Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van den Hul over het nieuws dat veel eerstejaarsstudenten geen gebruik maken van de aanvullende beurs

Antwoord van Minister Van Engelshoven (Onderwijs, Cultuur en Wetenschap) (ontvangen
16 december 2020).

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van het nieuws dat een kwart van de eerstejaarsstudenten geen
gebruik maakt van de aanvullende beurs terwijl zij daar wel recht op hebben?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Bent u eveneens geschrokken van het feit dat studenten die recht hebben op een aanvullende
beurs daar geen aanspraak op maken maar wel, mogelijk onnodig, een lening aangaan?

Antwoord 2

Ik vind het zorgelijk dat 25% van de studenten met recht op de aanvullende beurs hier
geen gebruik van maakt. Zeker aangezien 41% van deze groep niet-gebruikers wel een
studielening bij DUO heeft en hierdoor een onnodig hoge schuld opbouwt. De aanvullende
beurs is bedoeld om studenten financieel te ondersteunen.

Vraag 3

Erkent u dat het het Interstedelijk Studenten Overleg(ISO) die al vorig jaar vroeg
om onderzoek naar aanleiding van signalen hierove,r aanleiding is om zo snel mogelijk
actie te ondernemen om te voorkomen dat studenten zich nog langer onnodig in de schulden
steken?2

Antwoord 3

In reactie op de signalen van het ISO heb ik het niet-gebruik laten onderzoeken in
de beleidsdoorlichting studiefinanciering. In aanvulling hierop heb ik het CPB-gevraagd
om onderzoek te doen naar het niet-gebruik van de aanvullende beurs. Hierdoor hebben
we nu beter zicht op de omvang.

In de kabinetsreactie op de beleidsdoorlichting over Artikel 11: Studiefinanciering
van 3 juli jl. heb ik vooruitlopend hierop al aangekondigd de voorlichting over de
aanvullende beurs te willen verbeteren. DUO heeft daarom een kleinschalig experiment
uitgevoerd waarin studenten in een proactieve mail werden gewezen op de aanvullende
beurs. Dat heeft tot 25% meer aanvragen en 20% meer toekenningen geleid. Daarom gaat
DUO volgend jaar alle studenten op deze manier nadrukkelijker op de aanvullende beurs
wijzen.

Ik zie in dit onderzoek zeker aanleiding om verdere actie te ondernemen. Daarom heeft
DUO ook de voorlichting over de aanvullende beurs op de website aangepast en zullen
daarnaast in MijnDUO aanpassingen worden doorgevoerd. Ook ga ik bekijken welke aanpassingen
in het aanvragen van de studiefinanciering kunnen helpen. Ten slotte ga ik onderzoeken
of studenten ook zonder aanvraag kunnen worden gewezen op hun recht, maar dat vergt
zorgvuldige weging van de uitvoerings- en wetgevingsaspecten.

Vraag 4

Bent u bereid te onderzoeken op welke manier de aanvullende beurs automatisch kan
worden verstrekt aan studenten die daarvoor in aanmerking komen, conform de privacy
wetgeving?

Antwoord 4

Ik ben inderdaad van plan te onderzoeken of de aanvullende beurs automatisch kan worden
verstrekt aan studenten die daarvoor in aanmerking komen. Ik zal de privacy wetgeving
in dit onderzoek meenemen. Om dit uiteindelijk te bewerkstelligen is wel een wetswijziging
nodig. DUO mag nu pas inkomensgegevens van de ouders bij de Belastingdienst opvragen,
nadat de student een aanvraag voor een aanvullende beurs heeft gedaan. Ook moet worden
meegewogen dat de aanvullende beurs onder de prestatiebeurssystematiek valt, dus dat
het automatisch verstrekken van de aanvullende beurs ervoor zorgt dat studenten die
niet binnen 10 jaar een diploma halen dan ongevraagd een hogere schuld kunnen krijgen.

Vraag 5

Bent u bereid om te overwegen automatisch te controleren welke studenten recht hebben
op de aanvullende beurs en hen te berichten in geval dat zij hier geen aanspraak op
hebben gemaakt, in geval dat de automatische verstrekking van de beurs niet mogelijk
is?

Antwoord 5

Ik ga ook onderzoeken of het mogelijk is dat DUO zelf na gaat of een student recht
heeft op de aanvullende beurs, en hen in dat geval daar op te wijzen. Ook hiervoor
geldt dat, om dit uiteindelijk te bewerkstelligen, wel een wetswijziging nodig is
en de privacywetgeving moet worden meegenomen.

Vraag 6

Wilt u het advies overnemen te onderzoeken welke aanpassingen aan het aanvraagscherm
gemaakt zouden kunnen worden gemaakt om de aanvraag van de aanvullende beurs te bevorderen?

Antwoord 6

Ja. DUO gaat dit op mijn verzoek onderzoeken.

Vraag 7

Bent u van mening dat leerlingen en studenten momenteel voldoende worden geïnformeerd
over hun positie en rechten? Zo ja, hoe verklaart u deze cijfers? Zo nee, welke mogelijkheden
ziet u om per direct studenten te informeren over hun mogelijkheden, bijvoorbeeld
per brief? Welke mogelijke andere manieren ziet u om dit zo snel en effectief mogelijk
onder de aandacht te brengen bijvoorbeeld op middelbare scholen, zoals onder andere
de Landelijke studentenvakbond (LSVb) voorstelt?

Antwoord 7

Ik vind dat de informatievoorziening aan studenten zeker verder kan worden verbeterd.
Daarom heb ik al de nodige acties in gang gezet, zoals ik in antwoord op vraag 3 ook
heb beschreven. Uit de beleidsdoorlichting over Artikel 11: Studiefinanciering bleek
al dat de kennis van studenten over studiefinanciering beperkt is. Ook uit het Nibud
Studentenonderzoek uit 2017 kwam naar voren dat studenten niet altijd bewuste keuzes
maken over hun studielening. Daarom gaat het Nibud het Studentenonderzoek herhalen
en ons adviseren over hoe we studenten kunnen stimuleren om bewuste financiële keuzes
te maken en de voorlichting en de informatie over financiën kunnen verbeteren. Dit
advies verschijnt rond de zomer van 2021.

Ook stuur ik ieder jaar samen met de Minister voor Basis- en Voortgezet Onderwijs
en Media een brief aan eindexamenkandidaten en hun ouders over wat ze moeten regelen
als ze gaan studeren. In de brief staat ook informatie over studiefinanciering, waaronder
de aanvullende beurs.

Daarnaast zal DUO in januari in samenwerking met middelbare scholen starten met het
verspreiden van campagnes van DUO via de communicatiekanalen van de scholen. De scholen
delen deze campagnes via hun schermen in kantines, social media en nieuwsbrieven.
In deze campagnes is ook aandacht voor de aanvullende beurs. Verder worden bijna-18
jarigen, in een brief van DUO en de Belastingdienst verwezen naar de website van DUO,
waar ze kunnen nagaan op welke vormen van studiefinanciering ze recht hebben. Ook
mbo-studenten die 18 jaar worden krijgen deze brief. Ze krijgen dan namelijk recht
op de basisbeurs, aanvullende beurs en lening.

Vraag 8

Wilt u in gesprek treden met studentenorganisaties om tot een plan te komen waarop
leerlingen op de middelbare school al kunnen worden geïnformeerd over waar zij recht
op hebben en hoe zij een beurs kunnen aanvragen?

Antwoord 8

Ik ben zeker bereid om met de studentenorganisaties te spreken over mogelijke verbeteringen.
Ik zou de oplossingen alleen niet bij voorbaat willen beperken tot voorlichting op
de middelbare scholen. Samen met de Rijksvoorlichtingsdienst ben ik vorig jaar het
project «Mens Centraal: Ik ga studeren» gestart. Daarin kijken we met betrokken partijen,
waaronder studenten, naar hoe de informatie voor aankomend studenten duidelijker en
meer in samenhang kan worden gepresenteerd. Het gaat daarbij ook om informatie over
studiefinanciering. We gebruiken deze inzichten om te kijken of de bestaande vormen
van communicatie, zoals de brief aan eindexamenkandidaten, moet worden aangepast.

Vraag 9

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het nog te plannen plenaire debat over het studievoorschot,
de toegankelijkheid en het leenstelsel?

Antwoord 9

U ontvangt de antwoorden voor het nog te plannen debat.

Toelichting:

Deze vragen dienen ter aanvulling op eerdere vragen terzake van de leden Bruisn (ChristenUnie)
en Van der Molen (CDA), ingezonden 3 december 2020 (vraagnummer 2020Z23660).