Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Lodders over het handhaven van het EU-verdedigingsbeginsel door de Douane

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën – Toeslagen en Douane) (ontvangen
11 december 2020).

Vraag 1

Welke mogelijkheden hebben ondernemers wanneer zij het niet eens zijn met de opgelegde
heffing van invoerrechten?

Antwoord 1

Wanneer ondernemers het niet eens zijn met de opgelegde heffing van invoerrechten,
de zogenaamde uitnodiging tot betaling (verder: UTB), kunnen zij twee dingen doen.

Ten eerste kunnen zij in bezwaar gaan bij de inspecteur. In dat kader kan aan de ondernemer
uitstel van betaling van de invoerrechten worden verleend. De inspecteur doet uitspraak
op het bezwaar en als de ondernemer het niet eens is met deze uitspraak, dan kan deze
in beroep bij de rechter (art. 44 Douanewetboek van de Unie verder: DWU (Verordening
(EU) nr. 952/2013).

Ten tweede kunnen ondernemers in bepaalde gevallen een verzoek om terugbetaling indienen
van al betaalde invoerrechten of kwijtschelding van nog niet betaalde invoerrechten.
Deze gevallen zijn in het DWU nader uitgewerkt.

Deze mogelijkheden zijn overigens niet beperkt tot ondernemers; ook niet-ondernemers
die een UTB ontvangen kunnen hiervan gebruik maken.

Vraag 2

Hoeveel ondernemers maken jaarlijks (over de afgelopen tien jaar) bezwaar tegen de
door de douane opgelegde invoerheffing? In hoeveel van de gevallen is het bezwaar
door de douane gegrond verklaard?

Antwoord 2

In tabel 1 heb ik het aantal ondernemers dat bezwaar heeft aangetekend tegen het totale
aantal beschikkingen van de Douane opgenomen:

Tabel 1

Jaar

Aantal ondernemers

2011

1.677

2012

1.625

2013

1.572

2014

1.654

2015

2.672

2016

2.429

2017

2.215

2018

1.841

2019

1.798

2020 (t/m 17 november)

1.033

In tabel 2 heb ik het aantal geheel en gedeeltelijk gegrond verklaarde bezwaren opgenomen.
Voor de volledigheid merk ik op dat één ondernemer gedurende het jaar meerdere bezwaarschriften
kan indienen, waardoor de cijfers afwijkend zijn ten opzichte van de vorige tabel.

Tabel 2

Jaar

Totaal aantal bezwaren

Geheel gegrond

Gedeeltelijk gegrond

2011

5.840

3.720

211

2012

4.412

2.570

237

2013

4.023

2.042

391

2014

3.823

1.937

145

2015

4.208

2.067

183

2016

3.741

1.765

155

2017

4.257

2.019

139

2018

4.607

2.687

172

2019

4.463

2.520

181

2020 (t/m 17 november)

2.384

1.446

95

Graag licht ik hierbij nog het volgende toe. In 2019 kwam ongeveer 60% van de bezwaren
voort uit verzoeken om correcties van aangiften door de ondernemer zelf. Dit hangt
samen met het feit dat een ondernemer soms al aangifte doet terwijl nog niet alle
bescheiden compleet zijn. De bezwaarmogelijkheid wordt dan gebruikt om dit te herstellen.
De Douane is hierover in gesprek met het bedrijfsleven in het Overleg Douane-Bedrijfsleven
(ODB), als onderdeel van de strategische ontwikkelagenda van het ODB.

Vraag 3

Kunt u een toelichting geven op het EU-verdedigingsbeginsel voor en na 2008 en dan
met name op de vraag wanneer de douane wel en wanneer niet invoerrechten mag vorderen
zonder voorafgaand de belastingplichtige te informeren?

Antwoord 3

Het EU-verdedigingsbeginsel kreeg voor de nationale douanebesluitvorming meer betekenis
door het arrest van het Europese Hof van Justitie van 18 december 2008 «Sopropé» (zaak
C-349/07). In dit arrest heeft het Europese Hof van Justitie kort gezegd geoordeeld
dat, voordat een nadelig besluit wordt genomen, belanghebbende in de gelegenheid moet
worden gesteld om zijn mening te geven.

Na dit arrest heeft de Douane een extra stap toegevoegd aan de standaard werkwijze
die vooraf gaat aan de totstandkoming van een nadelig besluit. Betrokkenen worden
sindsdien door de inspecteur vooraf elektronisch (per e-mail) of per brief in kennis
gesteld van voorgenomen besluiten en in de gelegenheid gesteld om hun reactie daarop
te geven. Op deze manier kan de reactie van de betrokkenen worden meegenomen bij de
definitieve besluitvorming. Met de inwerkingtreding van het DWU in mei 2016 is het
verdedigingsbeginsel gecodificeerd.

Soms kunnen er gerechtvaardigde redenen zijn om de belastingplichtige niet vooraf
te informeren. Het gaat hier bijvoorbeeld om situaties waarin niet kan worden gewacht
met direct overheidsingrijpen ter bescherming van de gezondheid van mens, dier of
plant.

Vraag 4

Hoeveel zaken rond het EU-verdedigingsbeginsel in relatie tot het optreden van de
douane liggen er momenteel onder de rechter? Wat is de gemiddelde afhandelingstermijn
van deze zaken?

Antwoord 4

Slechts bij hoge uitzondering gaan zaken uitsluitend over het EU-verdedigingsbeginsel
door naar de rechter. Voor zover bekend liggen er op dit moment twee zaken onder de
rechter, die uitsluitend gaan over het EU-verdedigingsbeginsel. Daarnaast wordt het
EU-verdedigingsbeginsel ook met enige regelmaat als subsidiair argument aangevoerd.

Bij een standaardprocedure zonder bijzonderheden waarbij alle rechtsmiddelen worden
aangewend, bedraagt de doorlooptijd gemiddeld vier tot zes jaar.

Hierbij wil ik benadrukken dat elke zaak op zichzelf staat en – al naar gelang de
omvang en complexiteit van de casus – een kortere of langere doorlooptijd en afhandelingstermijn
heeft. Een doorlooptijd van meer dan tien jaar is wel uitzonderlijk.

Vraag 5

Klopt het dat de douane over dezelfde partij goederen twee keer een invoerheffing
kan opleggen? Zo ja, deelt u de mening dat dit onwenselijk is? Kunt u verklaren op
basis van welke juridische grondslag dit mogelijk is? Zo nee, kunt u uitgebreid toelichten
hoe wordt voorkomen dat dit plaatsvindt?

Antwoord 5

Dit klopt niet. Invoerrechten zijn maar één keer verschuldigd, en zij worden ook maar
één keer geïnd. Met het naleven van de geldende (Europese) wetgeving door de Douane,
wordt voorkomen dat over dezelfde partij goederen twee keer een invoerheffing wordt
opgelegd.

Vraag 6

Tot hoelang na invoer door de ondernemer heeft de douane juridisch de mogelijkheid
tot het opleggen van een belastingheffing met betrekking tot invoerrechten? Kunt u
hierbij ook ingaan op de verjaringstermijnen en de mate van rechtszekerheid voor een
ondernemer in relatie tot de geldende termijnen, ook met het oog op de aangenomen
motie «menselijke maat in bezwaarprocedures» (Kamerstuk 31 066, nr. 477)?

Antwoord 6

Op de Douane rust op basis van de Europese douanewetgeving de verplichting een UTB
op te leggen wanneer invoerrechten verschuldigd zijn en de verjaringstermijn voor
heffing nog niet is verstreken. De termijn voor het heffen van invoerrechten bedraagt
3 jaar. Deze termijn kan verlengd worden tot 5 jaar wanneer sprake is van een strafrechtelijk
vervolgbare handeling. Als sprake is van een bezwaar- en beroepsprocedure wordt de
termijn opgeschort.

Met de regels waarin het DWU voorziet, zijn de verjaringstermijnen voor de ondernemer
duidelijk en voorzienbaar. De Douane houdt zich aan deze termijnen en de overige regels
opgenomen in het DWU. De Douane geeft daarbij invulling aan de menselijke maat1 door in nauw contact te blijven met de ondernemer en door een zorgvuldig proces te
doorlopen.

Vraag 7

Klopt het dat de douane na bezwaarmaking van de ondernemer zelfs tien jaar kan en
mag doen over een reactie en/of uitspraak? Zo nee, graag een toelichting? Zo ja, deelt
u de mening dat een termijn die kan oplopen tot tien jaar zeer onwenselijk is?

Antwoord 7

Het is niet zo dat de Douane zonder meer tien jaar kan en mag doen over een reactie
of uitspraak. De Douane spant zich in de behandeltermijn waar mogelijk te beperken.

Het uitgangspunt van de Douane is om in goed overleg met de ondernemer zo snel mogelijk
uitspraak op bezwaar te doen. Zorgvuldigheid en dienstverlening staan daarbij voorop.
Daar waar een mogelijke termijnoverschrijding toch aan de orde is, zal daar in de
regel overleg over plaats hebben met de betrokken ondernemer. Oorzaak kan bijvoorbeeld
zijn dat aanvullend feitenonderzoek nodig is of dat gewacht wordt op relevante jurisprudentie
in vergelijkbare zaken.

Voor de Douane gelden de beslistermijnen van de Algemene wet bestuursrecht. In beginsel
bedraagt die beslistermijn zes weken. Deze termijn kan verlengd worden met nog eens
zes weken. Daarna is nog verdere verlenging mogelijk, in overleg met de ondernemer.

Vraag 8

Welke stappen kunt u zetten om juridisch te borgen dat reactie op bezwaar en beroep
niet onbeperkt kan worden opgeschort, maar binnen een nader, met de sector in te vullen,
redelijke termijn wordt beantwoord? Bent u bereid deze stappen te zetten? Zo ja, op
welke termijn? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

Zoals in antwoord op vraag 7 is gesteld, streeft de Douane er naar bezwaren zo tijdig
mogelijk en binnen de daarvoor geldende wettelijke termijnen af te handelen. Daar
waar een mogelijke termijnoverschrijding toch aan de orde kan zijn, zal hierover in
de regel contact worden gezocht met de betrokken ondernemer. Op het tijdsverloop in
de beroepsfase hebben de Douane en belanghebbende geen invloed.

Vraag 9

Bent u bekend met het artikel «Douane bijt zich vast in twee partijen knoflook uit
China»?2

Antwoord 9

Ja.

Vraag 10

Maken de douane en de Fiscale inlichtingen-opsporingsdient (FIOD) vaker afspraken
met expediteurs om illegale zendingen aan te pakken? Zo ja, hoe vaak per jaar en op
welke manier worden de gemaakte afspraken vastgelegd zodat de expediteur later geen
problemen krijgt over het wel of niet doorvoeren van de zending en eventuele heffingen,
zoals wel is gebeurd bij het voorbeeld in vraag negen?3

Antwoord 10

Douane en FIOD maken in principe geen afspraken met bedrijven over het handhaven en
opsporen van andere bedrijven. Elk bedrijf wordt op zijn eigen merites beoordeeld
en wordt op zijn eigen handelen gecontroleerd op het naleven van douane wet- en regelgeving.
Op grond van de geheimhoudingsverplichting kan ik niet op individuele gevallen ingaan.

Vraag 11

Kunt u de vragen één voor één beantwoorden voor het nog in te plannen notaoverleg
Douane?

Antwoord 11

Ja.