Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Fritsma over de disfunctionerende nieuwe radar te Wier

Antwoord van Staatssecretaris Visser (Defensie) (ontvangen 26 februari 2021).

Vraag 1

Heeft u kennis genomen van het bericht «Nieuwe radar in Wier maakt ’s-nachts te veel
geluid»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2, 3

Hoe is het mogelijk dat Defensie een radar heeft geïnstalleerd die de omgeving veel
meer belast dan werd verwacht en daardoor ook niet (volledig) kan worden ingezet?

Wat is hier misgegaan en hoe kan het dat dergelijke gebreken in materieel pas in een
zeer laat stadium aan het licht komen?

Antwoord 2, 3

De SMART-L radar vervangt de oude Medium Power Radar (MPR). Gedurende de ontwikkeling van de SMART-L radar zijn bij de fabrikant Thales
te Hengelo geluidsmetingen uitgevoerd om te toetsen of de radar voldoet aan de geluidsnormen
voor de omgevingsvergunning. De geluidsnormen zijn gebaseerd op de Handreiking industrielawaai en vergunningverlening (VROM, 1998). Op basis van deze metingen was de conclusie dat de SMART-L radar in
Wier zou voldoen aan de grenswaarden in de vergunning en is de vergunning ook verleend
door het bevoegd gezag (ILT).

In het notaoverleg van 11 juni 2020, het wetgevingsoverleg d.d. 30 november 2020 en
de antwoorden op diverse vragen (Kamerstuk 31 936, nr. 739 van 20 april 2020; Kamerstuk 31 936, nr. 806 van 17 november 2020) is toegelicht dat gedurende de testfase ook op de definitieve
locatie metingen zouden worden gedaan. Dit is gebruikelijk voor de operationele ingebruikname
van nieuwe apparatuur.

Het is niet ongebruikelijk dat bij de realisatie van nieuw materieel nog technische
tekortkomingen aan het licht komen. In de testperiode, als onderdeel van de realisatiefase,
worden deze technische tekortkomingen waar mogelijk en nodig in overleg met de fabrikant
opgelost, of er worden passende aanvullende maatregelen getroffen.

De testperiode kent verschillende fasen waarbij verschillende aspecten worden getoetst.
Sommige testen worden bij de fabrikant uitgevoerd, andere testen moeten op locatie
worden gedaan. Dit is juist om te zien of de radar – ook op locatie – aan alle normen
en eisen voldoet voordat de radar daadwerkelijk in gebruik wordt genomen.

Tegen de verwachting in is uit de testen op locatie gebleken dat het geluid van de
radar niet binnen de geldende geluidsnormering voor de nachtelijke uren valt. Overdag
en ‘s avonds overschrijdt de radar de geldende geluidsnormen niet. Momenteel wordt
onderzocht welke maatregelen kunnen worden genomen om de geluidsbelasting van de radar
te verlagen.

Vraag 4

Hoe en binnen welke termijn worden de problemen opgelost, zodat omwonenden geen overlast
meer ervaren (die nu varieert van geluidsoverlast tot elektrische storingen)?

Antwoord 4

De oorzaak van de geluidsoverlast is nog onbekend. De afgelopen weken zijn diverse
metingen en analyses uitgevoerd om de oorzaak van de geluidsoverlast te onderzoeken.
Op grond van de nadere analyse daarvan bepalen we mogelijke oplossingen. Dit proces
loopt nog enkele weken.

Defensie gaat samen met Thales vanaf 25 februari een maand lang testen uitvoeren om
onder andere de geluidsoverlast en verstoring op elektrische apparatuur te onderzoeken.
Defensie en Thales zijn dan ook in Wier aanwezig om zoveel mogelijk met de bewoners
te inventariseren welke mogelijke effecten de radar heeft op elektrische apparaten
in de buurt en om die op te lossen. De omwonenden ontvangen hierover een bewonersbrief
met nadere informatie.

Dit proces wordt met de hoogste prioriteit uitgevoerd. Over de voortgang en worden
de bewoners op de hoogte gehouden. Samen met Thales werkt Defensie aan het oplossen
van het probleem, echter het is nu nog niet duidelijk wanneer welke oplossingen gerealiseerd
zijn.

Vraag 5

Klopt het dat er door de problemen met de radar sprake is van «verminderde bewaking
van het luchtruim»?

Antwoord 5

Het uitzetten van de radar ’s nachts heeft geen ongeplande consequenties. De nieuwe
radar in Wier bevindt zich op dit moment nog in de testfase. De radar gaat pas een
bijdrage leveren aan het bewaken van het luchtruim zodra de testfase is voltooid.
Deze testfase neemt conform planning nog enkele weken in beslag.

Vanaf de sloop van de radar in Wier is er sprake van verminderde (radar)dekking. Een
periode van verminderde dekking is daarmee voor de locatie Wier onvermijdelijk, maar
voorzien. Dit komt, omdat de nieuwe radar op vrijwel dezelfde locatie als de oude
radar is gebouwd en de aanwezigheid van de oude radar(toren) verstorend werkt op de
nieuwe radar(toren), en vice versa. De sloop van de oude radar is daarom noodzakelijk
om de nieuwe radar te kunnen testen en daarna in gebruik te nemen.

Om deze transitieperiode zo kort als mogelijk te houden is de sloop van de oude radar
pas gestart nadat de nieuwe radar was geplaatst. Gedurende deze transitie maakt Defensie
gebruik van de oude radar in Nieuw Milligen in combinatie met radarbeelden van NAVO-bondgenoten,
waardoor het verlies aan radardekking gedeeltelijk wordt gecompenseerd. Tezamen is
dit echter onvoldoende om aan de NAVO-eisen omtrent luchtruimbewaking te voldoen.
Dit is daarmee geen oplossing voor de lange termijn.

Vraag 6

Realiseert u zich dat het doordrukken van een nieuwe radar in Herwijnen met als argument
dat het belangrijk is om een goede luchtbewaking te hebben zeer ongepast is, nu blijkt
dat die luchtbewaking juist door eigen falen van Defensie onder druk staat?

Antwoord 6

De radar bevindt zich in de geplande testfase die erop is gericht om tekortkomingen
te constateren en op te lossen voordat de radar operationeel in gebruik wordt genomen.
De recente inzichten uit de testfase van de radar in Wier omtrent geluid zijn onderdeel
van de balans tussen het opleveren van een operationele capaciteit en een juiste inpassing
in de leefomgeving. Dit doet niets af aan het feit dat de radar zo spoedig als mogelijk
vervangen en ingepast moet worden en vervolgens in gebruik moet worden genomen. Met
de radar vervult Defensie haar NAVO-verantwoordelijkheid in het bewaken van het Nederlandse
luchtruim en het luchtruim boven de Noordzee.

Vraag 7

Erkent u dat deze nieuwe blunder voor Defensie zeer beschamend is, temeer daar we
bijvoorbeeld ook al geconfronteerd worden met JSF- vliegtuigen die niet kunnen vliegen
tijdens onweer? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Nee. Bij de ontwikkeling van modern materieel, zoals een radar, is het gebruikelijk
dat dit materieel wordt getest voordat het in gebruik wordt genomen. Dit gebeurt in
de fabriek bij de fabrikant en later ook bij de inbedrijfstelling op locatie. In de
testperiode wordt het materiaal verder verfijnd, zodat deze optimaal aansluit bij
de operationele eisen en ook op de beste wijze wordt ingepast in de leefomgeving.
In een testperiode kunnen (technische) aandachtspunten naar voren komen die verdere
uitwerking behoeven en indien nodig tot aanpassingen leiden.

Vraag 8

Bent u bereid deze vragen voor het notaoverleg Materieel Defensie van 3 februari 2021
te beantwoorden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

De periode tussen het aanleveren van de schriftelijke vragen op 22 januari 2021 en
het notaoverleg van 3 februari 2021 was te kort om de vragen zorgvuldig te beantwoorden.