Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Groothuizen over het bericht 'Lange rijen bij registratie in Ter Apel'

Antwoord van Staatssecretaris Broekers-Knol (Justitie en Veiligheid) (ontvangen 26 februari
2021). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 499.

Vraag 1

Herinnert u zich uw antwoorden op eerdere Kamervragen over het bericht «Lange rijen
bij registratie in Ter Apel»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Op welke manier heeft u uitvoering gegeven aan uw opvatting dat het «van groot belang
is dat asielzoekers op een humane manier worden opgevangen»? Hoeven asielzoekers die
aankomen in Ter Apel inmiddels niet meer op een stoel of op de grond te overnachten
als zij na sluitingstijd aankomen?

Antwoord 2

In de beantwoording van de Kamervragen van de leden Groothuizen (D66) en Van Toorenburg
(CDA) over het bericht «Lange rijen bij registratie in Ter Apel»2, heb ik uiteengezet op welke wijze asielzoekers nu tijdens de COVID-19 pandemie worden
opgevangen in het aanmeldproces in Ter Apel. Daarbij heb ik aangegeven dat asielzoekers
die zich overdag binnen de reguliere openingstijden (dat wil zeggen tussen 08.00 en
17.00 uur) melden in Ter Apel om een asielaanvraag in te dienen, diezelfde dag door
de IND worden geregistreerd. Alle inzet is erop gericht dat iedereen vervolgens diezelfde
dag nog het Identificatie- en Registratieproces (I&R-proces) bij AVIM doorloopt, waarna
men opgevangen wordt in de reguliere opvang van de Centrale Ontvangstlocatie (COL).
Hier ontvangen asielzoekers opvang en begeleiding van COA. Dat wil zeggen dat zij
naast een bed onder andere maaltijden en verzorgingsproducten ontvangen. Dit lukt
doorgaans goed. Echter wanneer het I&R-proces, dat enige tijd in beslag neemt, niet
meer op diezelfde dag kan plaatsvinden, zal de asielzoeker de nacht doorbrengen in
een van de nieuw in gebruik genomen paviljoens. Er zijn vier paviljoens beschikbaar
voor asielzoekers die al wel door GezondsheidsZorg Asielzoekers (GZA) zijn gecontroleerd
op verschijnselen van COVID-19 en door de IND zijn geregistreerd. Deze paviljoens
zijn verwarmd en er zijn bedden beschikbaar. In principe doorloopt een asielzoeker
de volgende dag dan alsnog het I&R-proces.

Asielzoekers die buiten de reguliere openingstijden aankomen – en niet zijn gecontroleerd
op verschijnselen van COVID-19 – gaan ongeregistreerd naar een apart, daartoe aangewezen,
paviljoen van het COA. Deze vernieuwde «wachtkamer» is verwarmd alwaar men kan plaatsnemen
op een stoel, zoals ook voor de COVID-19 pandemie het geval was. Hierbij wordt een
uitzondering gemaakt voor gezinnen en kwetsbare asielzoekers (zoals alleenstaande
minderjarige vluchtelingen), zij krijgen wel een bed toegewezen in de paviljoens.
In de praktijk kan het gebeuren dat ook anderen, bijvoorbeeld vanwege bijzondere omstandigheden,
toch een bed krijgen aangeboden in de paviljoens.

Vraag 3, 4

Klopt het dat een van de knelpunten in Ter Apel wordt gevormd door de openingstijden
van de Afdeling Vreemdelingenpolitie, Identificatie en Mensenhandel (AVIM)? Zo nee,
hoe zit het wel? Zo ja, wat gaat u daar aan doen?

Zou het een mogelijkheid zijn om afspraken te maken met de AVIM dat de openingstijden
in ieder geval verruimd worden tijdens periodes van verhoogde instroom? Indien het
helemaal niet mogelijk blijkt de openingstijden te verruimen, bent u dan bereid ervoor
te zorgen dat asielzoekers die buiten openingstijden aankomen in de «wachtkamer» de
nacht op een matras met een deken kunnen doorbrengen? Zo nee, waarom niet? Deelt u
de mening dat het bieden van een matras een logisch onderdeel is van «humane opvang
bieden»?

Antwoord 3, 4

AVIM voert als onderdeel van het aanmeldproces het I&R-proces uit. Het gehele aanmeldproces
kent verschillende stappen die door verschillende ketenorganisaties worden uitgevoerd.
Langere openingstijden van het identificatie- en registratieproces vraagt daarom naast
verlengde inzet van AVIM ook verlengde inzet van andere ketenpartners die bij het
aanmeldproces betrokken zijn. Om helemaal te voorkomen dat asielzoekers een nacht
in een paviljoen moeten doorbrengen, zou het aanmeldproces 24 uur per dag zeven dagen
per week moeten draaien, aangezien asielzoekers dag en nacht aankomen in Ter Apel.
Dit vraagt echter een dusdanig grote inzet van AVIM en andere ketenpartners dat ervoor
is gekozen om asielzoekers die gedurende de dag niet het (gehele) aanmeldproces hebben
kunnen doorlopen op te vangen in bedden in paviljoens, zoals in het antwoord op vraag
2 is beschreven.

Daarnaast lukt het AVIM over het algemeen om het I&R-proces binnen 24 uur na aankomst
van een asielzoeker te starten zoals is afgesproken. AVIM kan op dit moment in Ter
Apel en Budel gemiddeld zestig asielzoekers per dag identificeren en registreren.
De asielinstroom is echter niet elke dag constant. Hierdoor kan bij een hogere instroom
dan gemiddeld zestig een achterstand ontstaan in het I&R-proces, die wordt weggewerkt
als de instroom lager is. Gemiddeld genomen is de AVIM-inzet genoeg om de asielinstroom
bij te houden. Mocht de AVIM-inzet in de toekomst door een hogere asielinstroom structureel
onvoldoende zijn, dan kan de inzet worden verhoogd.

Bovendien doorlopen niet alle asielzoekers die in Ter Apel binnenkomen het I&R-proces.
Een deel hoeft dit proces niet te doorlopen, omdat deze asielzoekers een herhaalde
aanvraag doen en dus al bekend zijn in Nederland.

Vraag 5

Wanneer is sprake van een onverwachte piek in het aantal aanmeldingen? Deelt u de
mening dat het streven naar een meer robuuste asielketen die beter bestand is tegen
schommelingen in de instroom begint in Ter Apel? Welke concrete stappen zijn gezet
naar aanleiding van het programma Flexibele Asielketen om het proces in Ter Apel rondom
de eerste aanmelding beter bestand te laten zijn tegen onverwachte pieken, met name
het afgelopen jaar tijdens de COVID-19 crisis?3

Antwoord 5

De situatie van het afgelopen jaar rondom de COVID-19 pandemie en het tijdelijk opschorten
van het asielproces in het voorjaar was ongekend en was onvoorzien. De pandemie heeft
ervoor gezorgd dat het reguliere aanmeldproces moest worden aangepast en dat asielzoekers
die nog niet zijn geïdentificeerd en geregistreerd in afzonderlijke paviljoens worden
opgevangen. Deze onvoorziene situatie maakte geen deel uit van de opdracht van het
programma Flexibilisering Asielketen. Wel heeft dit programma een vernieuwd I&R-proces
opgesteld dat ertoe leidt dat er sneller een duidelijker beeld van de asielzoeker
ontstaat en resulteert in kwalitatief betere dossiers bij de start van het asielproces.
Voor meer informatie over de resultaten van het Programma Flexibilisering Asielketen
verwijs ik u naar de voortgangsbrief die ik op 17 december jl. aan uw Kamer heb gestuurd.4

Vraag 6

Is de ketenregisseur die aangesteld zou worden om het aanmeldproces te optimaliseren
al aangesteld? Zo nee, per wanneer begint deze ketenregisseur? Hoe verhoudt deze ketenregisseur
zich tot het programma Flexibele Asielketen?

Antwoord 6

Op 1 november jl. is een ketenregisseur in Ter Apel van start gegaan. Het aandachtsgebied
van de ketenregisseur is de structurele verbetering van de samenwerkingsrelatie in
Ter Apel door knelpunten vast te stellen, deze met betrokken ketenpartners op te lossen
en verbetervoorstellen te doen voor een beter lopend operationeel ketenproces. Het
gaat hierbij met name om het verbeteren van de ketensamenwerking binnen het aanmeldproces.

Het programma Flexibilisering Asielketen is afgelopen zomer afgerond. De verschillende
onderdelen die nog verder moeten worden uitgewerkt en geïmplementeerd zijn overgedragen
aan verschillende betrokken ketenorganisaties. Het gaat hierbij onder meer om de invoering
van een regietafel, een voorportaal en een frontoffice als onderdelen van een vernieuwd
I&R proces. De organisaties zijn momenteel bezig om de verschillende onderdelen gefaseerd
te implementeren en hebben hiervoor projectleiders aangesteld. De ketenregisseur zal
hier vanuit zijn rol uiteraard ook bij betrokken zijn.

Vraag 7

Deelt u de mening dat juist in tijden van lage of verminderde instroomde (uitvoerings-)organisaties
in de asielketen zich moeten voorbereiden op momenten dat de instroom weer toeneemt?
Welke voorbereidende stappen worden er op dit moment gezet om te voorkomen dat er
bij hoge pieken in de instroom geen asielzoekers meer zijn die op een stoel of op
de grond moeten overnachten?

Antwoord 7

De hoogte van de asielinstroom is afhankelijk van veel externe factoren en is lastig
om te voorspellen. Desalniettemin wordt in de migratieketen ten minste twee keer per
jaar ten behoeve van de begrotingscyclus een prognose opgesteld, zodat ketenpartners
een gemeenschappelijke verwachting hebben van de toekomst. Dit geeft ketenorganisaties
de mogelijkheid om zich, in overleg met mijn departement, voor te bereiden op groei
of krimp.

Het uiterste groeiscenario zou grote hoeveelheden reservecapaciteit vragen bij alle
betrokken organisaties in het asielproces waarvoor nu geen middelen beschikbaar zijn.
Dit neemt niet weg dat ik van ketenorganisaties vraag dat zij proactief en flexibel
omgaan met een verhoogde instroom.

Zoals ik in het antwoord op vraag 2 hebben aangegeven hoeven nu enkel asielzoekers
die buiten de reguliere openingstijden aankomen in Ter Apel, met uitzondering van
kwetsbare groepen, de nacht op een stoel door te brengen in een verwarmde wachtkamer.
Wat betreft eventuele pieken in de aanmeldprocedure verwijs ik u naar de beantwoording
van de Kamervragen van de leden Groothuizen (D66) en Van Toorenburg (CDA) over het
bericht «Lange rijen bij registratie in Ter Apel»5, waarin ik heb aangegeven dat het uitdrukkelijk niet de bedoeling dat is dat asielzoekers
twee nachten doorbrengen op een stoel in de «wachtkamer». Echter bij een onverwacht
grote piek in het aantal aanmeldingen, waarbij kwetsbare asielzoekers voorrang krijgen,
is dat niet altijd te voorkomen.