Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Graus over de tv-uitzending 'Kees van der Spek Oplichters Aangepakt’

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit) (ontvangen 18 november
2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2020–2021, nr. 272

Vraag 1

Bent u op de hoogte van de aflevering «Kees van der Spek Oplichters Aangepakt» van
29 september 2020?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Wat is u bekend over de fokindustrie van wilde katachtigen in Zuid-Afrika, waarbij
ook onwetende toeristen worden betrokken middels «knuffelfarms» ter financiering van
(illegale) handel in dieren of delen daarvan naar onder andere Azië om verwerkt te
worden in «medicijnen» en/of mishandeling ten behoeve van (canned) trophyhunt?

Antwoord 2

In Zuid-Afrika worden grote katachtigen gefokt voor bijvoorbeeld toerisme en jacht.
De Afrikaanse leeuw (Panthera leo) staat op bijlage II van CITES, waarbij gereguleerde handel is toegestaan. Deze legale
handel is ingeperkt door CITES: botten, klauwen en tanden (en producten daarvan) afkomstig
van dieren uit het wild mogen niet internationaal verhandeld worden. Daarnaast geldt dat Zuid-Afrika jaarlijks een quotum
kan instellen voor het maximaal aantal internationaal commercieel te verhandelen botten,
tanden, klauwen (en producten daarvan) afkomstig van gefokte dieren.

Er zijn helaas berichten over zogenoemde canned hunting waarbij gefokte dieren worden gebruikt voor jacht op grote omheinde ranches. De aard
en omvang is mij niet bekend, maar mistanden met betrekking tot dierenwelzijn en illegale
praktijken zijn altijd onacceptabel.

Vraag 3

Klopt het dat Zuid-Afrika quota kent ten behoeve van deze misselijkmakende praktijken
met toestemming van de Convention on International Trade in Endangered Species of
Wild Fauna and Flora (Cites)?

Antwoord 3

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 2. Dit quotum
ziet toe op legale internationale handel van botten, klauwen en tanden of producten
daarvan afkomstig van gefokte leeuwen. Echter, voor 2020 is er nog géén quotum ingesteld
door Zuid-Afrika, waardoor deze internationale handel ook niet kan plaatsvinden.

Vraag 4

Neemt u buiten de wilde leeuw ook de gefokte leeuw mee tijdens de Cites-conferenties,
zonder dit af te doen met dooddoeners als «het betreft een interne aangelegenheid»,
aangezien u vorig jaar heeft toegezegd zich sterk te willen maken voor een betere
bescherming van de leeuw in samenwerking met «Stichting SPOTS»?

Antwoord 4

In april 2019 is de motie Graus aangenomen: Verzoekt de regering, ervoor zorg te dragen
dat de Afrikaanse leeuw wordt opgenomen in Bijlage I van Cites (Convention on International
Trade in Endangered Species) voor een optimale beschermingsstatus en harde aanpak
van illegale handel naar voornamelijk Aziatische landen. Ik heb daarop uw Kamer toegezegd
alle mogelijkheden in EU-verband te benutten met het oog op de volgende CITES Conference
of the Parties (CoP) (Kamerstuk 31 379, nr. 22 van 2 mei 2019). Nederland heeft de «uplisting» van de Afrikaanse leeuw in het EU
CITES Managementcomité voorgedragen. Dit wordt nu wetenschappelijk uitgewerkt in samenwerking
met de Nederlandse CITES Wetenschappelijke Autoriteit. Daarna wordt dit binnen de
EU Scientific Review Group besproken conform het EU-proces. De eerstvolgende CoP is
vooralsnog gepland in 2022. De doelstelling van CITES is de instandhouding van de
soort in het wild. Nederland en de EU zetten zich binnen CITES naast de zogenaamde
listing proposals ook altijd in voor onderwerpen als «captive breeding», «illegal
trade» en «disposal of confiscated live specimen».

Vraag 5

Heeft Zuid-Afrika binnen Cites toestemming gekregen om jaarlijks een quotum van 800
skeletten van gefokte leeuwen te exporteren naar Azië? Zo ja, wat gaat u doen om dit
ongedaan te maken binnen Cites?

Antwoord 5

Voor het antwoord op deze vraag verwijs ik naar het antwoord op vraag 3.

Vraag 6

Wie controleert de vergunningen en quota? Worden er ook wilde leeuwen, cheetahs en
tijgers onder het mom van «legale handel» geëxporteerd? Wat kan en gaat u doen ter
controle en bestraffing bij overtredingen?

Antwoord 6

Het land van afgifte van de vergunning en het quotum controleert of de zending binnen
het quotum valt en of er dus een exportvergunning afgegeven mag worden. Quotumgegevens
dienen op de exportvergunning opgenomen te worden. Als het export betreft naar de
EU moet er ook altijd een invoervergunning worden aangevraagd en wordt er een advies
gevraagd van de Wetenschappelijke Autoriteit CITES. In EU-verband wordt bij twijfel
de invoeraanvraag besproken. In CITES-verband worden gestelde quota en de omvang van
internationale handel gemonitord.

De export van levende leeuwen, cheeta’s of tijgers is binnen CITES streng gereguleerd.
In voorkomend geval vindt controle plaats bij export en import en wordt zo nodig gehandhaafd,
ook op het gebied van dierenwelzijn (transport) en veterinaire regelgeving.

Vraag 7

Welke gevolgen heeft de vraag naar delen van leeuwen voor het voortbestaan van de
Koning der Dieren en voor de volksgezondheid?

Antwoord 7

De legale internationale handel wordt gereguleerd en gemonitord in CITES verband en
zo nodig ingeperkt. Illegale handel in (delen of producten van) Afrikaanse leeuwen
is onacceptabel en vormt een van de bedreigingen voor de instandhouding van de soort
in het wild. De IUCN2 classificeert de Afrikaanse leeuw als «kwetsbaar», waarbij de aantallen afnemen in
het wild. Daarbij moet wel aangemerkt worden dat er regionale verschillen zijn en
human-wildlife conflict en habitatverlies ook grote bedreigingen vormen voor de instandhouding van de soort
in het wild (bron: IUCN3 en WNF4).

Verder geldt ten algemene dat producten van dierlijke oorsprong risico’s met zich
mee kunnen brengen voor de volks- en diergezondheid. Hierop vindt strenge controle
plaats conform verordening EU 2017/625.

Vraag 8

Bent u bereid niet alleen spoedig te handelen in het kader van dierenwelzijn maar
ook van de volksgezondheid nu de huidige COVID-uitbraak direct te herleiden is naar
(illegale) handel in wilde dieren? Zo neen, waarom niet?

Antwoord 8

Zoals aangegeven in het antwoord op vraag 7 wordt er conform Europese regelgeving
streng gecontroleerd op producten van dierlijke oorsprong. Er zijn geen aanwijzingen
dat de huidige verspreiding van COVID-19 komt door de internationale handel in dieren
en dierlijke producten, dat gaat van mens op mens. Onderzoekers hebben SARS-CoV-2
kunnen traceren tot een voedselmarkt in Wuhan, waar naast vis ook levende wilde dieren
werden verhandeld. Het beeld is dat de besmetting van dier op mens lokaal heeft plaatsgevonden.

Zie ook de kamerbrieven «De dierlijke oorsprong van het nieuwe coronavirus en de falende
aanpak van de handel in bedreigde diersoorten» (Kamerstuk 2019–2020 nr. 1625, 5 februari
2020) en «Een alomvattend aanvalsplan om het risico op toekomstige overspringende
zoönotische infectieziekten drastisch te verkleinen» (Kamerstuk 2019–2020 Aanhangsel
van de Handelingen, nr. 3070, 4 juni 2020).

Vraag 9

Wat heeft de Nederlandse regering ondernomen om de in- en doorvoer van trofeeën te
stoppen?

Antwoord 9

Nederland geeft sinds mei 2016 geen importvergunningen meer af voor jachttrofeeën
van diersoorten met de hoogste beschermingsstatus van CITES (soorten geplaatst op
bijlage A bij verordening (EG) 338/97) en van de volgende soorten geplaatst op bijlage
XIII bij verordening (EG) nr. 865/2006: Afrikaanse leeuw, Afrikaanse olifant, ijsbeer,
moeflon, nijlpaard en witte neushoorn. Invoer van dergelijke trofeeën is hierdoor
niet mogelijk. Dit zorgt er ook voor dat ruw ivoor – waarvoor een nationaal verkoopverbod
geldt sinds 1 maart 2019 – niet op deze wijze Nederland ingevoerd kan worden.

Vraag 10

Bent u bereid zich, al dan niet via Cites, in te zetten voor een internationaal verbod
op de handel in trofeeën?

Antwoord 10

Indien in CITES-verband blijkt dat de handel in trofeeën van een specifieke soort
de instandhouding van deze soort in het wild bedreigt in een bepaald gebied of populatie
wordt dit in Europees- en in CITES-verband aangekaart en zal Nederland zich inzetten
dat de juiste maatregelen worden genomen.

Vraag 11

Bent u bereid om waarschuwingen inzake de gevaren van interacties met wilde dieren
zoals katachtigen, olifanten, dolfijnen, primaten et cetera (dieren die zeer gewild
zijn in toeristische attracties) te publiceren op voorlichtingsites van betrokken
ministeries, reisorganisaties en het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu
(RIVM), gelet op het feit dat op de informatiepagina van het RIVM tal van artikelen
te vinden zijn die ingaan op gevaren van contacten tussen mens en dier maar geen informatie
over dit soort interacties? Zo neen, waarom niet?

Antwoord 11

Ik zal in overleg treden met andere departementen en met WNF om te bezien wat hiervan
past in de reguliere voorlichtingstaak t.a.v. wet- en regelgeving.

Vraag 12

Wat gaat u ondernemen om de leeuw voor uitsterving te behoeden?

Antwoord 12

Nederland zal zich altijd inzetten om iconische soorten te beschermen. In EU-verband
is Nederland actief binnen onder meer het CITES en CMS5 verdrag. Daarnaast kijkt Nederland hoe er aanvullend bijgedragen kan worden. Een
voorbeeld hiervan is de financiële steun van de Nederlandse overheid aan African Parks
Network voor de duurzame herintroductie van leeuwen en cheeta’s in Malawi (2017–2019)
waar deze soorten niet meer voorkwamen. Ook kijkt Nederland momenteel hoe de CITES
Big Cat Taskforce – die zich onder meer richt op het adequaat aanpakken van de illegale
handel in grote katachtigen – ondersteund kan worden.