Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ouwehand over de waarschuwing dat de gemuteerde varianten van het coronavirus die rondgaan in de nertsenfokkerij, ongevoelig zijn voor de ontwikkelde vaccins

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport), mede namens de
Minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (ontvangen 11 november 2020).

Vraag 1

Heeft u gezien dat het Deense Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM),
het Statens Serum Institut, waarschuwt dat de gemuteerde varianten van het coronavirus,
die zijn ontstaan door de uitbraken in de nertsenfokkerij, ongevoelig zijn voor de
coronavaccins die nu worden ontwikkeld?1

Antwoord 1

Ja, dat heb ik gezien.

Vraag 2

Erkent u dat dit betekent dat ook nadat er kan worden gevaccineerd tegen COVID-19,
mensen nog altijd het gevaar lopen besmet te raken met een gemuteerde «nertsenvariant»
van het virus en dat zij daardoor nog altijd heel ziek kunnen worden of erger?

Antwoord 2

Mutaties van virussen komen altijd voor, zowel bij mens als bij dier. Ook in NL hebben
we mutaties van Sars-CoV-2 aangetroffen. Het OMT-Z geeft aan dat de specifieke «variant
5» uit Denemarken in Nederland niet is aangetroffen.

De Deense gezondheidsautoriteiten geven aan dat het theoretisch mogelijk is dat «het
vaccin» niet zal werken tegen de «type 5»-variant. Dat men overgaat tot ruimen van
nertsen geschiedt uit voorzorg omdat men wil voorkomen dat deze of een andere variant
in de toekomst mogelijk problemen veroorzaakt. De WHO expert groep is niet overtuigd
dat deze variant zorgt voor verminderde werkzaamheid van een vaccin, om hier een definitieve
uitspraak over te kunnen doen zouden aanvullende studies gedaan moeten worden.

Op 6 november is de WHO expertgroep bijeenkomen over de situatie in Denemarken. Ook
de ECDC werkt een risico analyse uit. Het RIVM houdt zich op de hoogte van de uitkomsten
van de WHO expertgroep.

Vraag 3

Erkent u dat dit zou betekenen dat de vaccins niet zullen werken en we ook na de komst
van de vaccins niet terug kunnen naar normaal, zolang de nertsenfokkerij in andere
landen niet wordt stilgelegd?

Antwoord 3

Zoals ik al aangaf in mijn antwoord op vraag 2 geven de Deense gezondheidsautoriteiten
aan dat het theoretisch mogelijk is dat «het vaccin» niet zal werken tegen de «type
5»-variant. De WHO expert groep is niet overtuigd dat deze variant zorgt voor verminderde
werkzaamheid van een vaccin, om hier een definitieve uitspraak over te kunnen doen
zouden aanvullende studies gedaan moeten worden.

Vraag 4

Erkent u dat dit betekent dat de nertsenfokkerij een nog veel groter gevaar oplevert
voor de volksgezondheid dan u tot nu toe beweerde?

Antwoord 4

De volksgezondheid staat bij ons altijd voorop. Daarom zijn in Nederland besmette
bedrijven geruimd. Daarmee couperen we de replicatie en het ontstaan van nieuwe mutanten
van het virus in nertsen. Daarnaast zijn er allerlei voorzorgsmaatregelen genomen
om de kans op verspreiding te verkleinen, zoals een vervoersverbod voor nertsen en
mest, en hygiënemaatregelen op bedrijven. Toen bleek dat de besmettingen, ondanks
al deze maatregelen, toch bleven doorgaan is, op advies van het OMT-Z, eind augustus
besloten dat op korte termijn de nertsenfokkerij moet worden beëindigd. Hiermee bereiken
we in Nederland het doel van onze aanpak: het voorkomen dat er reservoirvorming ontstaat
in de nertsenpopulatie op de bedrijven en wenden daarmee mogelijke gevolgen voor de
volksgezondheid af.

De situatie in Nederland en Denemarken verschilt op veel punten. In Denemarken is
de gemuteerde variant ook aangetroffen in de algemene bevolking (buiten de fokkerij).
In Nederland zijn daar op dit moment geen aanwijzingen voor. In Denemarken zijn er
momenteel veel uitbraken bij nertsenbedrijven. Wekelijks worden alle bedrijven in
Nederland gescreend, dat gebeurt in Denemarken niet. Nederlandse bedrijven die niet
zijn besmet zijn nu begonnen met het doden van de dieren op hun bedrijf ten behoeve
van het pelzen. Dit gebeurt onder strenge voorwaarden. Daarmee is naar verwachting
begin december het overgrote deel van de nertsenpopulatie in Nederland weg.

Het wetgevingstraject voor de stoppersregeling loopt als gepland. Het streven is om
de wet volgende week aan de Tweede Kamer te sturen.

Vraag 5

Is uw ministerie hier ook al voor gewaarschuwd? Zo ja, wanneer en wat heeft u met
deze waarschuwing gedaan? Zo nee, hoe is dat mogelijk?

Antwoord 5

Inmiddels hebben Deense experts relevante informatie gedeeld in een expertnetwerk
van het ECDC, echter deze is nog niet compleet. Experts, onder andere van het RIVM
en Erasmus Medisch Centrum (EMC), het Nederlandse referentielaboratorium voor opkomende
ziekten, houden de Nederlandse situatie ook scherp in de gaten.

We hebben ook gezorgd voor dagelijks informatievoorziening via de landbouwraad in
Denemarken en wij hebben contact gehad met de Deense ambassadeur in Nederland. In
dat contact is aangegeven dat data ontbreken om een definitieve uitspraak te doen
over de vraag of de gevonden variant zorgt voor een verminderde werkzaamheid van het
vaccin. Daarom is het belangrijk dat alle informatie zo snel mogelijk in het publieke
domein komt.

Vraag 6

Heeft u gezien dat in Denemarken inmiddels minstens 150 medewerkers van nertsenfokkerijen
zijn besmet met deze «nertsenvarianten» van het virus?

Antwoord 6

De nieuwe, unieke mutatie in de SARS-CoV2-varianten is gevonden in tests van 5 nertsenfokkerijen.
Er zijn in Denemarken 214 personen besmet door nertsen, daarvan zijn er 12 individuen
in de omliggende gebieden met de cluster 5 variant besmet.

Vraag 7

Heeft u gezien dat deze varianten van het virus in Denemarken niet alleen voorkomen
bij de nertsenfokkers, hun gezinnen en medewerkers, maar ook worden teruggevonden
bij andere inwoners van het gebied?

Antwoord 7

Ja, dat heb ik vernomen.

Vraag 8

Kunt u bevestigen dat ook in Nederland tot nu toe vijf virusvarianten zijn ontstaan
doordat het virus van mens op nerts, van nerts op nerts en van nerts op mens is overgesprongen?

Antwoord 8

In Nederland zijn er vijf clusters van nauw gerelateerde sequenties gevonden bij virussen
geïsoleerd uit nertsen. Deze clusters zijn niet aangetroffen in de algemene bevolking,
hetgeen in Denemarken wel het geval is.

Vraag 9

Kunt u bevestigen dat in Nederland bij de eerste zestien onderzochte bedrijven tweederde
van de onderzochte medewerkers, 66 mensen, besmet bleken te zijn met deze virusvarianten?
Is dit ook onderzocht bij de 48 bedrijven waar het virus sindsdien is opgedoken?

Antwoord 9

Het is in de eerste plaats belangrijk om te melden dat dit gaat om 97 onderzochte
mensen. Er zijn meer medewerkers/familieleden op deze bedrijven, niet iedereen is
getest. Op sommige bedrijven zijn alleen de mensen getest die klachten hadden, hierdoor
vind je een hoger aandeel positieven. Daarnaast is het zo dat de genetische stamboom
van de virussen uit het aangehaalde onderzoek dicht bij elkaar liggen. Het is echter
onbekend of sprake is van nerts-mens besmetting of nerts-mens-mens. De besmettingsroute
van de mensen die ziek zijn geweest, is niet meer te achterhalen. Ze lijken wel binnen
het bedrijf besmet te zijn geraakt. Deze onderzoeksresultaten laten geen verspreidingen
buiten de bedrijven zien. Deze virussen worden niet in de postcodegebieden buiten
de bedrijven aangetroffen.

Wat bovendien van belang is, is dat ook in het onderzoek op besmette nertsenbedrijven
is vastgesteld dat het virus niet via de lucht wordt verspreid. Het risico voor omwonenden
is verwaarloosbaar. Het RIVM heeft deze bevindingen uit dit onderzoek meegenomen in
de OMT-Z adviezen.

Vraag 10

Erkent u dat het erg aannemelijk is dat deze mensen het virus weer hebben doorgegeven
aan anderen, gezien de mate waarin het virus zich verspreidt?

Antwoord 10

Het is niet onmogelijk dat het virus verspreid naar andere mensen, maar daarvoor zijn
geen aanwijzingen voor gevonden.

Vraag 11

Kunt u uitsluiten dat ook in Nederland de nertsenvarianten van het coronavirus verder
zijn verspreid onder de bevolking? Zo ja, hoe is dit onderzocht en wat waren hierbij
de bevindingen? Zo nee, wat gaat u hier aan doen?

Antwoord 11

In Nederland zijn er op dit moment geen aanwijzingen dat de virusstammen uit nertsen
circuleren in de humane populatie. De drijvende kracht achter de huidige epidemie
bij mensen is mens-mens verspreiding. Het OMT-Z concludeerde in augustus dat de kans
op infectie vanuit nertsen voor mensen woonachtig buiten de nertsenbedrijven momenteel
verwaarloosbaar is ten opzichte van de kans op infectie van mens-op-mens in de bevolking.

Daarnaast zijn alle op nertsenbedrijven besmette personen gesommeerd in isolatie te
gaan en hun contacten in quarantaine om verdere verspreiding van Covid-19 te reduceren.
We ruimen in Nederland alle besmette nertsenbedrijven en couperen dus op deze manier
de replicatie van virus in nertsen en daarmee de kans op veranderingen en besmettingen
van mensen.

Vraag 12

Deelt u de mening dat op deze manier de dreiging van de verspreiding van de nertsenvariant
van het coronavirus blijft voortduren, ook nadat in Nederland alle laatste nertsen
zijn vergast?

Antwoord 12

Het is mogelijk dat de nertsenvariant zich in Denemarken blijft verspreiden. In Nederland
is geen spreiding van een nertsenvariant in mensen aangetroffen. In het kader van
de volksgezondheid is het goed dat de Deense overheid hier daadkrachtig optreedt.
Dit toont wel aan dat het belangrijk is om hier internationaal aandacht aan te besteden
en te blijven besteden. Zie hiervoor ook mijn antwoord op vraag 13.

Vraag 13

Gaat u met deze kennis, als Minister van volksgezondheid van het allereerste land
ter wereld dat te maken kreeg met een uitbraak van COVID-19 in de veehouderij, zich
in Europa inzetten voor het stilleggen van de nertsenfokkerij? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

De afgelopen weken heeft Nederland zowel bij de Europese Commissie als bij het Duitse
voorzitterschap aandacht gevraagd voor de nertsenproblematiek in relatie tot volksgezondheid
en gevraagd dit te agenderen voor de EU Gezondheidsraad of de Health Security Committee.
Dit is nu extra urgent vanwege de situatie in Denemarken. Hier werd positief op gereageerd.
Daarnaast staat het onderwerp op de agenda van de Chief Veterinary Officers en heeft
Denemarken het geagendeerd voor de Landbouw- en Visserij Raad van 16 november as.

Vraag 14

Kunt u deze vragen elk afzonderlijk beantwoorden?

Antwoord 14

Ja.

Vraag 15

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het eerstvolgende debat over de ontwikkelingen
van het coronavirus?

Antwoord 15

Ik heb me ingespannen de vragen zo spoedig mogelijk te beantwoorden.