Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van Gerven over het bericht 'De strijd om het coronavaccin barst nu pas echt los'

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 10 februari
2021).

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «De strijd om het coronavaccin barst nu pas echt
los»?1 Wat heeft u gedaan om een dergelijke strijd te proberen te voorkomen?

Antwoord 1

Het woord strijd is niet mijn woordkeuze, maar het is duidelijk dat er een scherpe
discussie plaatsvindt tussen de Europese Unie en AstraZeneca (AZ). Het is ook niet
niets wat er aan de hand is. AZ meldt zonder waarschuwing aan de vooravond van hun
markttoelating, dat hun leveringen vooralsnog ruim 60% lager zijn dan eerder aangegeven.
De EU wil een goede verklaring voor deze vertraging, duidelijkheid over de vraag waarom
er ook geen eerder geproduceerde vaccins klaarliggen (AZ zou immers al in 2020 kunnen
starten met was hun eerdere boodschap) en het is van belang te weten van hen waar
we de komende maanden aan toe zijn qua leveringen. Dit is een serieuze zaak en daarbij
vallen naar mijn idee terecht soms stevige woorden. Maar uiteindelijk moeten we wel
met elkaar verder. Ik denk dat de recente bijeenkomsten tussen de EU en AZ, perspectief
bieden voor een constructieve samenwerking richting de toekomst.

Vraag 2

Kunt u toelichten wat het openbaar register voor de export van vaccins naar landen
buiten de EU inhoudt en wat u hiervan vindt? In hoeverre biedt dit soelaas?

Antwoord 2

De Europese Unie/Commissie heeft op 31 januari een besluit genomen over de inzet van
exportlicenties. Dat zorgt ervoor dat een producent van vaccins tegen COVID-19, waarmee
de EU een contract heeft, deze producten alleen mogen exporteren na afgifte van een
licentie. Lidstaten moeten daarbij steeds de afweging maken of een licentie wordt
afgegeven. Hiermee wordt duidelijk of, en zo ja welke, vaccins de EU verlaten. Overwogen
wordt ook om dit met terugwerkende kracht te doen, zodat we weten wat er in de afgelopen
maanden is gebeurd. Ik denk dat het gezien de algehele gevoeligheid rond de aankoop
van vaccins tegen COVID-19, verstandig is om nu deze stap te zetten.

Vraag 3

Zijn er signalen bij u bekend dat er vaccins, bedoeld voor Europa, naar het buitenland
geëxporteerd worden? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 3

Er zijn nu vooral geruchten. Ik denk daarom dat het in ieders belang is dat dit goed
wordt uitgezocht. Daartoe lopen nu verschillende acties. Ik denk dat het verstandig
is hier op terug te komen als de feiten op tafel liggen.

Vraag 4

Kunt u reageren op de uitspraak van uw Duitse evenknie dat «dit geen kwestie van «Europa
eerst» [is], maar van een evenredig deel voor Europa»? Wat vindt u van deze uitspraak
in de wetenschap dat er veel landen zijn die überhaupt nog niet zijn begonnen met
vaccineren?

Antwoord 4

De strategie van de EU is om de inkoopmacht van de EU te gebruiken om grote contracten
te sluiten. Dit lukt goed. Deze volumes zijn uiteraard bedoeld voor de bevolking van
de EU, maar ook voor donatie en doorverkoop aan o.a. COVAX, zodat deze inkoopkracht
ook ten goede kan komen aan landen die zelf minder goed in staat zijn vaccins in te
kopen. Ik denk dat de gekozen strategie daarom een goede is. Momenteel wordt nader
uitgewerkt hoe een systeem voor donatie en doorverkoop het best kan functioneren.
Maar laten we niet vergeten dat we momenteel wel grote contracten hebben, maar nog
maar weinig leveringen. Dat maakt donaties nu nog lastig.

Vraag 5

Wat is de oorzaak van de verminderde levering van het vaccin van AstraZeneca?

Antwoord 5

Zoals ik in het antwoord op vraag 1 heb aangegeven, heeft de Europese Unie hier bij
AstraZeneca om opheldering over gevraagd.

Vraag 6

Wat vindt u van de juridische stappen die de Italiaanse regering richting Pfizer neemt
om vergelijkbare redenen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 6

Op dit moment ben ik niet op de hoogte van de juridische stappen die de Italiaanse
overheid neemt richting Pfizer. Ik zal dit nagaan en u hier later over informeren.

Vraag 7

Deelt u de mening dat deze ontwikkelingen aantonen dat het van belang is dat patenten
worden vrijgegeven en actieve kennisoverdracht plaatsvindt zodat andere fabrikanten
de vaccins kunnen produceren en zo de wereldwijde productie kan worden opgeschroefd?
Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7

Het systeem van intellectuele eigendom heeft in deze pandemie grootschalig en kostbaar
onderzoek naar mogelijke vaccins gestimuleerd. Dat heeft nu geleid tot de eerste positieve
resultaten met werkzame vaccins. Dit toont aan dat het systeem van intellectuele eigendom,
als stimulans om te investeren en te innoveren, zijn vruchten afwerpt. Ik heb geen
indicatie dat octrooien of de opstelling van de industrie een barrière vormen voor
het opschalen van de productiecapaciteit. Het «vrijgeven» van octrooien biedt daarom
geen oplossing. Snelle beschikbaarheid en het opschalen van productiecapaciteit van
vaccins wordt juist vanwege het stelsel van octrooibescherming, licentieverlening
en kennisdeling gerealiseerd. We doen uiteraard een beroep op de maatschappelijke
verantwoordelijkheid van bedrijven, naast de afspraken die we hebben gemaakt in contracten,
en roepen hen op het maximale te doen om productiecapaciteit uit te breiden, waaronder
het onder redelijke voorwaarden delen van kennis en intellectuele eigendom als daarmee
productiecapaciteit kan worden opgeschaald. Gelukkig zien we ook vanuit bedrijven
de wil om hieraan mee te werken. Zo hebben BioNTech en Sanofi bijvoorbeeld recent
aangegeven samen te werken om productie op te schalen2. Ook andere bedrijven werken samen om de pandemie zo goed mogelijk aan te pakken.

Ik heb ook mijn steun aangeboden wanneer het zou gaan om de inzet van bedrijven in
Nederland.

Vraag 8

Welke rol zou de COVID-19 Technology Access Pool (C-TAP) van de Wereldgezondheidsorganisatie
hierin kunnen spelen?

Antwoord 8

Nederland steunt het beleid van de WHO om er voor te zorgen dat vaccins en geneesmiddelen
beschikbaar komen voor iedereen, en er voor te zorgen dat intellectueel eigendom niet
in de weg staat van eerlijke toegang voor armere landen en bevolkingsgroepen. Hiertoe
bestonden al verschillende initiatieven, bijvoorbeeld de Medicines Patent Pool (MPP).
In aanvulling daarop is de COVID-19 Technology Access Pool (C-TAP) op verzoek van
een aantal lidstaten opgericht. Met steun van de WHO en Unitaid heeft de MPP daarop
haar mandaat uitgebreid tot alle COVID-19-gerelateerde gezondheidstechnologieën, waaronder
vaccins en diagnostiek. De WHO heeft de afgelopen maanden consultaties gehad met de
private sector om hen er toe te bewegen kennis en IP in de pool onder te brengen.
U bent al eerder geïnformeerd (Kamerbrief «Kabinetsinzet solidaire verdeling COVID-19
vaccins» d.d. 18 december 2020, Kamerstuk 25 295, nr. 902) over het feit dat verschillende intellectuele eigendomsrechten gratis zijn aangeboden.
Dit geldt echter niet voor rechten voor vaccins. Het is echter de vraag of dit eerlijke
toegang tot vaccins wereldwijd ook daadwerkelijk belemmerd. Immers, uit recente gegevens
van COVAX blijkt dat COVAX er in is geslaagd afspraken te maken met bestaande vaccinproducenten.
Het kabinet is van mening dat wel voortdurend goed gekeken moet worden naar mogelijke
knelpunten op het gebied van intellectuele eigendom die opschaling van productie en
betaalbaarheid van COVID-19-vaccins zouden kunnen belemmeren. Nederland steunt daartoe
actief de inzet van de Commissie om zorgen hierover serieus te onderzoeken en te bekijken
of er op onderdelen pragmatische stappen nodig zijn.

Vraag 9

Bent u bereid om in kaart te brengen welke andere fabrikanten de vaccins zouden kunnen
produceren? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 9

Ik ben bereid initiatieven te ondersteunen die leiden tot meer samenwerking, en waardoor
het productieproces kan verbeteren. Het is uiteraard aan de producenten om aan te
geven waar de grootste obstakels in het productieproces liggen en ook welke bedrijven
daarbij een rol kunnen spelen om die op te lossen.

Vraag 10

Zijn er fabrieken in de Nederland die dit vaccin zouden kunnen produceren?

Antwoord 10

Elk vaccin kent zijn eigen technologie en heeft andere grondstoffen nodig en brengt
andere productieprocessen met zich mee. Het is dus niet eenvoudig om te antwoorden
of en welke fabrieken die in Nederland staan het kunnen produceren.

En of daar überhaupt productiecapaciteit is. En voor de volledigheid: het is nu aan
AstraZeneca om met oplossingen te komen voor hun problemen in de vaccinproductie.
Echter zijn we wel bereid om te helpen indien nodig, dit in het verlengde van mijn
antwoord op vraag 9.

Vraag 11

In hoeverre kunnen dwanglicenties daarbij een rol spelen (met betrekking tot de vorige
twee vragen)?

Antwoord 11

Het instrument dwanglicenties is, met toepassing van een zorgvuldig afwegingskader,
een optie die het kabinet openhoudt. Een dwanglicentie komt echter pas in beeld als
de octrooihouder niet bereid is de licentie onder redelijke voorwaarden vrijwillig
te verlenen, andere instrumenten niet helpen, inzet van de dwanglicentie proportioneel
is richting octrooihouder en daadwerkelijk kan leiden tot beschikbaarheid van een
vaccin. Het kabinet heeft geen indicatie dat een dergelijke situatie zich nu voordoet.

Vraag 12

Kan bij Intravacc niet weer een productiefaciliteit worden opgebouwd met het oog op
de toekomst?

Antwoord 12

Intravacc heeft nu geen voorzieningen voor de (grootschalige) productie van vaccins.
Dat is op dit moment ook niet hun deskundigheid. Ondernemers die aan alle kwaliteits-,
veiligheids- en vergunningseisen kunnen voldoen, kunnen in Nederland nieuwe productiefaciliteiten
oprichten.

Vraag 13

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het komende plenaire debat over de ontwikkelingen
rondom het coronavirus in de Kamer?

Antwoord 13

Ja