Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Laçin over de mogelijke ontslaggolf in het openbaar vervoer

Antwoord van Staatssecretaris Van Veldhoven-van der Meer (Infrastructuur en Waterstaat)
(ontvangen 24 augustus 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020,
nr. 3666.

Vraag 1, 2

Wat is uw reactie op de berichtgeving dat er een mogelijke ontslaggolf in het openbaar
vervoer aan zit te komen?1 2

Welke acties gaat u ondernemen om te voorkomen dat personeel dat de afgelopen maanden
nog onmisbaar was om ons land draaiende te houden, straks massaal op straat wordt
gezet?

Antwoord 1, 2

In het NOVB ben ik met vervoerders en medeoverheden in gesprek over de ontwikkelingen
in het OV en de maatregelen die kunnen worden genomen om de continuïteit daarvan te
borgen in de huidige omstandigheden. Het kabinet heeft met een beschikbaarheidsvergoeding
voor het openbaar vervoer voor 2020 besloten de OV-sector te ondersteunen om het vereiste
vervoeraanbod te kunnen blijven bieden.

Vraag 3

Is het toegestaan voor vervoersbedrijven om eenzijdig routes aan te passen en frequenties
te verlagen? Zo nee, wat gaat u doen om te voorkomen dat dat gebeurt?

Antwoord 3

Provincies en vervoerregio’s zijn opdrachtgever voor het regionaal OV. Zij hebben
in hun concessies afspraken vastgelegd over de dienstregelingen en de te volgen procedure
bij wijziging daarvan. De afspraak die ik in het NOVB met de sector heb gemaakt is
dat met een optimale inzet van personeel en materieel wordt gestreefd naar een maximale
capaciteit, zodat alle mensen die met het OV bijvoorbeeld naar hun werk of studie
willen, dit ook veilig kunnen.

Vraag 4

Bent u het ermee eens dat, met het oog op de klimaatplannen, juist meer – of in ieder
geval niet minder – gereisd moet worden met het openbaar vervoer? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Mijn beleid is erop gericht gebruik van het OV te stimuleren. Inderdaad draagt dat
bij aan de doelstellingen van het klimaatbeleid.

Vraag 5

Wat vindt u van het feit dat bedrijven die miljoenen overgemaakt hebben gekregen alsnog
overwegen hun personeel te ontslaan en hun diensten uit te kleden?

Antwoord 5

Bedrijven hebben het verzoek gekregen een volwaardige dienstregeling te blijven uitvoeren,
terwijl duidelijk was dat er veel minder reizigers en reizigersinkomsten zijn en waren.
Het Rijk vergoedt met de beschikbaarheidsvergoeding in 2020 niet alle kosten, een
deel van het verlies wordt door de bedrijven gedragen.

Ik begrijp dat bedrijven voor komende jaren niettemin anticiperen op achterblijvende
reizigersaantallen en hun dienstregelingen en bedrijfsvoering daarop aanpassen. De
mate waarin zij dit doen is afhankelijk van het verloop van de pandemie en het effect
daarvan op het reisgedrag en eventuele beperkende maatregelen die door de overheid
worden opgelegd. Vanwege deze samenhang ben ik in het NOVB in gesprek met de sector
om de keuzes die gemaakt worden door Rijk, provincies en vervoerders zo goed mogelijk
op elkaar af te stemmen. De beschikbaarheid van kwalitatief goed OV voor de reiziger
staat daarbij voorop.

Vraag 6

Welke plannen, als blijkt dat de gebruiksvergoeding onvoldoende is, liggen er klaar
of bent u aan het voorbereiden om de kwaliteit van het openbaar vervoer te garanderen
zodat het voor mensen een realistisch alternatief voor de auto blijft?

Antwoord 6

Zie het antwoord op de vorige vraag. Na het bekend maken van de beschikbaarheidsvergoeding
zijn Rijk, provincies en vervoerregio’s in gesprek gegaan met vervoerders over het
perspectief op 2021 en verder. Die gesprekken zijn nog niet afgerond.

Vraag 7

Bent u het ermee eens dat voor eventueel aanvullende steunmaatregelen vervoerders
openbaarheid moeten geven over hun cijfers, immers kan de topman van Transdev in slechte
tijden vertellen dat zijn bedrijf 20 tot 30 miljoen euro in de min gaat terwijl we
niks weten over de winst in de goede jaren? Zo nee, waarom niet en waarom vindt u
deze selectieve berichtgeving over winst en verlies acceptabel?

Antwoord 7

In het kader van de beschikbaarheidsvergoeding zijn alle vervoerders transparant richting
het Rijk over hun gerealiseerde en geprognotiseerde kosten en opbrengsten. Het gaat
hierbij echter om bedrijfsvertrouwelijke gegevens, die vervoerders niet openbaar hoeven
te maken.

Vraag 8

Welke bijdrage leveren de aandeelhouders en de moederbedrijven van de vervoersbedrijven
in het financieren van de continuïteit?

Antwoord 8

In algemene zin geldt dat aandeelhouders en moederbedrijven leningen kunnen verstrekken
of garant kunnen staan voor het aantrekken van extra financiering. Bij de beschikbaarheidsvergoeding
geldt dat de vervoerders zelf een deel van het kosten (7%) moeten nemen. Of zij dat
uit hun eigen vermogen dekken, leningen aantrekken of dat zij (buitenlandse) aandeelhouders
hiervoor aanspreken is aan de vervoerders zelf.

Vraag 9

Bent u het ermee eens dat een grote ontslaggolf en het inperken van de dienstverlening
bij commerciële vervoersbedrijven het failliet aantoont van marktwerking in het openbaar
vervoer en wat bent u van plan om hierin te veranderen?

Antwoord 9

Niemand had kunnen voorzien dat deze uitzonderlijke omstandigheden zouden optreden.
De bedrijfsvoering van ieder bedrijf is hier niet tegen opgewassen, ongeacht of er
sprake is van een commercieel bedrijf of een staatsdeelneming.

Recent heb ik uw Kamer een onderzoek gestuurd naar de Effecten van openbaar aanbesteden
in het openbaar vervoer. Dit onderzoek toont aan dat het aanbod van het openbaar vervoer,
de efficiency en de klanttevredenheid in de afgelopen twee decennia over de gehele
linie is gegroeid. Zowel bij aanbestede trajecten als daar waar het OV is inbesteed
en onderhands gegund. Dit laat zien dat alle betrokkenen in de OV-sector heel goed
werk leveren. Voor mij is de Corona-crisis geen aanleiding om een goed functionerend
systeem te veranderen.