. Er wordt niet geregistreerd in hoeveel gevallen het overtredingen
betreft ten aanzien van personeel dat op grond van de regeling voor de Aziatische
horeca naar Nederland is gekomen. De Inspectie SZW is bezig met de voorbereidingen
van een inspectieproject dat specifiek gericht is op het tegengaan van misbruik van
de regeling Aziatische horeca, waarbij ze nauw samenwerkt met IND en UWV. De eerste
inspecties in het kader van dit project vinden naar verwachting voor de zomer plaats.
Daarnaast blijft de Inspectie SZW zoals altijd inspecties uitvoeren naar aanleiding
van meldingen uit deze sector over overtredingen van de arbeidswetten en indien er
signalen zijn van arbeidsuitbuiting.

Vraag 10

Hoeveel van de vergunningen voor Aziatische koks worden verlengd na twee jaar? Is
bij u bekend hoeveel van de koks van wie de vergunning verlopen is of die al drie
maanden geen betaald werk hebben, terugkeren naar hun thuisland?

Antwoord 10

Zie het antwoord op vraag 3. In de tabel is ook het aantal verlengingen opgenomen
over 2016 tot en met 2020.

Of de verlenging heeft plaatsgevonden nadat eerst de maximale geldigheidsduur van
twee jaar van de voorgaande gvva is benut, is niet geautomatiseerd uit het systeem
te halen. Het is namelijk ook mogelijk dat de verlenging al eerder is aangevraagd,
nog voordat de geldigheidsduur van de voorgaande vergunning afliep.

Zoals bij antwoord 8 aangegeven is een vreemdeling niet langer rechtmatig in Nederland
indien de verblijfsvergunning van een vreemdeling verloopt. De vreemdeling is dan
gehouden om Nederland te verlaten. Als vreemdelingen zonder geldige verblijfsvergunning
worden aangetroffen, onderzoekt de politie de ware identiteit en nationaliteit van
die persoon en stelt deze – indien mogelijk – vast. Vreemdelingen die illegaal hier
worden aangetroffen moeten Nederland verlaten en terugkeren naar hun land van herkomst.
Er wordt echter niet bijgehouden hoeveel vreemdelingen die niet (langer) in het bezit
zijn van een geldige verblijfsvergunning terugkeren naar het land van herkomst.

Vraag 11, 12 en 13

Deelt u de mening dat het niet uit te leggen is dat vergunningen worden verleend aan
immigranten terwijl er momenteel geen passend werk is voor deze mensen, waardoor ze
hierheen worden gehaald om vervolgens zonder werk en in armoede te geraken?

Zijn er andere groepen (arbeids)migranten voor wie een vergelijkbare situatie geldt,
namelijk een werkvergunning terwijl er door corona helemaal geen passend werk is?
Kunt u deze in kaart brengen?

Bent u bereid om op korte termijn maatregelen te nemen die voorkomen dat arbeidsmigranten
van buiten de Europese Unie naar Nederland komen terwijl er geen passend werk voor
ze is? Kunt u de Kamer daarover in april informeren?

Antwoord 11, 12 en 13

Ik vind het van groot belang dat arbeidsmigranten bij aankomst in Nederland goed opgevangen
worden door hun werkgever. Dat een kok er in Nederland achter komt dat er geen werk
is, is natuurlijk zeer onwenselijk. Het is uiteraard ook niet de bedoeling dat er
een beroep op de regeling wordt gedaan zonder dat er sprake is van een arbeidsplaats.
Zoals hierboven uiteengezet is het doel van de regeling dat gespecialiseerde koks
uit het buitenland mogen komen als dat nodig is. Een gvva wordt door de IND verstrekt
indien aan de voorwaarden van de regeling wordt voldaan.

De werkgever moet de beschikbaarheid van een arbeidsplaats drie weken voor het doen
van de aanvraag melden bij UWV. Bij de aanvraag wordt een door de werkgever ondertekende
arbeidsovereenkomst overgelegd. Door de relevante vragen te beantwoorden en de aanvraag
te ondertekenen, bevestigt de werkgever dat hij een kok nodig heeft. Mocht door omstandigheden
toch blijken dat de kok niet meer nodig is, dan is het aan de werkgever om de aanvraag
in te trekken. Indien de vreemdeling reeds in Nederland is, is de werkgever verplicht
om door te geven dat er geen gebruik wordt gemaakt van de gvva. In dat geval zal de
gvva door IND worden ingetrokken. Zolang de gvva niet is ingetrokken, is de werkgever
gehouden het loon dat op de vergunning staat vermeld te betalen aan de kok, ook als
er niet wordt gewerkt.

De signalen uit het onderzoek van Investico en van de Nederlandse vertegenwoordigingen
en ILO’s in China inzake oneigenlijk gebruik en misbruik van de toelatingsregeling
voor Aziatische koks vind ik erg zorgwekkend. Zoals ook bij de vragen 6 en 7 aangegeven
hebben deze signalen ertoe geleid dat de regeling zal vervallen voor koks die niet
reeds in Nederland aanwezig zijn op grond van deze regeling. Ik ben voornemens om
te onderzoeken of de regeling in aangescherpte vorm zou kunnen herleven voor nieuwe
gevallen, of definitief komt te vervallen. Daarbij zal ik ook kijken hoe voorkomen
kan worden dat koks naar Nederland worden gehaald zonder dat er sprake is van een
arbeidsplaats. Ik zal hier ook over in gesprek gaan met de sectorvertegenwoordigers.

Er zijn geen signalen dat door corona in andere sectoren gevallen zijn waarbij er
geen werk is voor de vreemdeling waaraan een gvva is verleend. Gelet hierop acht ik
het niet noodzakelijk om ook in andere sectoren maatregelen te nemen.