Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Van den Berge over inburgering van mensen met een beperking

Antwoord van Minister Koolmees (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) (ontvangen 23 juni
2020).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Hossam wil graag Nederlands leren, maar voor blinde
nieuwkomers is er bijna geen les», waarin uiteengezet wordt hoe inburgeraars met een
beperking tegen problemen aanlopen in het inburgeringsproces en het leren van de Nederlandse
taal?1

Antwoord 1

Ja/

Vraag 2

Deelt u de mening dat het leren van de Nederlandse taal essentieel is voor de inburgering
van elke nieuwe Nederlander en dat het daarom onacceptabel is dat inburgeraars met
een fysieke of mentale beperking niet dezelfde kansen krijgen als inburgeraars zonder
beperking?

Antwoord 2

Het leren van de Nederlandse taal is essentieel voor nieuwkomers en de wet inburgering
biedt het kader voor degenen die inburgeringsplichtig zijn. Het is mogelijk om aangepaste
examens te doen, voor sommige mensen met een beperking biedt dat uitkomst. Daarnaast
is er een mogelijkheid om op medische grond te worden ontheven van de inburgeringsplicht.
De huidige wettelijke kaders geven niet meer ruimte. Met de nieuwe wet inburgering
wil ik meer mogelijkheden creëren die gericht zijn op wat mensen met een beperking
wel kunnen.

Vraag 3

Kunt u een overzicht geven van het aantal inburgeraars dat wegens een beperking tegen
problemen aanloopt in het inburgeringsproces? Krijgt deze groep enige vorm van speciale
aandacht ten opzichte van inburgeraars zonder beperkingen?

Antwoord 3

Mensen met een beperking kunnen op basis van medisch advies worden ontheven van de
inburgeringsplicht. Dit wordt uitgevoerd door een door DUO gecontracteerd bureau (Argonaut).
In 2019 zijn er 668 aanvragen ingediend en zijn er 499 mensen op medische gronden
ontheven. De aard van beperkingen loopt sterk uiteen (fysiek, psychisch of verstandelijk).
Er worden geen overzichten bijgehouden van het type beperking vanwege privacywetgeving.
De consequentie van een ontheffing is dat mensen niet meer inburgeringsplichtig zijn
en dat er geen gebruik meer kan worden gemaakt van de lening.

Op basis van medisch onderzoek en advies van Argonaut is het ook mogelijk om de examens
te doen onder aangepaste examenomstandigheden. Een overzicht van aanpassingen voor
de inburgeringsexamens (KNM en A2 niveau) is opgenomen in de Regeling Inburgering2. Vanwege de mogelijkheid tot ontheffing wordt hiervan weinig gebruik gemaakt. Voor
de Staatsexamens Nt2 (B1/B2 niveau) zijn er ook aangepaste examens mogelijk en zijn
er bijvoorbeeld ook braille examens beschikbaar. Dit is relevant voor mensen die willen
studeren waarvoor een diploma Staatsexamen Nt2 nodig is (B1 of B2) en die al over
vaardigheden beschikken om dit te kunnen leren.

Vraag 4

Klopt het dat inburgeraars met een beperking geregeld aangeraden wordt ontheffing
aan te vragen voor het inburgeringsexamen? Kunt u een indicatie geven van hoe vaak
dit gebeurt?

Antwoord 4

Het is belangrijk dat mensen met een beperking gewezen worden op de mogelijkheden
waaronder ook ontheffing op medische gronden. Sommige mensen met een beperking zijn
niet in staat om te voldoen aan de eisen die de wet inburgering stelt. Inburgeraars
die volledig doof en/of blind zijn, kunnen nu geen aangepaste examens afleggen op
A2 niveau. Bij vragen zal DUO daarom doorverwijzen naar Argonaut. Omdat er op B1/B2
niveau wel braille examens beschikbaar zijn, is het van belang dat hierop wordt gewezen
zodat een inburgeraar een goede afweging kan maken passend bij wat binnen de mogelijkheden
ligt. Argonaut schat dat gemiddeld enkele tientallen visueel beperkten (blind of zeer
slecht ziend) per jaar in aanmerking komen voor ontheffing. Mensen met een beperkt
zicht kunnen gebruik maken van aangepaste examenomstandigheden.

Vraag 5

Deelt u de mening dat dit geen oplossing is omdat de inburgeraar hiermee zijn/ haar
recht op een lening van DUO voor taallessen verliest en dit juist de kloof tussen
deze inburgeraars en de Nederlandse samenleving vergroot? Zo ja, welke gevolgen heeft
dit voor het kabinetsbeleid?

Antwoord 5

In de nieuwe wet inburgering wil ik voor mensen met een beperking gedeeltelijke ontheffing
mogelijk maken. Ontheffing kan dan gelden voor bepaalde examenonderdelen. Bij blinden
zou de uitkomst kunnen zijn dat zij wel de onderdelen Spreken en Luisteren doen en
niet de onderdelen Lezen en Schrijven omdat dat niet kan zonder beheersing van braille
en het leren van braille in combinatie met het leren van de Nederlandse taal niet
voor iedereen haalbaar is. Deze doelgroep kan dan wel inburgeringslessen volgen en
de andere examenonderdelen afleggen en daarmee ook voldoen aan de inburgeringsplicht.

Vraag 6

Hoe verlopen de gesprekken met Visio over het pilottraject inburgering voor mensen
met een visuele beperking? Deelt u de mening dat het van belang is dat inburgeraars
met een beperking, vooral degenen die al enige tijd wachtende zijn op ondersteuning,
zo snel mogelijk kunnen beginnen met de inburgering? Wanneer verwacht u dat dit traject
van start zal gaan?

Antwoord 6

Visio heeft eind 2018 contact gezocht over inburgering het Ministerie van SZW en ook
vanuit de Tweede Kamer is vorig jaar aandacht voor dit onderwerp gevraagd. VISIO heeft
eind 2019 een pilotvoorstel ingediend over de ontwikkeling en uitvoering van een Nt2-programma
gericht op inburgeringsplichtigen met een visuele beperking ter voorbereiding op het
nieuwe inburgeringsstelsel. Dit voorstel is begin dit jaar goedgekeurd en het traject
is in april 2020 gestart, de looptijd van deze pilot is een jaar.

Vraag 7

Kunt u een overzicht geven van het aantal inburgeraars dat kampt met mentale stoornissen,
zoals posttraumatische stressstoornis of depressie? Krijgen deze inburgeraars momenteel
speciale begeleiding tijdens hun inburgeringsproces? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 7

Als er sprake is van een medisch probleem dan is medische zorg belangrijk. Wanneer
medische problemen de inburgering dusdanig belemmeren, kan er een medisch advies worden
aangevraagd en kan ontheffing op medische gronden worden verleend. In geval van psychische
problematiek is het ook mogelijk de inburgeringstermijn met de duur van de behandeling
(maximaal 2 jaar) te verlengen, dit heeft uiteraard de voorkeur boven het op voorhand
ontheffen omdat het de mensen de kans geeft alsnog in te burgeren als ze eraan toe
zijn. Een aanvraag voor verlenging op medische gronden wordt beoordeeld door Argonaut
op basis van een verklaring van de behandelend arts. Daar zijn geen kosten aan verbonden.
Er worden geen overzichten bijgehouden van het type beperking waarvoor ontheffing
of verlenging wordt verleend. In overleg met SZW wordt gekeken welke informatie, gezien
de privacywetgeving, hierover in de toekomst wel geregistreerd en gedeeld kan worden.

Vraag 8, 9

Worden soortgelijke pilottrajecten op korte termijn ook opgezet voor inburgeraars
met andere beperkingen? Zo nee, waarom niet? Kunt u in uw antwoord ingaan op de verschillende
(veel voorkomende) beperkingen waar inburgeraars mee kampen, waaronder geestelijke
beperkingen en mentale stoornissen?

Zal er in de nieuwe Inburgeringswet ruimte komen voor inburgeraars met een beperking?
Zo ja, op welke manier en bouwt dit voort op de resultaten van de pilots? Zo nee,
waarom niet? 3

Antwoord 8, 9

De introductie van een gedeeltelijke ontheffing van de inburgeringsplicht in de nieuwe
wet, biedt voor een deel van de nieuwkomers met een beperking meer mogelijkheden om
deel te nemen aan de inburgering. Dit is een belangrijke stap die we met de nieuwe
wet inburgering zetten.

VISIO is in april gestart met een pilottraject inburgeren met een visuele beperking.
En er is meer aandacht voor dit onderwerp want onderwijsinstelling Kentalis doet onderzoek
naar auditief beperkte nieuwkomers en gemeenten hebben vragen over mensen met een
beperking in het nieuwe stelsel. Les aan anderstaligen (Nt2) met een beperking wordt
met name gegeven op onderwijsinstellingen voor leerplichtige kinderen. Het is belangrijk
dat de kennis wordt gebundeld want de doelgroep vanuit inburgering is klein en verspreid
over Nederland. Er volgen gesprekken met experts, overheden, organisaties en gemeenten.
Ik ben hierover ook in gesprek met het Kenniscentrum Integratie en Samenleving (KIS).
Wat er nodig is, ligt op het snijvlak van inburgering, onderwijs en zorg. Op deze
manier komt er meer kennis beschikbaar en ontstaat zicht op de doelgroep, de behoeften
en mogelijkheden. De pilot met VISIO is daarin een belangrijke eerste stap.