Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Ploumen over de bedreiging van Nobelprijswinnaar Denis Mukwege

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken), mede namens Minister voor Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking (ontvangen 23 september 2020)

Vraag 1

Is het u bekend dat Nobelprijswinnaar Denis Mukewege opnieuw met de dood wordt bedreigd,
nadat hij eind vorige maand zijn afschuw uitsprak over misdaden die zijn gepleegd
in het Congolese dorp Kipupu?

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Is het u ook bekend dat de arts niet langer kan rekenen op bescherming van VN-militairen?

Hoe vindt u het dat de dokter en zijn ziekenhuis sinds maart niet meer worden beschermd
door militairen van de stabilisatiemissie van de VN in de Democratische Republiek
Congo (MONUSCO) en de missie als gevolg van bezuinigingen geen mogelijkheid ziet om
de bescherming te herstellen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 2 en 3

Het kabinet deelt de zorgen over de veiligheid van dokter Denis Mukwege, die helaas
al veel langer het doelwit is van bedreigingen.

MONUSCO heeft gedurende enkele jaren de beveiliging van dr. Mukwege verzorgd via zogenaamde
«formed police units» maar is intussen gestart met de overdracht van veiligheidstaken
naar de nationale politie. In dat kader is MONUSCO al langer bezig met de training
van Congolese politie-eenheden die specifiek – en in samenspraak met dr. Mukwege –
geselecteerd zijn voor de beveiliging van dr. Mukwege en het Panzi-ziekenhuis. Daarnaast
hebben de beperkte capaciteit – MONUSCO heeft slechts één politie-eenheid beschikbaar
voor de provincie Zuid-Kivu – en COVID-19 (een fors aantal MONUSCO-politieagenten
moest tijdelijk in quarantaine na een positieve COVID-test) invloed gehad op het beveiligingsniveau.

Nederland heeft via de Permanente Vertegenwoordiging bij de VN in New York actief
contact gezocht met het VN-hoofdkwartier teneinde te bepleiten dat MONUSCO ook in
de toekomst maximaal betrokken blijft bij de beveiliging van dr. Mukwege. Uit de contacten
met de VN is duidelijk geworden dat MONUSCO ook in de toekomst zal blijven bijdragen
aan de beveiliging van dr. Mukwege via voortdurende training van de Congolese politie-eenheden,
de beschikbaarheid van een zogenaamd «early alert»-systeem dat direct naar MONUSCO
is doorgeschakeld en waarmee een toegewezen «rapid response» eenheid kan worden ingezet,
een operationele «safe room» op het Panzi-terrein, en gezamenlijke patrouilles met
de Congolese politie in Bukavu waarbij ten minste twee maal per vierentwintig uur
het Panzi-ziekenhuis zal worden aangedaan.

Het kabinet is de VN en MONUSCO erkentelijk voor het leveren van een belangrijke bijdrage
aan de veiligheid van dr. Mukwege en ook voor de toezegging – zoals o.a. bevestigd
door SGVN Guterres in contact met dr. Mukwege zelf en door SRSG Zerragoui in de DRC
– dat MONUSCO zal blijven bijdragen aan adequate beveiliging. Tegelijkertijd is het
met het oog op de toekomst en de gestage uitfasering van MONUSCO van groot belang
dat de Congolese autoriteiten eigen verantwoordelijkheid nemen voor de bescherming
van hun burgers, in dit geval specifiek van dr. Mukwege. Het is een positief signaal
dat zowel president Tshisekedi als de gouverneur van Zuid-Kivu nadrukkelijk hebben
aangegeven dat de autoriteiten die verantwoordelijkheid zullen nemen en daarbij samen
zullen werken met zowel MONUSCO als dr. Mukwege.

Vraag 4

Deelt u de mening dat de Nobelprijswinnaar, arts en activist moet worden beschermd?

Antwoord 4

Ja. Dr. Mukwege speelt als arts en prominente en uitgesproken mensenrechtenverdediger
een belangrijke rol bij de bestrijding van seksueel geweld, het op medisch en geestelijk
vlak bijstaan van vrouwen en meisjes die daarvan slachtoffer zijn geworden, en het
tegengaan van straffeloosheid, allereerst in oost-DRC zelf maar ook ver daarbuiten.
Het is van groot belang dat hij in veiligheid zijn werk kan blijven doen in het Panzi-ziekenhuis
in Bukavu.

Nederland zet zich in voor de bescherming van mensenrechtenverdedigers wereldwijd
en voor ruimte voor het maatschappelijk middenveld. Nederland zal aandacht vragen
voor de situatie in de DRC in de mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. Nederland
steunt bovendien de oproep van de VN Hoge Commissaris voor Mensenrechten voor een
onafhankelijk onderzoek naar de bedreigingen tegen dr. Mukwege.

Vraag 5

Bent u bereid om er bij de VN op aan te dringen dat de beveiliging van Denis Mukwege
en zijn ziekenhuis per direct wordt hersteld? Zo ja, welke stappen zult u daartoe
ondernemen? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 5

De Minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking had op 7 september
jl. een telefonisch onderhoud met dr. Mukwege. De Minister sprak steun en betrokkenheid
uit en liet dr. Mukwege weten dat Nederland de situatie rondom zijn veiligheid opnieuw
bij de VN zou bepleiten.

Nederland heeft bij de VN aangedrongen op adequate bescherming voor dr. Mukwege. Medewerkers
van de ambassade in Kinshasa, het ambassadekantoor in Goma, en de Permanente Vertegenwoordiging
bij de VN in New York hebben die boodschap meerdere malen op hoog niveau bij zowel
MONUSCO als het VN-hoofdkwartier afgegeven, waar het kon in gezelschap van gelijkgezinde
landen. Nederland heeft daarbij met klem benadrukt dat de beveiliging van dr. Mukwege
op elk moment adequaat moet zijn. Nederland heeft MONUSCO bovendien gewezen op de
plicht om zorg te dragen voor een zorgvuldige en verantwoordelijke transitie en met
klem verzocht actief toezicht te houden op het naleven van de toezeggingen door de
Congolese autoriteiten. Nederland zal zowel MONUSCO als de Congolese autoriteiten
blijven wijzen op hun verantwoordelijkheden.

Nederland onderhoudt ook regulier contact met het team van dr. Mukwege. Op 28 augustus
jl. bezochten medewerkers van het ambassadekantoor in Goma dr. Mukwege in Bukavu en
spraken met hem en zijn team over zijn persoonlijke veiligheid en de beveiliging van
de ziekenhuiscompound. Dr. Mukwege was dankbaar voor de Nederlandse steun en belangstelling
en voor het recente project waarmee Nederland, o.a. door het plaatsen van beveiligingscamera’s
en een alarminstallatie, bijdroeg aan de beveiliging van de compound. Nederland staat
klaar om door middel van een nieuwe bijdrage opvolging te geven aan dat eerdere project
en onderzoekt op dit moment samen met het team van Dr. Mukwege en eventuele andere
donoren de precieze mogelijkheden.