Jaarverslag : Verslag van de commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten over haar werkzaamheden in 2020

Nr. 1
VERSLAG

Vastgesteld 20 april 2021

De commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten heeft de eer verslag uit
te brengen over haar werkzaamheden in 2020.

De voorzitter van de commissie, Hermans

De griffier van de commissie, Van der Leeden

1. Inleiding

In het jaarverslag wordt ingegaan op de taak en de grondslag van de commissie voor
de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (hierna: de commissie) en wordt een korte
toelichting gegeven op de verschillende (type) vergaderingen en activiteiten van de
commissie, en de stukken die daar behandeld worden. Daarnaast komt de samenstelling
en ondersteuning van de commissie aan bod, en de frequentie en opkomst van de vergaderingen
in 2020. Tot slot wordt een beknopt chronologisch overzicht gegeven van de in 2020
geagendeerde onderwerpen en (beleids)stukken die de commissie heeft ontvangen, en
die besproken zijn.

Het jaarverslag is, mede als gevolg van het staatsgeheime karakter van de gedeelde
informatie, geen uitputtende opsomming van de onderwerpen die in de commissie aan
de orde zijn geweest.

2. Taak en grondslag van de commissie

Het Reglement van Orde van de Tweede Kamer bepaalt in (het huidige) artikel 7.51 dat er een commissie voor de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (hierna: de commissie)
is. De commissie is belast met de parlementaire controle op de operationele taakuitvoering
van de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (hierna: de AIVD) en de Militaire
Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (hierna: de MIVD). Dit betekent dat de commissie
in beginsel enkel kennisneemt van staatsgeheime informatie. De grondslag voor het
vertrouwelijk verstrekken van staatsgeheime informatie aan de commissie is gelegen
in artikel 68 van de Grondwet, waarin de inlichtingenplicht aan beide Kamers der Staten-Generaal
is geregeld. Tevens voorziet de Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten 2017
(hierna: de Wiv 2017) in de mogelijkheid om beide Kamers der Staten-Generaal vertrouwelijk
te informeren.2

Een bepaling geïntroduceerd met de Wiv 2017, betreft de behandeling van meldingen
van vermoedens van misstanden bij de AIVD of de MIVD door de afdeling klachtbehandeling
van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten (hierna:
de CTIVD). Blijkens artikel 131, lid 8 Wiv 2017 kunnen eventuele staatsgeheime gegevens
uit de oordelen omtrent een melding en de reactie van de betreffende Minister hierop,
vertrouwelijk ter kennisneming aan een of beider kamers der Staten-Generaal worden
medegedeeld. In de praktijk betekent dit dat de commissie daarvan op de hoogte zou
moeten worden gesteld.3 Sinds de inwerkingtreding van de Wiv 2017, is dit nog niet voorgekomen.

3. Vergaderingen en activiteiten van de commissie

De commissie komt minstens één keer per maand bij elkaar ten behoeve van vergaderingen,
gesprekken en werkbezoeken. In dit verslagjaar bleek dit uitganspunt niet haalbaar,
als gevolg van de maatregelen tegen het coronavirus (zie onder paragraaf 6).

Reguliere vergaderingen

In de reguliere vergaderingen worden (beleids)stukken van de Minister van Binnenlandse
Zaken en Koninkrijksrelaties (hierna: de Minister van BZK), de Minister van Defensie
en de Minister van Justitie en Veiligheid (hierna: de Minister van J&V) betreffende
de AIVD, de MIVD en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (hierna:
de NCTV) besproken. Daarnaast worden gerubriceerde stukken van de CTIVD, van de Algemene
Rekenkamer en – sinds haar oprichting in het kader van de Wiv 2017 – van de Toetsingscommissie
Inzet Bevoegdheden (hierna: de TIB)4 besproken, alsmede de reacties van de betreffende Ministers hierop. Tot slot wordt
de commissie schriftelijk en mondeling geïnformeerd over actualiteiten, en worden
presentaties gegeven over specifieke thema’s of landen.

In de regel worden deze vergaderingen bijgewoond door de betrokken Ministers (BZK,
Defensie en J&V), de secretarissen-generaal van het Ministerie van BZK en van Defensie,
de (plv) directeur-generaal van de AIVD (vergezeld door maximaal één AIVD-medewerker),
de (plv) directeur van de MIVD (vergezeld door maximaal één MIVD-medewerker) en de
(plv) NCTV (vergezeld door maximaal één NCTV-medewerker).

Extra vergaderingen

Extra vergaderingen worden ad hoc ingepland met de betrokken Minister(s), bijvoorbeeld
naar aanleiding van een specifieke gebeurtenis.

Gesprekken

Naast de vergaderingen met de Ministers, voert de commissie gesprekken met de CTIVD,
de Algemene Rekenkamer en de TIB. Gesproken wordt over de geheime bijlagen bij toezichtsrapporten
van de CTIVD, de gerubriceerde rapportages van de Algemene Rekenkamer en gerubriceerde
brieven van de TIB.

Vergaderingen in besloten kring

Vergaderingen in besloten kring zijn vergaderingen met alleen de commissieleden, die
over het algemeen besluitvormend van aard zijn. Zo worden besluiten genomen over de
jaarplanning en het jaarverslag van de commissie, over haar werkwijze, en over specifieke
onderwerpen die behandeld zijn in de reguliere vergaderingen. Daarnaast beslist de
commissie over de behandeling van brieven van derden en over de ontvangst van buitenlandse
delegaties.

Werkbezoeken

De commissie streeft er naar jaarlijks enkele werkbezoeken af te leggen aan de AIVD,
de MIVD en/of de NCTV. Daarnaast hebben de commissieleden de mogelijkheid om op individuele
basis een werkbezoek af te leggen.

Alle vergaderingen en activiteiten worden naast de leden van de commissie ook bijgewoond
door de griffier en de adviseur van de commissie.5 Van de vergaderingen en de gesprekken wordt een verslag gemaakt, welke door de commissie
wordt vastgesteld in de eerst daaropvolgende vergadering. Deze verslagen zijn staatsgeheim
gerubriceerd.

4. Vergaderstukken van de commissie

In dit hoofdstuk wordt een overzicht gegeven van de verschillende (beleids)stukken
die in de commissie besproken worden.

4.1 Begrotings- en verantwoordingsinformatie AIVD/MIVD

Hieronder volgt een korte toelichting op de stukken die in de commissie besproken
worden in het kader van de begrotings- en verantwoordingscyclus.

Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid

De Geïntegreerde Aanwijzing Inlichtingen- en Veiligheid (hierna: de GA I&V) beschrijft
de behoefte aan inlichtingen vanuit verschillende behoeftestellers, en wordt gezamenlijk
vastgesteld door de Minister-President en de Ministers van BZK en van Defensie, na
overleg met de Ministers van J&V en van Buitenlandse Zaken. De GA I&V bestaat uit
een openbaar deel dat gepubliceerd wordt in de Staatscourant, en een geheim deel.
Het geheime deel wordt besproken in de commissie, en bevat de onderzoeksdoelstellingen
voor de komende vier jaar en de werkverdeling tussen de AIVD en de MIVD.

Jaarplannen

De Ministers van BZK en van Defensie werken de GA I&V uit in de jaarplannen (onderzoeksplannen)
voor de AIVD onderscheidenlijk MIVD. De jaarplannen zijn vanwege hun inhoud staatsgeheim,
maar worden op hoofdlijnen openbaar gemaakt en aan de Tweede Kamer aangeboden (aan
de vaste commissies Binnenlandse Zaken en Defensie). De geheime jaarplannen worden
integraal gedeeld met de commissie.

Voortgangsrapportages

De AIVD en de MIVD leveren twee keer per jaar een voortgangsrapportage aan. In de
voortgangsrapportages, die staatsgeheim gerubriceerd zijn, leggen de AIVD en de MIVD
verantwoording af over de voortgang van de operationele taakuitvoering (zoals vastgesteld
in de jaarplannen) over de betreffende periode.

Begrotingsbrieven

Met de Ministers van BZK en van Defensie is in 2018 afgesproken dat gelijk met de
verzending in september van de begrotingen van het Ministerie van BZK en het Ministerie
van Defensie aan de Tweede Kamer, de commissie geïnformeerd wordt over de geheim gerubriceerde
aspecten van deze begrotingen. In deze brieven wordt de commissie op hoofdlijnen geïnformeerd
over de uitsplitsing van het budget over de verschillende onderdelen van de AIVD en
de MIVD. Tevens wordt aandacht besteed aan de trends die voor de nationale veiligheid
relevant zullen zijn in het aankomend jaar. Bij deze brieven wordt voor elke dienst
een bijlage gevoegd met grafisch materiaal teneinde de relevante cijfers inzichtelijk
te maken.

Jaarverslagen

De AIVD en de MIVD brengen jaarlijks vóór 1 mei gelijktijdig aan beide kamers der
Staten-Generaal een openbaar verslag uit van de wijze waarop de AIVD en de MIVD hun
taken in het voorafgaande kalenderjaar hebben verricht. In het verslag wordt volgens
de Wiv 2017 in ieder geval olledig overzicht gegeven van:

– de aandachtsgebieden waarop de dienst zijn activiteiten in het afgelopen jaar heeft
gericht;

– de aandachtsgebieden waarop de dienst zijn activiteiten in het lopende jaar in ieder
geval zal richten.

In het openbare jaarverslag blijft vermelding achterwege van in ieder geval de gegevens
die zicht geven op:

– door de dienst aangewende middelen in concrete aangelegenheden;

– door de dienst aangewende geheime bronnen;

– het actuele kennisniveau van de dienst.

Deze gegevens kunnen de Ministers vertrouwelijk meedelen aan een of beide kamers der
Staten-Generaal. In de praktijk betekent dit dat de AIVD en de MIVD een geheim jaarverslag
aan de commissie doen toekomen.

4.2 Overige vergaderstukken

Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland

In de commissie wordt ook het Dreigingsbeeld Terrorisme Nederland (hierna: het DTN)
behandeld. Het DTN is onder andere gebaseerd op informatie van de AIVD en de MIVD,
en wordt twee à drie keer per jaar uitgegeven door de NCTV. Er is een openbare versie
van het DTN welke in de vaste Kamercommissie voor Justitie en Veiligheid wordt behandeld.
De staatsgeheime versie van het DTN wordt in de CIVD besproken.

Het Cybersecuritybeeld Nederland

Het Cybersecuritybeeld Nederland (hierna: het CSBN) is een jaarlijkse uitgave van
de NCTV dat inzicht biedt in ontwikkelingen, belangen, dreigingen en weerbaarheid
op het gebied van cybersecurity. Het komt tot stand in samenwerking met publieke partijen,
waaronder de AIVD en de MIVD, en met private partijen. Sinds 2018 kent het CSBN ook
een gerubriceerde versie, welke in de commissie wordt behandeld.

Inlichtingenbeeld Statelijke Dreigingen

Het Inlichtingenbeeld Statelijke Dreigingen wordt in principe eens in de vier jaar
opgesteld door de AIVD en de MIVD. Het vertegenwoordigt de gezamenlijke visie van
de diensten met betrekking tot statelijke dreigingen tegen Nederlandse veiligheidsbelangen.
In 2020 werd het inlichtingenbeeld voor het eerst in de commissie behandeld.

Actualiteitenbrieven

De commissie ontvangt van de Ministers van BZK en van Defensie voor iedere reguliere
vergadering een zogeheten actualiteitenbrief. Hierin wordt de commissie door de AIVD
en de MIVD op de hoogte gesteld van actuele gebeurtenissen of ontwikkelingen.

Ministerbrieven met aanvullende informatie

De commissie kan de verantwoordelijke Ministers verzoeken om aanvullende informatie
over een specifiek onderwerp. Deze informatie wordt soms in de vorm van een mondelinge
presentatie gegeven, maar wordt vaak ook per brief met de commissie gedeeld. De verantwoordelijke
Ministers kunnen ook op eigen initiatief brieven sturen naar de commissie. Ook komt
het voor dat nog openstaande toezeggingen aan de commissie per brief door de betreffende
Minister worden afgedaan. Alle brieven van de Ministers gericht aan de commissie worden
geagendeerd.

Toezichtsrapporten van de CTIVD

Sommige toezichtsrapporten van de CTIVD hebben een geheime bijlage. Deze bijlagen
worden altijd (door de betrokken Minister) aan de commissie aangeboden, en op twee
momenten besproken:

• De CTIVD licht in een gesprek het rapport toe, en beantwoordt eventuele vragen van
de commissie. Dit gebeurt in afwezigheid van de Ministers.

• Het rapport, de daarbij behorende geheime bijlage en de reactie van de Minister worden
in een reguliere commissievergadering besproken, waarbij de verantwoordelijke Minister
bevraagd kan worden door de commissie. Dit gebeurt in afwezigheid van de CTIVD.

Gerubriceerde brieven van de TIB

In 2020 heeft de CIVD geen gerubriceerde stukken ontvangen van de TIB.

Gerubriceerde rapportages van de Algemene Rekenkamer

De commissie behandelt ook stukken van de Algemene Rekenkamer, bijvoorbeeld gerubriceerde
brieven bij de resultaten van de verantwoordingsonderzoeken, of geheime bijlagen bij
rapporten. Ook de stukken van de Algemene Rekenkamer worden altijd eerst in een gesprek
met de Algemene Rekenkamer besproken, en daarna met de betrokken Ministers.

Brieven van derden

Tot slot ontvangt de commissie brieven van burgers en instellingen met vragen, klachten
of opmerkingen aangaande de AIVD en de MIVD. In de vergadering in besloten kring wordt
besloten wat met deze brieven dient te gebeuren.

5. Samenstelling en ondersteuning van de commissie

Ingevolge artikel 22, lid 2, van het toen geldende Reglement van Orde van de Tweede
Kamer bestond de commissie in 2020 uit de leden Dijkhoff (VVD), voorzitter van de
commissie, Wilders (PVV), Heerma (CDA), Klaver (GroenLinks), Jetten (D66) en Asscher
(PvdA).

De commissie wordt ondersteund door een griffier, een adviseur en twee (parttime)
commissie-assistenten. De griffier en de adviseur dragen gezamenlijk zorg voor onder
andere de voorbereiding en planning van de vergaderingen, het opstellen van annotaties,
adviezen en de vergaderverslagen alsook het onderhouden van de ambtelijke contacten
met de AIVD, de MIVD, de departementen, de CTIVD, de Algemene Rekenkamer en de TIB.
Voor de griffier ligt hierbij de nadruk op het proces, voor de adviseur op de inhoud.
De commissie-assistenten zijn onder andere verantwoordelijk voor het in ontvangst
nemen, registreren en versturen van (post)stukken alsmede de archivering daarvan,
het inplannen van vergaderingen en het uitnodigen van Ministers, commissieleden en
derden voor de verschillende activiteiten van de commissie. Alle vier de stafleden
zijn door de AIVD gescreend en beschikken over een Verklaring van Geen Bezwaar (hierna:
een VGB).

De commissie wordt tevens ondersteund door de Dienst Analyse en Onderzoek (DAO) van
de Tweede Kamer. Ten behoeve van iedere reguliere vergadering wordt door twee informatiespecialisten
een overzicht aangeleverd van nieuwsberichten gerelateerd aan inlichtingen- en veiligheidsdiensten
in binnen- en buitenland. De betreffende informatiespecialisten beschikken niet over
een VGB en hebben derhalve geen inzicht in de onderwerpen die in de commissie worden
besproken (anders dan wat na afloop in de jaarverslagen wordt vermeld). Zij stellen
de overzichten uitsluitend op basis van openbare bronnen op.

6. Frequentie en opkomst van de vergaderingen

De commissie heeft in 2020 in totaal 10 keer vergaderd:

Aantal vergaderingen in 2020

Reguliere vergaderingen

7

Extra ingeplande vergaderingen (bijvoorbeeld n.a.v. een specifieke gebeurtenis)

0

Gesprekken met de Algemene Rekenkamer

0

Gesprekken met de CTIVD

1

Gesprekken met de TIB

0

Vergaderingen in besloten kring (met alleen de commissieleden)

2

Totaal 2020

10

De frequentie ligt hiermee aanzienlijk lager dan in 2018 en 2019, toen de commissie
respectievelijk 26 en 21 keer bijeenkwam (zie grafiek 1). Als gevolg van de maatregelen tegen het coronavirus heeft de commissie in 2020 minder
vaak kunnen vergaderen. Tussen februari en juni is de commissie niet bij elkaar gekomen.

Grafiek 1

In aanvulling op bovengenoemde vergaderingen, heeft de commissie in 2020 één werkbezoek
afgelegd. Tijdens dit werkbezoek is de commissie door de MIVD en de AIVD gezamenlijk
uitvoerig gebrieft over digitale spionage en ontwrichting vanuit bepaalde landen.
Twee andere in 2020 geplande werkbezoeken konden als gevolg van de maatregelen tegen
het coronavirus geen doorgang vinden.

De gemiddelde opkomst van de vergaderingen lag in 2020 op 70% (zie grafiek 2).

Grafiek 2

7. Chronologisch overzicht van door de commissie behandelde onderwerpen en (beleids)stukken

30 januari 2020

Op 30 januari 2020 kwam de commissie bijeen ten behoeve van een reguliere vergadering
met de Minister van Defensie, tevens Minister voor de AIVD,6 en de Minister van J&V.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD is gesproken over de bewegingsvrijheid
van een terroristische organisatie in een bepaald land en de mogelijkheid deze informatie
openbaar te maken. Dit onderwerp was in 2019 reeds herhaaldelijk onderwerp van gesprek
in de commissievergaderingen. Voorts is gesproken over bewegingen van jihadisten op
online platforms, een gearresteerd ISIS-lid en een buitenlandse inlichtingendienst.
Ook is gesproken over de kwetsbaarheid van Citrixservers.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de MIVD is gesproken over een cyberaanval,
en de statelijke actor die hierachter zou zitten.

In de vergadering is daarnaast een uitgebreide briefing gegeven door de MIVD over
het landenonderzoek naar de Sahel-regio in Afrika. Onderwerpen die daarbij aan de
orde kwamen waren de politieke situatie in de regio, etnische conflicten en terrorisme.

De AIVD gaf ook een presentatie, over een specifiek landenonderzoek. Daarbij werd
de focus van het onderzoek toegelicht, werd het inlichtingenbeeld geschetst en werd
aangegeven welke middelen door de AIVD binnen het onderzoek werden ingezet.

In dat kader van de toezeggingen is gesproken over enkele Nederlandse mannen die op
dat moment vastzaten in detentiecentra in Noordoost-Syrië, en het risico wat van hen
uitgaat. Ook is gesproken over Fatah- en Hamasaanhangers in Nederland.

Tot slot is kort stilgestaan bij het vertrek van de heer Schoof als directeur-generaal
van de AIVD.

20 februari 2020

Op 20 februari 2020 kwam de commissie één keer bijeen ten behoeve van een reguliere
vergadering met de Minister van Defensie, tevens Minister voor de AIVD, en de Minister
van J&V.

In deze vergadering is voor het eerst het Inlichtingenbeeld Statelijke Dreigingen
besproken, een gezamenlijk product van de AIVD en de MIVD dat in principe eens in
de vier jaar wordt opgesteld. Aan de hand van een presentatie is het stuk door de
diensten toegelicht. Afgesproken werd dat de commissie op de hoogte gesteld wordt
in het geval er iets wijzigt tussen nu en het volgende Inlichtingenbeeld.

De commissie kreeg ook een presentatie over inlichtingenactiviteiten van een statelijke
actor rondom een specifiek onderwerp.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD is onder andere gesproken over
de ontsnapping van Nederlandse uitreizigsters uit opvangkampen in Syrië, het neersteken
van twee personen in Londen op 2 februari door een vervroegd vrijgelaten jihadist
en de vraag welke lessen Nederland hieruit kan trekken, een digitale aanval op een
onderwijsinstelling en de samenwerking tussen twee landen.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de MIVD zijn onder andere vragen gesteld
over de intenties van Rusland in het Midden-Oosten en Noord-Afrika, en over een buitenlandse
digitale spionageactor.

8 juni 2020

In de reguliere vergadering van 8 juni kwam de commissie bijeen met de Ministers van
BZK, van Defensie en van J&V. Allereerst is het geheime DTN52 besproken. Er was daarbij
aandacht voor een toegenomen veiligheidsbewustzijn van jihadisten, de Terroristenafdelingen
(TA), de potentiële dreiging die uitgaat van teruggekeerde vrouwen die uit Syrische
opvangkampen zijn ontsnapt, de dreiging vanuit rechts-extremisme, de inzet van infiltranten
in bepaalde omgevingen, de dreiging van een nationaalsocialistische groep en klimaatacties
waarbij extremistische acties mogelijk werden geacht en de terroristische dreiging
in Nederland. Daarnaast is (opnieuw) gesproken over de bewegingsvrijheid van een terroristische
organisatie in een bepaald land en de mogelijkheid deze informatie openbaar te maken.

In deze vergadering is ook het geheime jaarverslag 2019 van de AIVD besproken. De
leden vroegen onder andere naar de ontwikkelingen ten aanzien van het rechts-extremistische
gedachtegoed, hoe Nederland zich in het verkiezingsjaar kan wapenen tegen buitenlandse
beïnvloeding, de gevolgen van de dood van al-Baghdadi voor ISIS, activiteiten van
buitenlandse inlichtingendiensten in Nederland en verwervingspogingen van een bepaald
land in Nederland. Daarnaast werd gesproken over het wel of niet behalen van de in
de GA gevraagde doelstellingen.

Ook het geheime jaarverslag 2019 van de MIVD kwam aan de orde. In dat kader is onder
andere gesproken over het Ruslandonderzoek en digitale spionage vanuit China. Ook
is gevraagd waarom er geen capaciteit is voor een specifiek onderzoek, waarom de tapstatistieken
conform een eerdere toezegging niet geduid zijn in het jaarverslag en hoe de diensten
afwegen of ze met een buitenlandse partnerdienst samenwerken (in het kader van de
wegingsnotities).

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD zijn vragen gesteld over de
berichtgeving in de NRC over de Hazimi-beweging in Nederland,7 een geheime buitenlandse eenheid en over een aangehouden terugkeerder uit Syrië.
Ten aanzien van deze aanhouding werd een uitgebreidere toelichting gegeven.

Voor wat betreft de actualiteitenbrief van de MIVD zijn vragen gesteld naar aanleiding
van een publicatie in een inlichtingentijdschrift, cyberactiviteiten van Rusland in
een bepaald land en het ballistische programma van Iran. De Minister van Defensie
zegde toe de commissie in een volgende vergadering een briefing te zullen geven over
dit laatste onderwerp.

In de vergadering zijn ook twee brieven besproken, die de commissie op haar verzoek
had ontvangen van de Ministers over de coronacrisis en over het bericht «IS op de
weg terug» in de Telegraaf.8 Tot slot ging de Minister van BZK in op een vraag die gesteld was in het publieke
debat maar die niet in de openbaarheid beantwoord kon worden. Het betrof de vraag
of er Europese landen zijn waarmee de Nederlandse diensten geen informatie delen vanwege
de angst dat deze informatie wordt door verstrekt aan andere landen.9

23 juni 2020

De commissie kwam op 23 juni 2020 bijeen ten behoeve van een vergadering in besloten
kring. De commissie besprak en stelde daar het conceptjaarverslag 2019 van de commissie
vast. Ook zijn enkele ingekomen brieven van burgers besproken, en het verzoek van
de Evaluatiecommissie Wiv 2017 om een gesprek met de commissie.

24 september 2020

Op 24 september 2020 kwam de commissie één keer bijeen ten behoeve van een reguliere
vergadering met de Ministers van BZK, van Defensie en van J&V.

In deze vergadering is de eerste voortgangsrapportage van zowel de AIVD als de MIVD
over de periode 1 januari – 30 april 2020 behandeld. In dit kader is gesproken over
de mogelijke impact van de coronacrisis op de capaciteit en de inlichtingenpositie
van de AIVD en MIVD en in hoeverre de coronacrisis ook de tegenstanders hindert of
juist kansen biedt. Verder is gesproken over de toename aan cyberactiviteiten gericht
tegen de wereldwijde zorgsector als gevolg van de coronacrisis. Eveneens is de groei
van de dreiging van extreemrechts aan de orde geweest, het ballistische programma
van Iran en de aanhouding naar aanleiding van een ambtsbericht van de AVD van een
Iraniër op verdenking van het voorbereiden van een aanslag en deelname aan een terroristische
organisatie op 3 februari 2020.

Ook de geheime begrotingen van de AIVD en de MIVD van 2021 zijn behandeld. Naar aanleiding
van de AIVD-begroting is onder andere gesproken over de gevolgen van de coronacrisis
voor de werving en selectie van personeel door de AIVD, de gezamenlijke huisvesting
van de AIVD en de MIVD en de dreiging vanuit anti-overheids- en rechts-extremisme.
Ten aanzien van deze dreiging zegde de Minister van BZK toe hier uitgebreider bij
stil te staan bij de behandeling van het eerstvolgende DTN.

Verder is het Cybersecuritybeeld Nederland 2020 (CSBN) uitvoerig besproken. De commissie
stelde verschillende onderwerpen aan de orde, zoals de potentiële digitale verstoring
en sabotage van vitale infrastructuur door een bepaald land, één specifiek onderwerp
dat ook in 2019 en 2020 meerdere keren aan de orde is geweest in de commissievergaderingen,
een eerder besproken cyberaanval op een server bij een van de Defensieonderdelen,10 de toegang van een geavanceerde statelijke actor tot het netwerk van een (buitenlands)
bedrijf en de digitale weerbaarheid van Nederland.

In het kader van de actualiteitenbrief van de AIVD is onder andere gesproken over
de dreiging van ISIS richting een specifieke persoon, de aanslag nabij Berlijn waarbij
op een snelweg opzettelijk mensen zijn aangereden, contacten van ISIS met jihadistische
netwerken in Europese landen, de mediaberichten over president Poetin die een unistaat
met Wit-Rusland wil, leden van een ISIS-vrouwenbataljon en een Marokkaans-Nederlandse
uitreizigster die zich gemeld had op het Nederlandse consulaatgeneraal in Istanboel.

Ten slotte is in deze vergadering kort stil gestaan bij de in september verschenen
toezichtsrapporten van de CTIVD over het verzamelen van bulkdatasets met de hackbevoegdheid
en de verdere verwerking daarvan door de AIVD en de MIVD, en over het verzamelen en
verder verwerken van passagiersgegevens van luchtvaartmaatschappijen door de AIVD
en de MIVD.11

4 november 2020

Op 4 november kwam de commissie twee keer bijeen; ten behoeve van een gesprek met
de CTIVD, en ten behoeve van een reguliere vergadering.

Gesprek CTIVD

Het gesprek met de CTIVD stond in het teken van de eerder genoemde geheime bijlagen
bij de toezichtrapporten van de CTIVD over de verzameling en verwerking van bulkdatasets.12 Een aantal operaties waarbij de CTIVD onrechtmatigheden had vastgesteld zijn toegelicht
en besproken. In dat kader is gesproken over verschillen in interpretatie van de Wiv
2017 tussen de Ministers van BZK en van Defensie enerzijds, en de CTIVD anderzijds.
Ook is gesproken over de eventuele noodzaak voor de aanpassing van de Wiv 2017.

Reguliere vergadering

In de reguliere vergadering sprak de commissie met de Ministers van BZK, van Defensie
en van Justitie en Veiligheid. Allereerst zijn de bovengenoemde CTIVD toezichtsrapporten
uitvoerig besproken.

In het kader van de actualiteitenbrief van de AIVD is gesproken over de recente aanslagen
in Parijs en Wenen. Daarnaast is het jihadistische landschap in Nederland door de
AIVD toegelicht.

Naar aanleiding van een eerder gedane toezegging, gaf de MIVD een uitgebreide briefing
over een bepaald land. Daarnaast is een brief van de Minister van Defensie besproken
over een specifieke casus. Tot slot zijn nog enkele toezeggingen afgedaan.

19 november 2020

Op 19 november 2020 kwam de commissie één keer bijeen ten behoeve van een reguliere
vergadering met de Ministers van BZK en van J&V. De Minister van Defensie werd waargenomen
door de Minister van BZK.

In deze vergadering kwam het DTN53 uitgebreid aan de orde. Er zijn onder andere vragen
gesteld over de potentiële dreiging die uitgaat van uitreizigers en terugkeerders,
jihadistsiche vrouwen in Nederland, het feit dat West-Afrika expansiegebied voor AQ
en ISIS is, het Nusaybah-bataljon van ISIS, contacten van ISIS met jihadistische netwerken
in Europese landen en de impact van de dood van Muhammed al-Masri. Ook zijn vragen
gesteld over een stichting in Nederland, anti-overheidsgeweld en complottheorieën
die circuleren rondom de coronacrisis en 5G, twee personen werkzaam in de publieke
sector met nauwe betrokkenheid bij een salafistische moskee, de uitdaging om veiligheidsbewuste
targets te volgen en de plaatsing van de organisatie Feuerkrieg Division op de terrorismelijst in het Verenigd Koninkrijk.

De commissie behandelde ook de 2e voortgangsrapportages van zowel de AIVD als de MIVD, over de periode april 2020 tot
en met augustus 2020. Ten aanzien van de voortgangsrapportage van de AIVD, is gevraagd
waarom sommige doelstellingen niet waren gehaald. Voorts kwam de berichtgeving over
de NSA die vanuit Denemarken bondgenoten zou hebben bespioneerd aan de orde,13 alsook een transnationaal faciliteringsnetwerk van AQ, activiteiten van buitenlandse
inlichtingendiensten in Nederland, en activiteiten van inlichtingendiensten tegen
EU-instellingen. Ook is nader gesproken over de verschillen in interpretatie van de
Wiv tussen de Ministers van BZK en van Defensie enerzijds, en de CTIVD anderzijds.

Tot slot gaf de MIVD in deze vergadering een uitgebreide briefing over militaire cybersabotage
door een bepaald land.

10 december 2020

Op 10 december kwam de commissie bijeen ten behoeve van een vergadering in besloten
kring en een reguliere vergadering.

Vergadering in besloten kring

In besloten kring besprak de commissie de jaarplanning voor 2021 en stelde deze vast.
Daarnaast besloot de commissie een voorstel tot wijziging van artikel 22 van het Reglement
van Orde van de Tweede Kamer14 in te dienen, opdat een fractievoorzitter, die geen lid wenst te zijn van de CIVD
maar van rechtswege toch lid is, de mogelijkheid heeft afstand te doen van zijn of
haar lidmaatschap. Dit amendement is door de Tweede Kamer op 25 februari 2021 aangenomen.15,
16 Voorts is de CIVD geïnformeerd over de aanstaande uitbreiding van de CIVD-staf met
één adviseur. Tot slot werden enkele brieven van burgers besproken.

Reguliere vergadering

Tijdens de reguliere vergadering is de geactualiseerde GA I&V 2021–2022 besproken
met de Ministers van BZK en Defensie. Daarnaast zijn de jaarplannen voor 2021 van
zowel de MIVD als de AIVD behandeld.

Naar aanleiding van het Jaarplan van de MIVD, is gevraagd of de afgesproken inzet
op een bepaald land nog realistisch was, gelet op recente ontwikkelingen aldaar. Daarnaast
is gesproken over industrieveiligheid en over ontwikkelingen in rechts-extremisme
in relatie tot de krijgsmacht, en over investeringen op twee gezamenlijke AIVD en
MIVD onderzoeken.

In het kader van het Jaarplan van de AIVD sprak de commissie met de Minister van BZK
over mogelijke ongewenste politieke beïnvloeding in Nederland, de lange arm van Assad
in Nederland naar aanleiding van mediaberichtgeving, en de samenwerking met een bepaald
land.

Naar aanleiding van de actualiteitenbrief van de AIVD kwam een specifiek terugkerend
onderwerp aan bod, alsook de Terroristenafdelingen (TA), een vervroegd vrijgelaten
jihadist die uitgezet is naar zijn eigen land en berichtgeving over een hackaanval
op het EMA (European Medicines Agency)17. Tot slot is de commissie uitgebreid geïnformeerd over de (staatsgeheime) details
van de verstoring van een Russische inlichtingenoperatie door de AIVD. Later die dag
is de Tweede Kamer per brief openbaar geïnformeerd over deze verstoringsactie.18 Bij de behandeling van de actualiteitenbrief van de MIVD is gesproken over opvallende
activiteiten van een statelijke actor in een bepaald gebied.

Conform een eerder gedane toezegging, gaven de AIVD, de MIVD en de NCTV een gezamenlijke
briefing over de digitale dreiging voor de Nederlandse telecomsector. Tot slot zijn
nog enkele andere openstaande toezeggingen afgedaan.

8. De behandeling van brieven van derden

De commissie behandelde in 2020 zes brieven van burgers. Drie van de brieven heeft
de commissie doorgeleid naar andere (vaste) Tweede Kamercommissies, twee brieven heeft
de commissie ter kennisgeving aangenomen, en in één geval heeft de commissie betrokkene
geadviseerd de geëigende procedure te volgen: klachtbehandeling door de Minister van
BZK en in tweede instantie (eventueel) klachtbehandeling door de CITVD.