Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Omtzigt over een uitspraak van de Raad van State waardoor waarschijnlijk miljoenen beschikkingen van de belastingdienst/toeslagen over terugvordering of herzieningen van voorschotten op toeslagen in de afgelopen vijf jaar niet rechtsgeldig zijn en dus niet in werking zijn getreden

Antwoord van Staatssecretaris Van Huffelen (Financiën, Toeslagen en Douane), mede
namens de Staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (ontvangen 28 april
2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 2337.

Vraag 1, 2, 3 en 4

Heeft u kennisgenomen van de uitspraak van de Raad van State van 23 oktober 2019 zaak
201901945/1/A2?1

Heeft u kennisgenomen van deze cruciale passage:

«Het besluit van 2 juni 2017 over de nihilstelling betreft een herziening van een
voorschot op de tegemoetkoming. Dat betekent dat de verzending van dat besluit niet
uitsluitend digitaal moet plaatsvinden. Het besluit had ook per post moeten worden
verzonden.

Omdat de Belastingdienst/Toeslagen het besluit van 2 juni 2017 ten onrechte niet ook
per post heeft verzonden, is dat besluit niet op de voorgeschreven wijze bekend gemaakt.
Daardoor is het besluit niet in werking getreden»?

Heeft u kennisgenomen van het feit dat dus alleen het berichtenverkeer voor wat betreft
beschikkingen als bedoeld in artikel 16 van de Algemene wet inkomensafhankelijke regelingen
(Awir) over de verlening van een voorschot op een tegemoetkoming vanaf berekeningsjaar
2012, voor zover gegeven na 20 november 2015, uitsluitend digitaal plaatsvindt en
dat het berichtenverkeer met betrekking tot alle andere berichten in verband met de
toekenning, herziening, verrekening, uitbetaling en terugvordering van een tegemoetkoming
of van een voorschot op de tegemoetkoming, niet uitsluitend digitaal mag plaatsvinden
(zie zaak 201901945/1/A2)?

Klopt het dat al tenminste sinds 2016 heel veel papieren beschikkingen zijn afgeschaft,
ook al was dat in strijd met de wet-en regelgeving?2

Antwoord 1, 2, 3 en 4

Ja, ik heb kennisgenomen van deze uitspraak en de door u genoemde cruciale passage.
Op basis van genoemde uitspraak moet helaas worden geconstateerd dat de herziene voorschotbeschikking
sinds eind 2015 niet is bekend gemaakt volgens de in de Regeling elektronisch berichtenverkeer
Belastingdienst voorgeschreven wijze. Volgens de bijlage bij deze regeling mogen beschikkingen
inzake de verlening van een voorschot op een tegemoetkoming uitsluitend digitaal worden
verzonden. Alle overige berichten in verband met de toekenning, herziening, verrekening,
uitbetaling en terugvordering van een tegemoetkoming of van een voorschot op de tegemoetkoming
mogen niet uitsluitend digitaal worden verzonden. Deze berichten behoren ook via de
papieren weg te worden verstuurd. Dat is helaas niet gebeurd voor de beschikking inzake
de herziening van het voorschot.

Vraag 5

Herinnert u zich dat de Kamer geïnformeerd zou moeten worden bij elke volgende stap
van het afschaffen van papieren beschikkingen (nadat toestemming gegeven was tot het
afschaffen van de papieren beschikking continuering voorschotbeschikking) en klopt
het dat dat dat nooit gebeurd is?

Antwoord 5

Ja dat herinner ik mij. Na de invoering van de eerste stap (het uitsluitend digitaal
versturen van de voorschotbeschikkingen van toeslagen) waarover uw Kamer uitgebreid
is geïnformeerd is er geen volgende stap meer ingevoerd.3 Door de uitspraak van de Raad van State is een deel van de eerste stap niet rechtsgeldig
gebleken. In mijn vandaag verzonden brief heb ik daarom aangekondigd per 1 juli 2020
de Regeling elektronisch berichtenverkeer aan te passen zodat de huidige uitvoeringspraktijk
gecontinueerd kan worden. Dit houdt in dat de circa 5,2 mln herziene beschikkingen,
net als de normale voorschotbeschikkingen, digitaal worden verstuurd. De overige beschikkingen,
waaronder de definitieve beschikking na afloop van het toeslagjaar, zal op papier
blijven worden verzonden. Dit is voor de 5,2 mln. herziene voorschotbeschikkingen,
die hetzelfde karakter hebben als de normale voorschotbeschikkingen, het meest efficiënt.

Daarnaast geldt dat het tegenwoordig al mogelijk is om via de Helpdesk digitale post
(0800 – 235 83 52) te verzoeken om een papieren afschrift van de elektronische post.
Circa 80.000 personen maken daarvan gebruik bij de Belastingdienst (inclusief Toeslagen).
Verder is in het Regeerakkoord geregeld dat burgers het recht houden om per post met
de overheid te communiceren. De Belastingdienst bereidt daartoe een keuzeregeling
voor waarmee keuze tussen papieren- en digitale post mogelijk wordt. De wettelijke
basis hiervoor is in de wet Overige fiscale maatregelen 2020 geregeld. De daadwerkelijke
invoering vindt plaats op een bij koninklijk besluit nader te bepalen tijdstip. Uiterlijk
in het najaar wordt u hierover nader geïnformeerd.

Vraag 6

Herinnert u zich dat uw ambtsvoorganger in 2016 antwoordde dat van de 5,4 miljoen
voorschotsbeschikkkingen die elektronisch verstuurd waren er maximaal 2,3 miljoen
ook gelezen waren? (o.a. omdat slechts 2,6 miljoen mensen hun berichtenbox geactiveerd
hadden)?4

Antwoord 6

Ja dat herinner ik mij.

Vraag 7

Kunt u aangeven hoeveel mensen hun Berichtenbox geactiveerd hebben en hoeveel mensen
dat nog niet gedaan hebben? Hoe groot is het percentage toeslagenontvangers dat hun
Berichtenbox geactiveerd heeft en hun berichten leest in 2020?

Antwoord 7

Ruim 8,1 miljoen mensen hebben hun Berichtenbox geactiveerd. Dat wil zeggen dat zij
minimaal éénmaal hun Berichtenbox hebben ingezien. Ongeveer 56% van de toeslaggerechtigden
hebben hun Berichtenbox geactiveerd. Ongeveer 60% van de uitsluitend digitaal verstuurde
voorschotbeschikkingen worden door burgers met een geactiveerde Berichtenbox binnen
3 weken geopend. Bij dit percentage zijn niet inbegrepen de toeslaggerechtigden die,
al dan niet na ontvangst van een notificatie van de Berichtenbox(app), op het toeslagenportaal
hun post lezen zonder hun berichten te bekijken in de Berichtenbox. In het toeslagenportaal
kunnen ze namelijk meteen achterliggende gegevens raadplegen en waar nodig wijzigingen
doorvoeren.

Vraag 8

Is het in 2019 en 2020 mogelijk dat de Belastingdienst/Toeslagen mensen berichten
over herziening van voorschotten naar een Berichtenbox stuurt, terwijl die Berichtenbox
niet geactiveerd is en de persoon gewoon het recht heeft om een papieren beschikking
te ontvangen, maar die nooit ontvangt? Zo ja, hoe vaak gebeurt dat dan?

Antwoord 8

Dat is mogelijk, aangezien ongeveer 56% van de toeslaggerechtigden hun Berichtenbox
geactiveerd hebben. Dat wil overigens niet zeggen dat toeslaggerechtigden geen kennis
hebben kunnen nemen dan wel hebben genomen van hun herziene voorschotbeschikkingen
via bijvoorbeeld het inloggen op mijntoeslagen.nl. Voorts kan iedereen een verzoek
doen om digitaal verstuurde correspondentie van de Belastingdienst ook op papier te
ontvangen

Vraag 9

Kunt u aangeven hoeveel miljoen beschikkingen van de Belastingdienst/Toeslagen tussen
2015 en de uitspraak van de Raad van State in oktober enkel langs elektronische weg
verstuurd zijn, terwijl ze ook op papier verstuurd hadden moeten worden volgens de
geldende wet- en regelgeving? Kunt u een uitsplitsing geven naar soort beschikkingen
waar het om gaat en per beschikkingssoort om welke periode het gaat?

Antwoord 9

Jaarlijks worden zo’n 5,2 miljoen herziene voorschotbeschikkingen verstuurd die volgens
de uitspraak van de Raad van State in oktober ook op papier verstuurd hadden moeten
worden. In totaal betreft het daarmee zo’n 20 miljoen herziene voorschotbeschikkingen
tussen 2015 en oktober 2019.

Vraag 10, 11 en 12

Klopt het dat na de uitspraak van de Raad van State er twee opties waren om ervoor
te zorgen dat vanaf dat moment besluiten van de Belastingdienst over toeslagen (beschikkingen)
wel in werking zouden treden, namelijk ofwel het weer gaan versturen van papieren
beschikkingen of het aanpassen van de regelgeving (en het informeren van de Kamer
daarover), maar dat geen van beide gedaan is, zodat de Belastingdienst dagelijks duizenden
besluiten neemt over bijvoorbeeld terugvordering van toeslagen, die volgens de Raad
van State helemaal niet in werking treden?

Wat zijn de juridische gevolgen van deze uitspraak? Hoeveel beschikkingen zijn nu
niet geldig? En wat betekent dit voor de toeslaggerechtigden?

Op welke wijze kan een individuele toeslaggerechtigde wiens voorschot op nul gezet
is (in bijvoorbeeld een Combiteam Aanpak Facilitators (CAF)-zaak) en die er nu achter
komt dat dat besluit helemaal niet in werking getreden is, hiertegen (alsnog) bezwaar
maken?

Antwoord 10, 11 en 12

Uw constatering in vraag 10 is juist. Ik heb inmiddels besloten om de bijlage bij
de Regeling elektronische berichtenverkeer Toeslagen per 1 juli 2020 aan te passen
zodat de huidige uitvoeringspraktijk kan worden voortgezet. U vraagt terecht wat gedaan
moet worden met de circa 20 mln. herziene voorschotbeschikkingen die sinds 2015 alleen
elektronisch zijn verzonden. Hiervoor zal ik de volgende lijn hanteren:

1. In nagenoeg alle gevallen is er geen bezwaar gemaakt en/of inmiddels een definitieve
toeslagbeschikkingen (op papier) verzonden. Tegen deze definitieve beschikking had
men de mogelijkheid bezwaar en beroep in te stellen. Hier wordt niets aan gewijzigd,

2. maximaal circa 30 personen zijn sinds 23 oktober 2019 «niet ontvankelijk» verklaard
in een bezwaar tegen een herziene voorschotbeschikking en deze hebben nog geen definitieve
beschikking ontvangen. Deze bezwaren zullen allemaal in behandeling genomen worden.
Indien er inmiddels een definitieve beschikking is opgelegd kan daartegen zo nodig
een bezwaar worden ingediend,

3. maximaal circa 1200 personen zijn vanaf november 2015 tot 23 oktober 2019 niet ontvankelijk
verklaard in een bezwaar tegen een herziene voorschotbeschikking en hebben nog geen
definitieve beschikking gekregen. Deze groep zal zo spoedig mogelijk een definitieve
beschikking krijgen, waarbij de argumenten in het ingediende bezwaar meegewogen wordt.
Ze zullen bij de definitieve beschikking expliciet gewezen worden op de mogelijkheid
van bezwaar en beroep.

De personen onder 2 en 3 zullen zo spoedig mogelijk een brief krijgen waarin bovenstaande
uitgelegd wordt.

Vraag 13

Bent u bereid nog deze week (de week van 1–7 maart) de volle omvang van het probleem
duidelijk te maken bij de Auditdienst Rijk en bij de Adviescommissie uitvoering toeslagen,
zodat zij dit kunnen betrekken bij hun eindrapporten die voor 12 maart gepland staan?

Antwoord 13

De ADR en de Adviescommissie zijn op 10 maart jl. geïnformeerd over het feit dat deze
vraag is gesteld. Het in beeld brengen van de volle omvang van de problematiek vraagt
zorgvuldigheid en meer tijd dan er met het oog op de spoedige afronding van hun eindrapporten
beschikbaar was. Zowel de ADR en de Adviescommissie hebben inmiddels hun eindrapporten
uitgebracht.

Vraag 14

Kunt u deze vragen een voor een en binnen de reguliere termijn beantwoorden?

Antwoord 14

Nee, in verband met de nodige afstemming en het vergaren van nadere informatie is
dat helaas niet gelukt en hebben wij u dan ook op 3 april een uitstelbrief gestuurd.
Een aantal antwoorden op uw vragen is vanwege het onderlinge verband en beter begrip
samengevoegd.