Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Karabulut over transparantie met betrekking tot het oefenen van het gebruik van atoomwapens

Antwoord van Minister Bijleveld-Schouten (Defensie) (ontvangen 6 november 2020)

Vraag 1

Wat heeft u doen besluiten om tot een transparantiebeleid over te gaan over het oefenen
van de luchtmacht met kernwapens? Wat houdt het transparantiebeleid in concreto in?1

Antwoord 1

Nederland streeft ernaar zo transparant mogelijk te zijn over de kernwapentaak en
daaraan gerelateerde onderwerpen, binnen de kaders van de bondgenootschappelijke afspraken.
De Nederlandse inzet binnen de NAVO is er dan ook steeds op gericht om die transparantie
waar mogelijk te vergroten. De recente berichtgeving over een jaarlijkse NAVO-oefening
met nucleaire dimensie is onderdeel van het streven naar meer transparantie. Conform
de motie Knops blijft Nederland zich binnen de NAVO en in bilaterale contacten inzetten
voor meer nucleaire transparantie. Er bestaat op dit moment binnen de NAVO echter
geen draagvlak voor het eenzijdig vergroten van de bondgenootschappelijke nucleaire
transparantie over aantallen en locaties van in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens.
Nederland blijft het gesprek hierover aangaan.

Vraag 2, 3 en 4

Kunt u aangeven sinds wanneer deze oefening, waarbij u, de NAVO-secretaris-generaal
Stoltenberg e.a. in Volkel aanwezig waren, c.q. dit soort oefeningen wordt gedaan?
Zijn het in dit geval de oefeningen «Steadfast Noon» en «Resilient Guard»? Worden
er nog meer relevante oefeningen gehouden? Zo ja, welke? Welke landen nemen aan deze
oefeningen deel?

Kunt u bevestigen dat deze oefeningen worden gedaan omdat er kernwapens op vliegbasis
Volkel liggen?

Is het waar dat het vervoer van Amerikaanse kernwapens van en naar Volkel en andere
Europese bases wordt geoefend?

Antwoord 2, 3 en 4

Nederland heeft binnen de NAVO een kernwapentaak. Zoals eerder aan uw Kamer gemeld,
is met de uitvoering van deze taak één squadron F-16’s belast en zijn deze dual-capable jachtvliegtuigen gestationeerd op de vliegbasis Volkel.2 Het beoefenen van nucleaire scenario’s, op alle niveaus, teneinde de veiligheid,
beveiliging en effectiviteit van nucleaire wapens te garanderen, heeft binnen NAVO
altijd plaatsgevonden en vindt ook nu nog plaats. Over de precieze aard en omvang
van deze oefeningen kunnen onder de geldende bondgenootschappelijke afspraken geen
mededelingen worden gedaan. Ten aanzien van de NAVO-oefening met nucleaire dimensie
die onlangs plaatsvond, is binnen de NAVO besloten om meer openheid te verschaffen
over deze specifieke oefening. De details van deze oefening blijven echter geclassificeerd.
Over aantallen en locaties van in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens kunnen,
op grond van bondgenootschappelijke en juridisch bindende afspraken, eveneens geen
mededelingen worden gedaan. Overwegingen van veiligheid liggen hieraan ten grondslag.

Vraag 5

Wat betekent zowel de oefening als het transport van kernwapens voor de omgeving?
Welke risico’s brengt dat met zich mee? Is de gemeente Uden en is de veiligheidsregio
van risico’s op de hoogte? Op welke manier worden deze risico’s behandeld? Hebt u
de gemeente van deze oefening op de hoogte gebracht? Zo ja, op welke manier en zo
nee, waarom niet?3

Antwoord 5

Zoals hiervoor vermeld, worden geen mededelingen gedaan over locaties van in Europa
aanwezige Amerikaanse kernwapens. De kans dat er iets misgaat met transporten van
Amerikaans nucleair materiaal over Nederlands grondgebied is uitzonderlijk klein,
maar nooit volledig uit te sluiten. Nederland is daarom goed voorbereid op mogelijke
ongevallen. De plannen zijn hiervoor aanwezig en in voorkomend geval wordt gebruikgemaakt
van de bestaande Nederlandse crisisbesluitvormingsstructuren. De lokale overheid beschikt
daarbij over voldoende gegevens om in hun rampenbestrijdingsplannen rekening te houden
met mogelijke ongevallen op de vliegbasis Volkel.

Vraag 6

Wanneer wordt de F-35 bij deze oefeningen betrokken? Wanneer wordt de B-61-11 naar
de VS teruggetrokken?

Antwoord 6

De F-35 zal in de komende jaren de kernwapentaak van de F-16 overnemen. Op basis van
bondgenootschappelijke afspraken kunnen geen mededelingen worden gedaan over de details
van deze transitie. Uw Kamer is herhaaldelijk geïnformeerd over de modernisering van
in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens, meest recentelijk in antwoord op Kamervragen
van Karabulut c.s. in 2018.4 Zoals eerder bekend gesteld, hebben de Verenigde Staten een levensduurverlengingsprogramma,
het zogenaamde Life Extension Program (LEP), met als doel de veiligheid, beveiliging en effectiviteit van onder meer het
type B61 blijvend te garanderen. Het LEP betreft de modernisering van Amerikaanse
kernwapens, dus NAVO-bondgenoten hebben geen zeggenschap hierover.

Vraag 7

Zijn er op basis van het nieuwe transparantiebeleid door u aanvullingen te doen of
correcties aan te brengen op eerdere antwoorden op Kamervragen?5

Antwoord 7

Op eerdere Kamervragen over het beoefenen van nucleaire scenario’s is geantwoord dat
over de aard en omvang van oefeningen geen mededelingen kunnen worden gedaan. Binnen
de NAVO is, in het streven naar meer transparantie, besloten om dit jaar voor het
eerst te melden dat een NAVO-oefening met nucleaire dimensie plaatsvindt. De details
van deze jaarlijkse oefening, inclusief het oefenscenario, blijven geclassificeerd.

Vraag 8 en 9

Is het waar dat dit transparantiebeleid geldt voor alle landen van de NAVO die Amerikaanse
atoomwapens op hun grondgebied hebben? Zo nee, welke landen niet?6

Zijn er verschillen in het transparantiebeleid van de verschillende NAVO-landen? Zo
ja, wat zijn die verschillen?

Antwoord 8 en 9

Dit jaar is voor het eerst de nucleaire dimensie van een jaarlijkse NAVO-oefening
bekendgemaakt. Binnen de NAVO is besloten deze stap naar meer transparantie over de
aard van de oefening te zetten. De details van de oefening blijven geclassificeerd
in alle landen die betrokken zijn bij de oefening, net als dat er geen mededelingen
worden gedaan over aantallen en locaties van in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens.
Alle bondgenoten onderschrijven deze geheimhoudingsplicht.

Vraag 10 en 11

Kunt u na het openbaar maken van de «Briefwisseling tussen regering van Nederland
en de VS van 15 januari 1981» en de «Secret Technical Annex to the Agreement between
the parties to the North Atlantic Treaty for Co-operation Regarding Atomic Information»
melden op welke wijze: briefwisseling, memorandum of understanding of anderszins het
nieuwe beleid is vastgelegd? Kunt u deze nieuwe overeenkomst aan de Kamer voorleggen?
Zo nee, waarom niet?7

Wat betekent het transparantiebeleid voor het in 1964 overeengekomen beleid met betrekking
tot «Control of information»? Is dat onveranderd zoals in «Secret Technical, enz»
staat beschreven? Zo nee, wat zijn de verschillen?

Antwoord 10 en 11

Het streven naar meer transparantie en de berichtgeving in dit kader over een jaarlijkse
NAVO-oefening met nucleaire dimensie, behelst geen afwijking van de in de vragen genoemde
overeenkomsten. De overeenkomst van 1981 waar in vraag 10 naar gerefereerd wordt,
is niet gerelateerd aan de kernwapentaak; deze ziet toe op het prepositioneren van
militair materieel. De overeenkomst inzake atoominformatie met bijbehorende bijlage,
waar in vragen 10 en 11 naar verwezen wordt, geeft aan welke atoomgegevens de Verenigde
Staten aan de NAVO en haar lidstaten ter beschikking kan stellen en dat per geval
kan worden beoordeeld of, en zo ja welke, informatie openbaar gemaakt mag worden.
Dat gebeurt in goed overleg, zoals nu ook binnen de NAVO in het kader van transparantie
is besloten om meer openheid te geven over de eerder genoemde NAVO-oefening.

Vraag 12

Bent u bereid de Tweede Kamer een bezoek aan de kernwapensite van Volkel toe te staan?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 12

Zoals uw Kamer bekend kunnen op basis van bondgenootschappelijke afspraken geen mededelingen
worden gedaan over aantallen en locaties van in Europa aanwezige Amerikaanse kernwapens.