Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Groothuizen over de gevolgen van het Corona-virus voor de (sociale) advocatuur

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming), mede namens de Minister van Justitie
en Veiligheid (ontvangen 6 mei 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2019–2020, nr. 2545.

Vraag 1

Herinnert u zich antwoord 4 op vragen van de leden Groothuizen en Den Boer over de
gevolgen van het Corona-virus voor de rechtspleging en de rechtsbescherming?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u uiteenzetten hoe de drie aangekondigde maatregelen om advocaten en mediators
tegemoet te komen, en in het bijzonder de voorschotregeling, zullen worden uitgewerkt,
en op welke termijn?

Antwoord 2

De drie aangekondigde maatregelen zijn inmiddels als volgt uitgewerkt.

De Raad voor Rechtsbijstand heeft – gelet op zijn wettelijke taak – een beleidsregel
opgesteld en gepubliceerd waarmee de bijzondere voorschotregeling vorm is gegeven
(Staatscourant, 19916, 7 april 2020). Advocaten en mediators die bij de Raad voor Rechtsbijstand staan
ingeschreven kunnen volgens die beleidsregel tot 1 augustus 2020 een extra voorschot
vragen van maximaal € 26.450 (te weten 50% van het huidige voorschot ad € 52.900)
om te voorzien in hun financiële continuïteit. Verrekening (dan wel terugvordering
indien aan de orde) van het voorschot zal niet eerder dan 1 januari 2021 gestart worden,
verspreid over vier maandelijkse termijnen. Mochten de omstandigheden door het COVID-19
virus daarom vragen, dan kan de Raad voor Rechtsbijstand bepalen dat er een suppletoir
voorschot wordt aangeboden, dan wel dat de verrekening over een langere termijn verspreid
wordt.

Een procedure en een eerste zitting vallen als gebruikelijk onder de forfaitaire vergoeding.
Wordt in een zaak, door de maatregelen rond COVID-19/corona, een tweede behandeling
schriftelijk of via een audio/videoverbinding afgedaan waar normaal gesproken een
zitting zou plaatsvinden, dan kan een zittingstoeslag verleend worden. Dit beleid
geldt (met terugwerkende kracht) vanaf 16 maart 2020 tot nader order voor álle rechtsgebieden.
Ook de vergoeding in vreemdelingenbewaringszaken (art. 14a Bvr) wordt niet gekort
als de behandeling schriftelijk wordt afgedaan waar normaal gesproken een zitting
zou plaatsvinden.

Daarnaast heeft de Raad voor Rechtsbijstand de declaratiemogelijkheden in extra urenzaken
uitgebreid. Normaliter kan in deze zaken pas aan het einde van de zaak (of als een
vervolgverzoek daartoe wordt ingediend) een vergoeding worden uitgekeerd. De Raad
voor Rechtsbijstand heeft het nu ook mogelijk gemaakt dat in deze zaken tussentijds
gedeclareerd kan worden.

Vraag 3

Kunt u aangeven wat de gevolgen van het Corona-virus zijn voor het aantal aanhoudingen,
inverzekeringstellingen en piketmeldingen? Kunt u tevens aangeven wat de gevolgen
van het Corona-virus zijn voor het aantal asielaanvragen?

Antwoord 3

Zowel het landelijk aantal door de politie geregistreerde aanhoudingen als inverzekeringstellingen
was in maart 2020 ongeveer 27 procent lager dan in maart 2019. In de maanden januari
en februari 2020 waren die aantallen nog redelijk stabiel ten opzichte van een jaar
daarvoor. Op basis van gegevens 2e helft maart blijkt dat het aantal piketmeldingen
bij de Raad voor Rechtsbijstand sinds de verdere verspreiding van het coronavirus
in de laatste weken maart met circa 40 procent zijn afgenomen. De afname van het aantal
piketmeldingen is op basis van de cijfers van de week van 13 april jl. op dit moment
30%. Dit blijft de komende periode gemonitord. Het uitbreken van het Coronavirus heeft
daarnaast invloed op het aantal asielaanvragen. Ik verwijs u voor de laatste stand
van zaken naar de inhoud van de brief van 17 april jl. waarin de Staatssecretaris
van Justitie en Veiligheid uw Kamer nader heeft geïnformeerd over de stand van zaken2.

Vraag 4

Kunt u aangeven in welke rechtsgebieden het wegvallen van zaken het grootste effect
heeft op de inkomsten van de advocatuur?

Antwoord 4

De Raad voor de Rechtsbijstand heeft mij laten weten dat de cijfers over de afgelopen
tijd een stabiele financieringsstroom naar de advocatuur tonen op nagenoeg alle rechtsgebieden.
Ondanks dat er op dit moment in algemene zin dus geen liquiditeitsprobleem lijkt te
zijn, betekent dat niet automatisch dat er ook geen omzetverlies wordt geleden. In
de komende periode laat ik het aantal afgegeven toevoegingen per rechtsgebied daarom
monitoren. Hierdoor ben ik in staat en indien nodig bereid gericht nadere maatregelen
treffen om het effect van de coronacrisis op de inkomsten van de advocatuur zo beperkt
mogelijk te houden.

Vraag 5, 6

Kunt u, gelet op de moeilijke positie van de sociale advocatuur, schetsen wat de gevolgen
van het Corona-virus zijn voor sociaal advocaten, in het bijzonder voor kleine kantoren
en zogenaamde «eenpitters»?

Hoe lang verwacht u dat sociaal-advocaten, van wie de financiële positie toch al onder
druk stond, het hoofd boven water kunnen houden?

Antwoord 5, 6

De sociaal advocatuur vervult een bijzondere en belangrijke rol in de toegang tot
het recht. Deze rol dient juist in deze tijden gewaarborgd te zijn en te blijven door
te borgen dat ook op langere termijn een adequaat aanbod (omvang en kwaliteit) van
sociaal advocaten is verzekerd. De effecten van de coronacrisis zijn ook voor de sociaal
advocatuur ingrijpend. In aanvulling op het generieke kabinetsbeleid zijn daarom direct
maatregelen getroffen om te zorgen dat sociaal advocaten (waaronder begrepen advocaten,
mediators en bijzondere curatoren die ingeschreven staan bij de Raad voor Rechtsbijstand)
een beroep kunnen doen op een stabiele financieringsstroom door middel van een ruime
bevoorschotting.

Gelet op de zorg voor een adequaat aanbod van sociaal advocaten monitor ik aan de
hand van de beschikbare cijfers van de Raad voor Rechtsbijstand de actuele situatie
per rechtsgebied. Daarbij wordt steeds bekeken of extra maatregelen nodig zijn, omdat
bevoorschotting weliswaar voorziet in liquiditeit, maar geen antwoord is op ondervonden
nadeel als gevolg van ontwikkelingen in de vraag naar gesubsidieerde rechtsbijstand
vanwege de coronacrisis. De wijze waarop en het tempo waarin de rechtspraak het aantal
te behandelen zaken verder uitbreidt, is hierop ook direct van invloed.

Door per rechtsgebied de ontwikkelingen in het aantal afgegeven toevoegingen te monitoren
ben ik in staat en indien nodig bereid gericht nadere maatregelen te treffen. Hierbij
denk ik aan een langere terugvorderingsperiode en de mogelijkheid om in uitzonderlijke
gevallen een deel van het voorschot niet terug te vorderen (binnen het beschikbare
budgettaire kader van de rechtsbijstand). Hierover vindt overleg plaats met de NOvA
en de Raad voor Rechtsbijstand. Uw Kamer zal hierover zo spoedig mogelijk nader worden
geïnformeerd.

Vraag 7

Kunt u aangeven van welke generieke maatregelen uit het noodpakket advocaten gebruik
kunnen maken?

Antwoord 7

Van de volgende generieke maatregelen uit het noodpakket voor banen en economie kunnen
advocaten gebruik maken voor zover zij aan de voorwaarden voldoen: De noodmaatregel
overbrugging voor werkgelegenheid (NOW), de coulance rond het schriftelijk vastleggen
van een vast contract, de tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers
(Tozo), uitstel van belastingbetaling, verlaging invorderingsrente, verlaging belastingrentes,
wijziging voorlopige aanslag, verruiming borgstelling MKB, verruiming garantie ondernemingsfinanciering
en Qredits microfinanciering. In hoeverre de advocatuur aan de voorwaarden van deze
maatregelen voldoet is mede afhankelijk van zowel de zakelijke als de persoonlijke
omstandigheden. Voor de NOW-regeling geldt zo dat er onder andere sprake moet zijn
van personeel in dienstverband. Voor de Tozo is de aanwezigheid van een levenspartner
die ook in aanmerking komt voor de Tozo, maar daar geen beroep op doet, één van de
voorwaarden.

Vraag 8

Bent u bereid in overleg met de politie, het openbaar ministerie (OM) en de rechtspraak
te bezien welke (type) zaken mogelijk, al dan niet op alternatieve wijze, en op verantwoorde
wijze doorgang kunnen vinden om het omzetverlies van advocaten zo veel mogelijk te
beperken? Zo ja, welke stappen gaat u zetten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 8

De rechtspraak is een vitaal onderdeel van de rechtsstaat, daarom is het belangrijk
dat de rechtspraak zoveel mogelijk doorgang vindt. De afgelopen weken is door het
OM en de rechtspraak bezien hoe dat kan. De rechtspraak heeft een lijst gepubliceerd
van de zaken die vanaf 6 april weer zoveel mogelijk met gebruikmaking van audio-visuele
hulpmiddelen worden behandeld. Uw Kamer is hierover bij brief van 6 april jl. geïnformeerd.3 Ook voor andere rechtsgebieden geldt dat de Rechtspraak in frequent contact staat
met partners in de keten mede om te bezien welke zaaksoorten prioriteit moeten hebben
bij de verdere uitbreiding van de te behandelen zaken. In de brief van 23 april jl.4

over de stand van zaken van de coronamaatregelen in de justitie veiligheids- en migratieketen
bent u geïnformeerd dat de rechtspraak het aantal zittingen in het gerechtsgebouw
vanaf 11 mei 2020 uitbreid.Daarbij wordt prioriteit gegeven aan de rechtsgebieden
strafrecht, jeugdrecht en familierecht.

Vraag 9

Bent u bereid er bij de rechtspraak op aan te dringen dat bij het plannen van zaken
in de (nabije) toekomst rekening wordt gehouden met de agenda van advocaten, zodat
zij niet nog meer zaken verliezen als gevolg van planningsproblemen? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 9

Ik acht het zowel van algemeen belang als in het belang van de advocaten om ontstane
achterstanden daar waar mogelijk gezamenlijk in te lopen. Bij het plannen van zaken
wordt, waar mogelijk, rekening gehouden met de agenda van advocaten. Ik ga ervan uit
dat advocaten per saldo nauwelijks zaken zullen verliezen door planningsproblemen.
In geval van verhindering kunnen zij immers over en weer zaken van elkaar overnemen.

Vraag 10

Kunt u een inschatting geven van het aantal minder verstrekte toevoegingen als gevolg
van het Corona-virus? Kunt u daarbij aangeven hoeveel geld daarmee is gemoeid?

Antwoord 10

Het is nog te vroeg om hier een feitelijke inschatting van te kunnen maken. Het aantal
afgegeven toevoegingen is in de cijfers van de Raad voor Rechtsbijstand van de afgelopen
periode nog stabiel. Dit blijft de komende periode gemonitord.

Vraag 11

Welke financiële ruimte biedt het dalend aantal toevoegingen voor het treffen van
noodvoorzieningen, bijvoorbeeld in de vorm van een noodfonds?

Antwoord 11

De cijfers van de Raad voor Rechtsbijstand hebben in de afgelopen periode nog geen
daling van het aantal toevoegingen laten zien, er is dan ook geen sprake van financiële
ruimte zoals door u bedoeld.

Zoals in het antwoord op de vragen 5 en 6 opgemerkt, zijn er mogelijkheden waarmee
bijgedragen kan worden aan de financiële continuïteit van advocaten die werkzaam zijn
in het stelsel voor gesubsidieerde rechtsbijstand (binnen het huidige beschikbare
budgettaire kader).