Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Helvert, Omtzigt en Voordewind over de inzet van Syrische rebellen door Turkije in de oorlog om Nagorno-Karabach

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) (ontvangen 2 november 2020).

Vraag 1

Hoe beoordeelt u de berichtgeving dat Turkije Syrische rebellen inzet in de oorlog
om Nagorno-Karabach, aan de zijde van Azerbeidzjan?1

Antwoord 1

Zoals medegedeeld in het verslag van de Europese Raad (Kamerstuk 21 501-20, nr. 1620), kan het kabinet inmiddels berichten dat Nederland het zeer waarschijnlijk acht
dat Turkije militair betrokken is bij het conflict in en rond Nagorno-Karabach. De
exacte aard van deze betrokkenheid kan vooralsnog niet worden vastgesteld. Daarnaast
is het kabinet er inmiddels van op de hoogte dat Turkije inderdaad betrokken is bij
de inzet van Syrische strijders aan Azerbeidzjaanse zijde. In algemene zin is bekend
dat Azerbeidzjan en Turkije nauwe banden met elkaar onderhouden, waaronder samenwerking
op militair terrein. Die samenwerking betreft onder andere gezamenlijke oefeningen
en leveringen van militair materieel in de afgelopen jaren.

Vraag 2

Behoren tot de in de berichtgeving genoemde rebellengroeperingen, zoals de Sultan
Murad Brigade, ook groeperingen die in het verleden non-lethal assistance (NLA) ontvangen
hebben van Nederland?

Antwoord 2

In verband met herleidbaarheid naar de door Nederland gesteunde gematigde gewapende
groepen, kan er in het openbaar niet worden ingegaan op eventuele betrokkenheid van
voorheen door Nederland gesteunde gematigde gewapende groepen.

Vraag 3

Bent u bereid inzet van Syrische rebellengroeperingen in de oorlog om Nagorno-Karabach
te veroordelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 3

Externe inmenging leidt eerder tot escalatie dan tot de-escalatie van het conflict.
Mede op initiatief van Nederland heeft de Europese Raad zich op 1 oktober jl. daarom
uitgesproken tegen elke externe inmenging en opgeroepen tot de-escalatie, staakt het
vuren en de noodzaak om terug te keren naar de onderhandelingstafel. Deze oproep is
door Nederland herhaald tijdens de Raad Buitenlandse Zaken van 12 oktober. Nederland
heeft daarbij, conform de motie Van Helvert en Voordewind (gewijzigde motie 21 501-02, nr. 2212) ook opgeroepen tot een onderzoek naar de rol van externe actoren in OVSE-verband.
Deze oproep is eveneens herhaald richting de co-voorzitters van de OVSE Minsk Groep.
Daarnaast wijs ik op de diverse verklaringen van de EU Hoge Vertegenwoordiger waarin
de EU zich uitspreekt tegen externe inmenging. Dit geldt ook voor EU verklaringen
binnen de OVSE en de Raad van Europa.

Vraag 4

Herinnert u zich uw antwoord Kamervragen over het bericht dat Turkije Syrische rebellen
inzet in de strijd in Libië, waarbij u aangaf dat het «op dit moment onduidelijk is
om welke strijders of groepen het gaat, wat hun achtergrond is en op welke wijze of
door wie zij geworven en ingezet zouden worden»?2

Antwoord 4

Ja.

Vraag 5

Weet u inmiddels wel meer? Zo ja, bent u dan alsnog bereid, met de kennis van nu,
vragen 10 t/m 15 te beantwoorden? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Het kabinet is er inmiddels van op de hoogte dat Turkije inderdaad betrokken is bij
de inzet van Syrische strijders in Libië. Zie verder antwoorden 10 t/m 15.

Vraag 6

Als u het voor u op dit moment ook bij het oorlog om Nagorno-Karabach onduidelijk
is om welke strijders of groepen het gaat, wat hun achtergrond is en op welke wijze
of door wie zij geworven en ingezet zouden worden, bent u dan bereid om op zoek te
gaan naar antwoorden op deze vragen, bijvoorbeeld door onderzoek te doen en te bepleiten,
contact te zoeken met bondgenoten en uitleg te vragen van Turkije, helemaal gezien
de uitspraak van de Turkse president Erdogan «Turkey will continue to stand with...
Azerbaijan with all its resources and heart»?3

Antwoord 6

Nederland heeft conform de motie Van Helvert c.s. in de meest relevante gremia opgeroepen
tot een onderzoek in OVSE-verband naar externe inmenging bij het conflict. Nederland
blijft in contact met diverse internationale actoren om de zorgen daarover kenbaar
te maken.

Vraag 7

Bent u bereid in contact te treden met Frankrijk, gezien de berichtgeving over de
claim van de Franse president Macron dat Syrische strijders actief zijn in de oorlog
om Nagorno-Karabach?4

Antwoord 7

Ja. Nederland staat in contact met diverse internationale actoren, waaronder Frankrijk
als co-voorzitter van de OVSE Minsk Groep.

Vraag 8

Heeft Nederland, ook als lid van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (VN),
kennisgenomen van het recente rapport van de onafhankelijke internationale VN-onderzoekscommissie
naar Syrië, waarin de commissie aangeeft dat er redelijke gronden zijn om aan te nemen
dat Syrische rebellen, waaronder de Sultan Murad Brigade, die voor Turkije in Noord-Syrië
vochten, de oorlogsmisdaden van onder meer plunderingen, gijzeling, wrede behandeling
en marteling, verkrachting en vernieling van cultureel bezit hebben begaan? Hoe beoordeelt
u dit? Bent u bereid Turkije en/of de genoemde rebellengroeperingen ter verantwoording
te roepen en te veroordelen?5

Antwoord 8

Ja, dit rapport is bekend bij het kabinet. Tijdens de Mensenrechtenraad is de deze
kwestie in EU verband aan de orde gesteld. Ten tijde van het zogenaamde Afrin offensief,
welke in januari 2018 aanving, is de Sultan Murad Brigade beschuldigd van mensenrechtenschendingen
(zie ook TK 32 623, nr. 2229 antwoord op vragen 278, 281, 289). Het schenden van mensenrechten en het plegen van
oorlogsmisdaden wordt door het kabinet altijd veroordeeld, waarbij de schenders van
mensenrechten ter verantwoording dienen te worden geroepen.

Vraag 9

Zijn er «rode lijnen» die Nederland in het kader van het NLA-programma gesteld heeft,
overschreden door Syrische rebellengroeperingen, bijvoorbeeld bij de aanval op en
bezetting van Afrin, waarover de VN-onderzoekscommissie naar Syrië juist ernstige beschuldigingen uit?

Antwoord 9

Hoewel er tijdens de volledige duur van het programma werd gemonitord, zowel door
de uitvoerders, onze bondgenoten als Nederland zelf, was het niet mogelijk – bijvoorbeeld
vanwege een onveilige situatie in de gebieden waar de gematigde oppositie actief was –
een monitoringssysteem op te zetten dat alle risico’s uitsloot. Zoals in antwoorden
op feitelijke vragen aan uw Kamer gemeld, maakten berichten over mogelijke schendingen
van het humanitair oorlogsrecht of mensenrechten ten tijde van het NLA programma,
deel uit van de vetting en van contacten met de groepen. Hier zijn in voorkomende
gevallen conclusies aan verbonden, zie ook TK 32 623, nr. 184 (Kamerstuk 32 623, nr. 229). In verband met herleidbaarheid naar de door Nederland gesteunde gematigde gewapende
groepen, kan er in het openbaar niet worden ingegaan op eventuele betrokkenheid van
deze groepen bij het Afrin offensief van januari 2018. Uw Kamer is hierover (deels)
vertrouwelijk geïnformeerd (Kamerstuk 32 623, nr. 200, Kamerstuk 32 623, nr. 247).

Vraag 10 en 11

Bent u bereid alle door Nederland in het kader van NLA geleverde spullen terug te
vorderen bij Syrische rebellengroeperingen die zich schuldig gemaakt hebben aan mensenrechtenschendingen,
tot oorlogsmisdaden aan toe? Zo nee, waarom niet?

Bent u bereid te eisen bij Turkije en richting Syrische rebellengroeperingen dat er
geen door Nederland geleverde spullen ingezet worden in Libië en in de oorlog om Nagorno-Karabach?
Zo nee, waarom niet?

Antwoord 10 en 11

In verband met herleidbaarheid naar de door Nederland gesteunde gematigde gewapende
groepen, kan er in het openbaar niet worden ingegaan op eventuele betrokkenheid van
voorheen door Nederland gesteunde gematigde gewapende groepen. Hoewel niet valt uit
te sluiten dat er door Nederland geleverde NLA-goederen nog in gebruik zijn, zal het
overgrote deel van de geleverde goederen, zoals voedselpakketten en medicijnen, zijn
geconsumeerd. De gemiddelde levensduur van een voertuig in de Syrische context was
naar schatting zes tot acht maanden (Kamerstuk 32 623, nr. 229, Kamerstuk 32 623, nr. 294). Na beëindiging van het NLA programma in 2018 is bovendien de monitoring van de
goederen beëindigd, waardoor het traceren en terughalen van eventueel nog in gebruik
zijnde goederen niet mogelijk is.

Vraag 12

Deelt u de opvatting van de Franse president Macron, die de oorlogsretoriek van Erdogan
«onbezonnen en gevaarlijk» noemt, en de door Erdogan bepleite verovering van Nagorno-Karabach
door Azerbeidzjan onacceptabel?6

Antwoord 12

Het kabinet heeft conform de moties Karabulut (Kamerstuk 22 501-02, nr. 2218), Voordewind c.s. (Kamerstuk 35 373, nr. 8) en Van Helvert c.s. (Kamerstuk 22 501-02, nr. 2216) de oorlogsretoriek van alle landen, waaronder Turkije, in EU verband veroordeeld,
en zowel in EU als NAVO verband zorgen geuit over buitenlandse inmenging. Daarbij
zijn alle landen, waaronder Turkije, opgeroepen om zich in te zetten voor het handhaven
van het staakt-het-vuren en een terugkeer naar de onderhandelingstafel onder auspiciën
van de OVSE Minsk Groep.

Vraag 13

Bent u bereid de agressieve houding van Turkije richting naburige landen, waaronder
EU- en NAVO-lidstaten, te veroordelen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 13

De Europese Raad heeft zich op 16 oktober jl. uitgesproken over unilaterale en provocerende
acties door Turkije in de Oostelijk Middellandse zee en heeft het land opgeroepen
zich structureel in te spannen voor het verminderen van spanningen.

Vraag 14

Kunt u deze vragen een voor een en binnen twee weken beantwoorden?

Antwoord 14

De vragen zijn zo spoedig mogelijk beantwoord.