Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Tjeerd de Groot en Diertens (beiden D66) over de berichten ‘Verzet tegen nieuwe vrachthaven Bonaire, aanleg zou ‘ecocide’ zijn’ en het bericht ‘conservebonaire.org opposes Hato port’

Antwoord van Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga (Infrastructuur en Waterstaat) (ontvangen
12 april 2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 2005.

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de uitspraak dat de geplande nieuwe vrachthaven op Bonaire grote
schade kan aanrichten aan het koraalrif voor de kust?1, 2

Antwoord 1

Vooralsnog is er geen sprake van een besluit tot het bouwen van een nieuwe vrachthaven(locatie).
Er wordt momenteel een technische houtskoolschets van een nieuwe haven gemaakt om
tot een idee van een raming van de kosten te kunnen komen. Tevens is reeds in 2017
door het Bestuurscollege van Bonaire een voorkeurslocatie aangewezen voor een eventueel
nieuw te bouwen vrachthaven. Het besluit of er daadwerkelijk, en zo ja waar, een nieuwe
vrachthaven(locatie) dient te komen is aan het Bestuurscollege van Bonaire. De aanvaardbaarheid
van een dergelijk besluit hangt onder meer af van een nog uit te voeren Milieu Effect
Rapportage (MER) in opdracht van het Bestuurscollege.

Vraag 2

Waarom heeft u een samenwerkingsconvenant ondertekent dat de bouw van deze haven ondersteunt?3

Antwoord 2

Het Bestuurscollege van Bonaire heeft een aantal jaren geleden een havenbeleidsplan
Bonaire opgesteld waarin is opgenomen dat binnen een termijn van 5 à 10 jaar een nieuwe
haven noodzakelijk is om de economische groei op te kunnen vangen en de havenfunctie
efficiënter uit te kunnen voeren. Daarbij moeten overslag, opslag en distributie op
één locatie worden geconcentreerd. De huidige haven ligt in het centrum van Kralendijk
en veroorzaakt veel verkeersoverlast en vertraging.

Gezien de mogelijke voordelen van een nieuwe vrachthavenlocatie en het ontbreken van
uitbreidingsmogelijkheden op de huidige locatie is in het Samenwerkingsconvenant Zeehavens
Bonaire afgesproken nader onderzoek te verrichten naar de haalbaarheid van een nieuwe
vrachthaven(locatie). Mogelijke voordelen zijn onder andere: veiligere en vlottere
scheepsafwikkeling en veilige doorstroom van het verkeer van vrachtauto’s en passagiers
van cruiseschepen. De beoogde nieuwe haven(locatie) betreft een kleinschalige veelzijdige
haven voor de aanvoer van voor het eiland benodigde goederen en levensmiddelen. Op
basis van voornoemd convenant assisteert het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat
het Bestuurscollege om met zo volledig mogelijke informatie en middels de geëigende
procedures tot een weloverwogen besluit te komen.

Vraag 3

Zijn het uitvoeringsprogramma, het verzelfstandigingsonderzoek en de maatschappelijke
kosten-batenanalyse (MKBA) gereed? Zo ja, kunt u deze delen met de Kamer? Zo nee,
wanneer worden deze verwacht?

Antwoord 3

Nee, deze zijn nog niet gereed. Momenteel wordt een technische houtskoolschets van
een nieuwe haven gemaakt om tot een idee van een raming van de kosten te kunnen komen.
Indien de nieuwe haven financieel haalbaar wordt geacht volgen vervolgonderzoeken,
waaronder een MKBA. U zult hierover te zijner tijd worden geïnformeerd.

Vraag 4

Is bij de verkenning van de nieuwe vrachthaven overeenstemming bereikt met de beheerder
van het onderwaterpark Stinapa en is dit zorgvuldig uitgewerkt in de Milieu Effect
Rapportage (MER), zoals afgesproken in het convenant? Zo ja, kunt u dit delen met
de Kamer?

Antwoord 4

De verkenning bevindt zich momenteel nog in de fase van het opstellen van een technische
houtskoolschets. Indien de nieuwe haven financieel haalbaar wordt geacht, zullen vervolgonderzoeken
van start gaan. Uiteraard zal in dit kader, en meer specifiek de MER, met de beheerder
van het onderwaterpark Stinapa (Stichting Nationale Parken) contact worden gelegd
en hun advies worden ingewonnen, en met andere milieuorganisaties en belangengroepen.

Vraag 5

Bent u ervan op de hoogte dat de huidige vrachtpier net voor enkele miljoenen is gerenoveerd?
Zo ja, hoe verklaart u dat deze dan niet meer wordt gebruikt zou worden na de aanleg
van de nieuwe haven?

Antwoord 5

Gezien het grote achterstallige onderhoud van de pieren in de huidige haven was renovatie
op zeer korte termijn geboden. Daarnaast was verlenging van de Zuidpier gewenst met
het oog op het sneller en veiliger de- en embarkeren van passagiers. De renovatie
en verlenging van de bestaande pieren is inmiddels met succes afgerond. Indien er
een nieuwe vrachthaven(locatie) zal komen, zullen de pieren in de toekomst alsnog
worden gebruikt, maar dan voor de cruisevaart, een en ander zoals ook opgenomen in
het havenbeleidsplan Bonaire van het Bestuurscollege.

Vraag 6

Is het u bekend dat het drinkwater voor het hele eiland gemaakt/gezuiverd gaat worden
van het water dat bij de haven onder de schepen ingenomen wordt, en dat dit straks
de meest vervuilde plaats rond Bonaire is?

Antwoord 6

Het OLB heeft met WEB afgestemd dat een mogelijke nieuwe vrachthaven naast de drinkwaterplant
kan worden gebouwd, waar WEB drinkwater uit zeewater maakt. WEB zal bij komst van
een eventuele vrachthaven de waterintake stroomopwaarts verplaatsen. Bovendien zal
WEB het waterinname punt op grotere diepte en grotere afstand van de kust aanleggen.
Het water wordt door WEB gezuiverd en de kwaliteit wordt continu gecontroleerd.

Vraag 7

Is het u bekend dat in de geplande vrachthaven bij Hato/WEB, vrachtschepen én olieschepen
samen van de faciliteiten gebruikmaken en dat er bij een mogelijk olielek door de
aanwezige noordelijke stroming de duiklocaties van de helft van Bonaire besmeurd zullen
raken en de economie van Bonaire voor vele jaren verloren zal zijn?

Antwoord 7

De kwetsbaarheid van de natuur en de invloed hiervan op de economie van Bonaire is
bekend en vormt een essentieel uitgangspunt bij alle (zeehaven)infrastructurele kwesties.
Ook de risico’s van olieschepen zijn bekend en zullen hierbij worden meegenomen.

Vraag 8

Hoe verhoudt de mogelijkheid om de bestaande infrastructuur en havenfaciliteiten uit
te breiden of te verbeteren zich tot de aanleg van deze nieuwe haven? Hoe beziet u
die mogelijkheid in verhouding tot de hoge kosten en grote impact op natuur?

Antwoord 8

Zie antwoord op vraag 2 waarom onderzoek wordt gedaan naar een nieuwe vrachthaven(locatie).
Indien de nieuwe haven financieel haalbaar blijkt, zullen uiteraard ook de natuureffecten
worden onderzocht middels de daarvoor formeel geëigende procedures en worden meegenomen
bij een uiteindelijk besluit.

Vraag 9

Klopt het dat de haven voor 60% medegefinancierd wordt door de Nederlandse overheid
en de overige 40% door het Openbaar Lichaam Bonaire (OLB)? Zo nee, door middel van
welke fondsen wordt deze haven betaald?

Antwoord 9

In het Samenwerkingsconvenant Zeehavens Bonaire is opgenomen dat de kosten van de
onderzoeken voor 60% voor rekening komen van het Ministerie van I&W en 40% voor het
OLB. De kosten van een eventuele nieuw te bouwen haven vallen buiten de scope van
het convenant. Er zijn hierover dan ook geen afspraken gemaakt.

Vraag 10

Deelt u de mening dat dit geld beter aan andere doeleinden kan worden besteed, bijvoorbeeld
de aanleg van adequate afvalwaterzuivering?

Antwoord 10

Zoals uiteengezet in antwoord op vraag 2, biedt een eventueel nieuwe haven voordelen
en kan deze van mogelijk belang zijn voor de economie, ook gelet op de bevolkingsgroei
op het eiland. Op het gebied van afvalwater is er de afgelopen jaren geïnvesteerd
in een rioolwaterzuiveringsinstallatie en de vervanging van de irrigatieleiding. Daarmee
kan gezuiverd effluent hergebruikt worden voor beregeningsdoeleinden. Aanvullend stelt
het Openbaar Lichaam Bonaire een uitvoeringsagenda op waarin onder andere acties worden
benoemd voor het verder uitbouwen van het afvalwaterbeheer. Rijkswaterstaat heeft
daarbij geadviseerd.

Vraag 11

Bent u ervan op de hoogte dat de wet voorschrijft dat de minimale afstand van een
containerhaven tot een woongebied in verband met geluidsoverlast 300 meter dient te
zijn en dat dat op deze locatie maar 5 meter is? Zo ja, hoe vallen die twee dingen
met elkaar te rijmen en kan de overheid dit een geschikte locatie noemen? Zo nee,
als zoiets in Nederland als absoluut ondenkbaar wordt gezien, zou u dan ook hier in
dit stukje Nederland niet afstand nemen van deze locatie?

Antwoord 11

Indien wordt besloten een nieuwe vrachthaven te bouwen, dan zal dit uiteraard moeten
gebeuren in overeenstemming met de wet- en regelgeving zoals die op Bonaire van toepassing
is. Daartoe zal dan in de MER de geluid-, geur, en stofoverlast van de nieuwe haven
in beeld worden gebracht en getoetst worden aan de wet- en regelgeving met betrekking
tot geluid en andere hinderaspecten in relatie tot geluidgevoelige objecten. Bij de
vergunningverlening zullen maatregelen worden opgenomen ter beperking van de overlast.

Voor bestaande en mogelijk toekomstige activiteiten in de kuststrook van Bonaire geldt
dat de aanvaardbaarheid hiervan getoetst wordt aan het vigerend bestemmingsplan, de
eisen in de MER procedure, de Wet Maritiem beheer BES, de Wet Vrom Bes en lokale verordeningen.

Vraag 12

Bent u ervan op de hoogte dat het WEB-terrein in Hato momenteel een «Industrie 1&3»-bestemming
heeft bij Ruimtelijke Ordening (lichte industrie), en dat de wet voorschrijft dat
voor een dergelijke haven «Industrie 4»-classificatie nodig is? Zo ja, klopt het dat
deze Industrie 4-classificering grondwettelijk niet te realiseren is conform het ruimtelijke
ordeningsplan?

Antwoord 12

Voor de aanleg van een eventuele nieuwe haven is een wijziging van het bestemmingsplan
(Ruimtelijk Ontwikkelingsplan Bonaire 2010) noodzakelijk. Bij het vaststellen van
genoemd bestemmingsplan is daar al in voorzien door het opnemen van een Wijzigingsbevoegdheid
door het Bestuurscollege, waardoor het bestemmingsplan via geldende procedures kan
worden gewijzigd.

Vraag 13

Bent u van mening dat met het marktfalen van Bopec het verstandig is om eerst de situatie
aldaar af te wachten en aansluitend ook de Bopec-locatie mee te nemen in de overwegingen
van een nieuwe locatie, aangezien op die locatie het koraal al door schepen vernield
is, al in een zwaar industriegebied ligt en dit werk zou opleveren voor de mensen
van Rincon?

Antwoord 13

Deze locatie is eerder onderzocht bij het bepalen van voorkeurslocaties in 2017; de
conclusie was toentertijd dat de locatie qua golfbescherming ongunstig is. Het gebruik
van een bepaalde locatie wordt doorgaans bepaald door de eigenaar en in het geval
van Bopec momenteel door een curator. Een nieuwe functie voor de locatie zal instemming
behoeven van de rechthebbenden en bovendien in dat geval mogelijk grote investeringen
vergen omdat het terrein gesaneerd moet worden. Ook bij de Bopec locatie zal een functiewijziging
pas aan de orde kunnen zijn na gedegen onderzoek naar natuurwaarden en toetsing aan
de vigerende maritieme en milieuwetgeving.

Vraag 14

Is het u bekend dat er overheidsplannen zijn om het cruisetoerisme op Bonaire sterk
te reduceren en dat daarmee de dringende noodzaak van een nieuwe haven komt te vervallen?
Zo ja, waarom wordt hier dan niet op geanticipeerd? Zo nee, is het dan niet verstandiger
geduld te betrachten en op basis van de nieuwe situatie én de situatie bij Bopec te
zijner tijd, indien nog noodzakelijk, een actueel plan te maken?4

Antwoord 14

Het Bestuurscollege heeft een visie vastgesteld betreffende de cruisevaart naar Bonaire.
Daarin is vastgesteld dat de cruisevaart van groot belang is voor de economie van
het eiland, maar dat de groei beperkt moet worden en dat men zich wil richten op het
hogere segment van de cruisemarkt.

Zoals uiteengezet in antwoord op vraag 2, biedt een eventueel nieuwe haven mogelijk
meerdere voordelen, ook wat betreft de plannen voor het cruisetoerisme.

Vraag 15

Kunt u garanderen dat de leden van de Stuurgroep Vrachthaven Bonaire géén persoonlijk
belang/gewin hebben die hun keuzes zouden kunnen beïnvloeden? Zo nee, is het niet
verstandig dat wél te kunnen garanderen?

Antwoord 15

De Stuurgroep Zeehavens Bonaire, onder voorzitterschap van de Gezaghebber, bestaat
uit de betrokken bestuurders en ambtenaren van het OLB en ambtenaren van de Ministeries
van I&W en van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. De stuurgroep is onder andere
opgezet om onafhankelijke besluitvorming te waarborgen en om vanuit meerdere partijen
advies, sturing en regie op proces en uitkomst te kunnen faciliteren. Bovendien zal
aan eventuele financiële bijdragen van het Ministerie van I&W standaard als voorwaarde
worden verbonden dat bij de financiering geen partijen betrokken worden die een direct
of indirect belang bij het gebruik van de haven hebben en dat voor het finale financieringsvoorstel
de instemming van de Minister vereist is. Ook zal de aanbesteding van het project
volgens de geldende aanbestedingsregels moeten worden uitgevoerd.

Vraag 16

Bent u van mening dat de enorme kosten van een nieuwe vrachthaven opwegen tegen het
zeer beperkte prijsvoordeel voor de bevolking van Bonaire? Zo ja, bent u bekend met
het rapport van Ecorys «Onderzoek naar Prijzen in Caribisch Nederland» en heeft u
die informatie meegenomen in uw besluit?5

Antwoord 16

Een toekomstbestendige haven is van groot belang voor de leveringszekerheid van producten.
De voordelen hiervan zijn veel breder dan alleen het gunstige effect op prijsvorming.
Het gaat om de zelfredzaamheid van het eiland: kunnen garanderen dat essentiële producten
te allen tijde aanwezig zijn of snel geleverd kunnen worden.

Vraag 17

Bent u ervan op de hoogte dat er al maandelijks containerschepen direct vanuit Antwerpen
op Bonaire varen en dat dit prima met de huidige infrastructuur gaat? Zo ja, hoe verhoudt
dit zich tot het argument dat de nieuwe containerhaven er moet komen zodat schepen
direct (zonder tussenkomst van Curaçao) op Bonaire kunnen aanmeren?6

Antwoord 17

Het is mij bekend dat sinds een aantal jaren een rederij in haar maandelijkse dienst
naar Bonaire ook een klein volume containers mee neemt. In 2019 ging het om 4% van
de totale container aanvoer. Een dergelijk klein volume kan op de bestaande pieren
behandeld worden. De pieren zijn niet geschikt voor grootschalige aanvoer van containers,
daar is een containerkraan voor nodig die niet op de bestaande pier kan worden geplaatst.

Vraag 18

Vindt u het verstandig dat het OLB over dit project geen openheid van zaken geeft
naar de Bonairiaanse bevolking, ook niet middels het volledig beantwoorden van een
WOB-verzoek? Zo nee, kunt u die openheid op korte termijn realiseren?

Antwoord 18

Het project bevindt zich nog in een verkennende fase. Indien uit onderzoek meer informatie
naar voren komt, dan is het aan het OLB om hierover te communiceren.

Vraag 19

Bent u van mening dat de bouw van deze nieuwe haven noodzaak is? Zo nee, welke middelen
heeft u om de bouw van deze haven op deze locatie of op een andere locatie te voorkomen?

Antwoord 19

Een toekomstbestendige haven is essentieel voor Bonaire. Het is hierbij van belang
dat in de voorbereidende fase de juiste procedures worden gevolgd en goed wordt onderzocht
wat de financiële haalbaarheid is en met welke effecten rekening gehouden moet worden.
Het is aan het Bestuurscollege van Bonaire om hierin een afweging te maken.

Vraag 20

Deelt u de mening dat dit rif niet alleen belangrijk is voor het ecosysteem, maar
ook voor de economie aangezien het veel toeristen trekt? Zo ja, welke actie gaat u
ondernemen om deze te beschermen?

Antwoord 20

Ik ben van mening dat de koraalriffen van Caribisch Nederland beschermd dienen te
worden. In het Natuur en Milieu Beleidsplan Caribisch Nederland 2020–2030 (NMBP) zijn
strategische doelen geformuleerd die de komende jaren gehaald moeten worden. Strategisch
doel 1 luidt «De trend van koraalrifdegradatie keren om gezonde, veerkrachtige en
weerbare koraalriffen te creëren die een waarborg vormen voor het welzijn in Caribisch
Nederland». Om dit doel te halen moeten de drukfactoren op het koraal beheerst worden.
Per strategisch doel zijn daarom mijlpalen vastgesteld die noodzakelijk worden geacht
voor het behalen van de doelen. De belangrijkste mijlpalen betreffen inzet met betrekking
tot thema’s zoals het voorkomen van erosie, afval en afvalwater. Voor wat betreft
infrastructurele voorzieningen zoals pieren treft u in het plan de beoogde mijlpalen
aan onder het hoofdstuk «Duurzame kustontwikkeling». Deze mijlpalen betreffen zaken
als het herzien van ruimtelijke ontwikkelingsplannen waaronder het instellen van bufferzones.
Daarnaast gelden mijlpalen voor duurzame alternatieven voor grondstoffen voor bouwprojecten
en de inzet van MER procedures en strategische milieu beoordelingen.

De potentiele effecten op het mariene ecosysteem, in het bijzonder het koraalrif,
moeten worden vastgesteld op basis van een natuuronderzoek alvorens uit een dergelijk
onderzoek conclusies kunnen worden getrokken.

Vraag 21

Bent u op de hoogte dat het rif onder andere beschermde zeeschildpadden herbergt?

Antwoord 21

Ik ben op de hoogte van het feit dat zeeschildpadden voorkomen in de wateren rondom
Bonaire.

Vraag 22

Zijn er cijfers bekend omtrent de economische en ecologische waarde van de koraalriffen
in Bonaire en Caribisch Nederland in het algemeen? Zo ja, kunt u deze delen met de
Kamer? Zo nee, kunt u dit onderzoeken?

Antwoord 22

Ja, er zijn cijfers bekend omtrent de economische en ecologische waarde van de koraalriffen
in Bonaire en Caribisch Nederland in het algemeen. De ecologische waarde van de koraalriffen
in Caribisch Nederland is groot. Koraalriffen zijn ecosystemen met een hoge biodiversiteit
aan verschillende soorten en soortengroepen. De staat van instandhouding van de natuur
in Caribisch Nederland stelt dat met name het koraalrif bij Bonaire en van de Saba
Bank van groot regionaal belang zijn.

De economische waarde van de natuur in Caribisch Nederland en Bonaire is berekend
in respectievelijk 2012 en 2008 als onderdeel van de zogenaamde «TEEB-NL» (TEEB: «The
Economics of Ecosystems and Biodiversity») studies. Daarbij zijn de totale economische
waarde en de werkelijke gebruikswaarde berekend voor Caribisch Nederland in het geheel
en voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba afzonderlijk. De totale economische waarde
omvat ecosysteemdiensten die (nog) niet vertaald worden naar werkelijke financiële
inkomsten voor de eilanden. De totale economische waarde van de natuur in Caribisch
Nederland is $ 122 mln. per jaar, de werkelijke gebruikswaarde is $ 59 mln. per jaar.
De totale economische waarde van de natuur op Bonaire is meer dan $ 105 mln. per jaar,
de werkelijke gebruikswaarde is $ 37 mln. per jaar.

Vraag 23

Deelt u de mening dat de bouw van de nieuwe haven niet past binnen het Natuur- en
milieubeleidsplan Caribisch Nederland 2020–2030, dat als doel heeft om de natuur en
het koraal te beschermen in Caribisch Nederland?

Antwoord 23

De potentiele effecten op het mariene ecosysteem, in het bijzonder het koraalrif,
moeten worden vastgesteld op basis van een natuuronderzoek alvorens uit een dergelijk
onderzoek conclusies kunnen worden getrokken. De uitkomsten van een dergelijk onderzoek
dienen ook getoetst te worden aan de uitgangspunten van het Natuur en Milieubeleidsplan
Caribisch Nederland 2020–2030.

Vraag 24

Wanneer kan de Kamer de uitvoeringsagenda’s verwachten behorend bij het Natuur-en
milieubeleidsplan?

Antwoord 24

De eilandelijke uitvoeringsagenda’s zullen rond de zomer 2021 door de openbare lichamen
vastgesteld worden waarna deze uw Kamer worden aangeboden.

Vraag 25

Hoe gaat u zorgen dat dergelijke activiteiten, die een aanzienlijk gevaar vormen voor
de natuur in Caribisch Nederland, structureel worden voorkomen en of getoetst?

Antwoord 25

De aanvaardbaarheid van nieuwe (zeehaven)infrastructuur dient het Bestuurscollege
van Bonaire in een MER procedure te beoordelen. In een MER zullen meerder aspecten
worden getoetst aan de wet- en regelgeving zoals die op Bonaire van toepassing is,
waaronder de bescherming van de natuur. Niet alleen zullen alle belangen bij de keuze
van een besluit worden meegenomen, uiteraard zullen de belangen ook daarna meespelen
bij de inpassing van het gekozen besluit. Bij een positief besluit zal het OLB verder
ook vergunningen moeten aanvragen. Het Ministerie van I&W is bevoegd gezag op grond
van de WmbBES. Het Ministerie van LNV is verantwoordelijk voor de naleving van het
Protocol betreffende de bijzondere beschermde gebieden en de in de natuur levende
dieren en planten (ook wel bekend als het «SPAW Protocol») op grond van de Wet grondslagen
natuurbeheer en -bescherming BES. Rijkswaterstaat is vergunningverlener en het Ministerie
van LNV adviseert daarbij. Aan een eventuele vergunning zullen onder andere voorwaarden
met betrekking tot de natuur worden verbonden en zullen er diverse natuurorganisaties
betrokken bij het beheer van natuur en wetenschappelijke instituten om advies worden
gevraagd.