Verslag van een schriftelijk overleg : Verslag van een aanvullend schriftelijk overleg over de geannoteerde agenda informele Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020 en het verslag van de extra Raad Buitenlandse Zaken van 3 april 2020

Nr. 2156 VERSLAG VAN EEN SCHRIFTELIJK OVERLEG

Vastgesteld 8 mei 2020

De vaste commissie voor Buitenlandse Zaken heeft een aantal aanvullende vragen en
opmerkingen voorgelegd aan de Minister van Buitenlandse Zaken over de brief van 15 april
2020 over de geannoteerde agenda informele Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020
(Kamerstuk 21 501-02, nr. 2149), de brief van 16 april 2020 over het addendum geannoteerde agenda informele Raad
Buitenlandse Zaken van 22 april 2020 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2150) en over de brief van 7 april 2020 over het verslag van de extra Informele Raad Buitenlandse
Zaken van 3 april 2020 (Kamerstuk 21 501-02, nr. 2143).

De aanvullende vragen en opmerkingen zijn op 20 april 2020 aan de Minister van Buitenlandse
Zaken voorgelegd. Bij brief van 22 april 2020 zijn de aanvullende vragen beantwoord.
De eerdere vragen zijn gedrukt onder Kamerstuk 21 501-02, nr. 2151.

De voorzitter van de commissie, Pia Dijkstra

De adjunct-griffier van de commissie, Konings

Inhoudsopgave

blz.

I

Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

2

Algemeen

2

Coronavirus

2

Oostelijk Partnerschap

7

Overige onderwerpen

10

I. Vragen en opmerkingen vanuit de fracties en reactie van de Minister

Algemeen

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de geannoteerde agenda
van de komende Raad Buitenlandse Zaken en van het verslag van het vorige overleg.
Zij hebben naar aanleiding daarvan enkele vragen.

De leden van de SGP-fractie hebben met belangstelling kennisgenomen van de geannoteerde
agenda voor de informele Raad Buitenlandse Zaken van 22 april 2020. Zij hebben de
volgende vragen.

Coronavirus

Repatriëring Nederlanders uit het buitenland

Ten aanzien van de repatriëring van EU-burgers die gestrand zijn in landen buiten
de EU en als gevolg van coronamaatregelen nog niet terug kunnen keren, zouden de leden
van ChristenUnie-fractie graag weten op welke manier de lidstaten op dit punt samenwerken.
Ook willen zij weten welke rol de Europese Commissie hierin speelt. Worden landen
waar zich EU-burgers bevinden door de Commissie namens de lidstaten benaderd of gebeurt
dit vooral door lidstaten afzonderlijk? Hoe treedt Nederland hierin op?

1. Antwoord van het kabinet

In de geannoteerde agenda van de Raad Buitenlandse Zaken van 3 april jl. (Kamerstukken
21 501-02 en 25 295, nr. 2140) informeerde ik uw Kamer reeds over het feit dat Nederland in EU verband zeer nauw
samenwerkt op het gebied van repatriëring van de eigen onderdanen. Dat gebeurt veelvuldig
in het kader van consulaire coördinatie, waarbij de EU op gecoördineerde wijze derde
landen aanspreekt om te bewerkstelligen dat zij hun luchtruim openen voor repatriëring
van EU-burgers. Daarvoor heeft Nederland herhaaldelijk gepleit en dit heeft ook tot
concrete resultaten geleid.

Naast een gezamenlijk pleidooi door EU-lidstaten bij de autoriteiten van derde landen
voor het open houden van het luchtruim voor repatriëringsvluchten en het verkrijgen
van landingsrechten, is ook in meerdere landen gecoördineerd gevraagd om toestemming
voor EU-burgers om zich binnenlands te mogen verplaatsen naar het punt van vertrek
van de repatriëringsvlucht, om het beschikbaar houden van lokale vluchten en hotels
en om flexibiliteit bij eventuele aflopende geldigheid van visa (overstay).

Ook bij de uitvoering van de repatriëringsvluchten wordt actief samenwerking gezocht
met andere EU-lidstaten. Het kabinet stelt extra capaciteit op Nederlandse repatriëringsvluchten
uitgevoerd in het kader van het convenant Bijzondere Bijstand Buitenland beschikbaar
aan andere EU-burgers. Tot dusver zijn daarbij 1350 niet-Nederlandse EU-burgers op
Nederlandse vluchten naar huis gekomen. Omgekeerd zijn – na bemiddeling van Nederlandse
ambassades wereldwijd – grote aantallen Nederlandse burgers meegevlogen op repatriëringsvluchten
van andere EU-lidstaten naar Europa. Dit is een complexe operatie die, voor alle EU-lidstaten,
in toenemende mate maatwerk vereist nu zich op vele plekken nog slechts beperkte aantallen
gestrande reizigers bevinden. Daarbij wordt ook gekeken naar de mogelijkheid van zogenaamde
«sweeperflights» om de laatste kleinere groepen gestrande EU-reizigers op te halen
en om repatriëring vanuit bestemmingen met beperkte aantallen gestrande reizigers
per lidstaat in onderlinge afstemming te organiseren.

De Europese Commissie ondersteunt gecoördineerde repatriëring van buiten de EU, die
ten goede komt aan burgers van meerdere EU-lidstaten, met cofinanciering. Deze vergoeding
geschiedt onder het zogenoemde Union Civil Protection Mechanism (UCPM). Nederland maakt sinds het begin van de ontwikkelingen rondom het coronavirus
gebruik van dit mechanisme.

Tevens vragen de leden van de ChristenUnie-fractie wat de situatie rond de repatriëring
van Nederlanders uit Marokko is. Klopt het dat Nederlanders die ook een Marokkaans
paspoort hebben, het land niet mogen verlaten? Hoe zit dit met Nederlanders die geen
Marokkaans paspoort hebben? Krijgen zij wel toestemming? Klopt het dat andere landen
zoals Zwitserland en Frankrijk er wel in geslaagd zijn landgenoten op te halen? Welke
rol speelt de EU in deze situatie?

2. Antwoord van het kabinet

Sinds de sluiting van het luchtruim is nog spaarzaam toestemming gegeven voor repatriëringsvluchten
naar een aantal Europese landen. Zo konden vorige week ook zes schrijnende gevallen
uit Nederland meereizen met een Franse vlucht.

Marokko heeft aan Nederland en andere landen aangegeven te willen kijken naar mogelijk
vertrek van schrijnende gevallen, zowel voor mensen met alleen de Nederlandse nationaliteit
als ook met de Marokkaanse nationaliteit. Marokko vraagt om zorgvuldige onderbouwing
van het Nederlandse verzoek. De Nederlandse regering maakt geen onderscheid tussen
Nederlandse reizigers met een enkele of dubbele nationaliteit. De door Marokko verzochte
informatie is inmiddels aangeleverd.

De Nederlandse regering staat in nauw contact met Europese partners over de situatie
in Marokko, met name met de Franse, Spaanse en Belgische ministers van Buitenlandse
Zaken. Daarnaast is er contact geweest met de Hoge Vertegenwoordiger en andere EU-partners.
Er wordt vanuit Europese partners een consistente boodschap afgegeven richting Marokko
dat repatriëring van gestrande reizigers vanuit de EU mogelijk moet zijn.

Wereldgezondheidsorganisatie (WHO)

De leden van de SGP-fractie vragen of de Minister bereid is in EU-verband te pleiten
voor ruimhartige steun voor volwaardige participatie van Taiwan in de Wereldgezondheidsorganisatie.

3. Antwoord van het kabinet

Het kabinet en de EU zijn van mening dat Taiwan op betekenisvolle wijze zou moeten
kunnen participeren in multilaterale fora, overigens zonder daarbij lidmaatschap van
Taiwan te bepleiten bij organisaties waarvan uitsluitend soevereine staten lid kunnen
zijn. Dit geldt temeer wanneer deelname van Taiwan de EU- en mondiale belangen dient,
zoals het geval is bij de bestrijding van een pandemie. Ter uitvoering van de gewijzigde
motie van de leden Bisschop en Van Helvert die de regering verzocht, in navolging
van de VS en Australië, waar mogelijk binnen de EU draagvlak te zoeken voor steun
aan de participatie van Taiwan binnen internationale organisaties en aangelegenheden
(Kamerstuk
35 207, nr. 25) heeft Nederland de afgelopen maanden bij de andere EU-lidstaten naar draagvlak gezocht
voor een gemeenschappelijk EU-standpunt ter zake. Veel lidstaten bleken uitgesproken
voorstander van praktische en betekenisvolle participatie van Taiwan in internationale
fora en meerdere lidstaten steunden dan ook het door Nederland bepleite gemeenschappelijke
standpunt. Desalniettemin bleken enkele lidstaten terughoudend te zijn om expliciet
steun uit te spreken voor het Nederlandse voorstel en consensus bleek niet te kunnen
worden bereikt. Nederland zal zich, binnen de kaders van zijn één-Chinabeleid, met
gelijkgezinde landen blijven inzetten voor betekenisvolle participatie van Taiwan
in multilaterale fora.

Overig

In het verslag van de vorige videoconferentie van de EU-ministers van Buitenlandse
Zaken lezen de leden van de ChristenUnie-fractie dat Nederland het voorstel heeft
gedaan voor een COVID-19-Fonds. Zij vragen hoe hierop gereageerd is en of dit fonds
er gaat komen.

4. Antwoord van het kabinet

Op het Nederlandse initiatief, dat in meerdere gremia naar voren is gebracht, is overwegend
positief gereageerd. De Europese Commissie heeft op 2 april jl. een voorstel gedaan
om het Emergency Support Instrument (ESI) voor een periode van 2 jaar opnieuw in werking
te stellen, voor de bestrijding van de COVID-19 crisis. Dit voorstel sluit nauw aan
bij het Nederlandse voorstel om bij de EU-begroting t.b.v. gezondheidsmaatregelen,
waardoor tijdig middelen ter beschikking kunnen worden gesteld aan lidstaten en regio’s
die het meest getroffen zijn door COVID-19. Nederland heeft dan ook steun uitgesproken
voor dit voorstel in de Eurogroep van 7 en 9 april jl. en de Eurogroep heeft het verwelkomd
in diens verklaring.1

De Europese Commissie is van plan om met dit instrument voor 2,7 miljard euro uit
de Europese begroting zaken te financieren die bijdragen aan de bestrijding van COVID-19
zoals het opzetten van veldhospitalen, de aanschaf van medische voorraad en het transport
van medisch materiaal en patiënten over de grens. Daarnaast hebben lidstaten de mogelijkheid
om bilateraal extra bij te dragen aan het ESI.

Verder begrijpen de leden van de ChristenUnie-fractie uit dit verslag dat de stap
van de Hongaarse regering om het democratische proces voor onbepaalde tijd op te schorten
besproken is. Deze leden willen graag weten welke gevolgen deze stap heeft binnen
de EU.

5. Antwoord van het kabinet

Buitengewone maatregelen in het kader van de bestrijding van COVID-19 zijn geoorloofd
en wenselijk vanuit het oogpunt van de bescherming van de volksgezondheid maar dienen
wel te voldoen aan vereisten van noodzakelijkheid, proportionaliteit en tijdelijkheid,
en dienen tevens de waarden van de Unie en internationale verdragsverplichtingen te
respecteren. In dat licht verwelkomt het kabinet het voornemen van de Europese Commissie
om de (toepassing van) noodwetgeving in lidstaten, en dus ook die in Hongarije, te
monitoren en hiervan in de Raad Algemene Zaken verslag te doen. Het kabinet zal hier
in Europees verband, samen met gelijkgezinde lidstaten, aandacht voor blijven vragen.
Het kabinet verwijst op dit punt graag verder naar de Geannoteerde Agenda voor de
videoconferentie van de leden van de Raad Algemene Zaken van 22 april en het Schriftelijk
Overleg (met name vragen 62 t/m 74) naar aanleiding daarvan (Kamerstuk
21 501-02, nr. 2152
).

Tot slot willen de leden van de ChristenUnie-fractie graag een reactie van de Minister
op berichten over de bron van de coronabesmetting.2 Graag zouden deze leden van de Minister willen weten welke verklaring China officieel
heeft gegeven voor de uitbraak van het coronavirus en hoe de Chinese autoriteiten
van plan zijn in de toekomst het risico op verspreiding van dergelijke virussen van
dier op mens te voorkomen.

6. Antwoord van het kabinet

Met betrekking tot de uitbraak van het coronavirus benadrukt China dat het op een
transparante, tijdige en daadkrachtige manier heeft gehandeld, de WHO snel heeft geïnformeerd
en samenwerkt en informatie deelt met experts van verschillende landen. Naast de maatregelen
die China heeft genomen om het SARS-CoV-2 virus te bestrijden, heeft het Chinese volkscongres
op 24 februari een besluit inzake een verbod op handel en consumptie van wilde dieren
aangenomen. Dit verbod is direct van kracht gegaan en moet risico’s voor de volksgezondheid
in de toekomst helpen voorkomen. Over de oorsprong van het virus zegt een woordvoerder
van het Chinese Ministerie van Buitenlandse Zaken op 20 april dat dit een serieuze
vraag is voor de wetenschap die door medische experts onderzocht dient te worden.

De leden van de SGP-fractie vragen naar de mogelijke gevolgen van de coronacrisis
voor het hergroeperen en de bestrijding van terreurgroepen zoals IS in Irak en Syrië.
Wat betekent die ontwikkeling voor de Nederlandse en Europese inzet in dezen? In hoeverre
klopt de berichtgeving door onder meer Die Welt dat met het coronavirus besmette migranten of vluchtelingen bijvoorbeeld vanuit Turkije
naar de Europese oost- en zuidgrenzen of in Noord-Syrië geleid worden dan wel daar
terechtkomen? 3 Is de Minister voornemens deze problematiek, maar ook het belang van goede medische
voorzieningen in vluchtelingenkampen, expliciet te agenderen tijdens de Raad Buitenlandse
Zaken?

7. Antwoord van het kabinet

Zoals gemeld in de Kamerbrief Actualisering gevolgen COVID-19 op uitzendingen en inzet
in het buitenland (d.d. 24 maart 2020, Kamerstukken
29 521 en 25 295, nr. 404) zijn de trainingsactiviteiten van de anti-ISIS coalitie in de omgeving van Erbil
en in Bagdad tijdelijk stilgelegd en is (militair) personeel dat niet essentieel is
voor de voortzetting van de missie tijdelijk teruggetrokken. Er is echter geenszins
sprake van een volledige terugtrekking of beëindiging van alle activiteiten van de
coalitie. Het doel is dan ook de trainingen zo snel als mogelijk te hervatten. Voorts
voert het Iraakse leger nog steeds succesvol acties uit tegen ISIS, zowel met steun
van de anti-ISIS coalitie als zelfstandig.

Het risico van een heropleving van ISIS is steeds aan de orde maar zou kunnen worden
vergroot door de effecten van de corona-crisis. De leden van de coalitie zijn dan
ook doordrongen van de noodzaak om waakzaam te zijn en de druk op ISIS hoog te houden.
Dit werd o.a. bevestigd tijdens recente hoog-ambtelijke bijeenkomsten van de anti-ISIS
coalitie.

In Syrië lijkt ISIS zich op dit moment met name te roeren in gebieden die formeel
onder controle van het Syrische regime staan, daar waar de anti-ISIS coalitie geen
presentie heeft.

Griekse en Turkse media rapporteerden vorige week dat de Turkse autoriteiten migranten
naar de kust tegenover de Griekse eilanden zouden vervoeren en dat enkelen onder hen
besmet zouden zijn met COVID-19. Uiteraard volgt de Nederlandse ambassade in Turkije
deze ontwikkelingen op de voet. Volgens zowel UNHCR als IOM is geen sprake van het
bewust vervoeren van migranten naar de kust door de Turkse autoriteiten. Na ontruiming
van grensovergang Pazarkule zijn ca. 5.800 migranten in quarantaine geplaatst. Deze
quarantaine eindigde op 10 april, dezelfde dag waarop Turkije onaangekondigd voor
48 uur in lockdown ging. Door deze samenloop konden de 5.800 migranten niet worden
vrijgelaten. Een klein aantal van de groep was echter al uit quarantaine vrijgelaten
voordat de lockdown werd aangekondigd. Het ging om een groep uit de kustprovincie
Çanakkale. Zij zijn i.v.m. de lockdown weer terug in quarantaine geplaatst. Nu de
lockdown voorbij is, worden – conform het staande Turkse opvangbeleid – de geregistreerde
migranten teruggebracht naar de provincie van registratie en moeten de ongeregistreerde
migranten zich registreren in een van de 60 hiervoor aangewezen Turkse provincies.

Tijdens één van de komende Raden Buitenlandse Zaken zal de Raad met name spreken over
de betrekkingen met de zuidelijke buren. Het kabinet blijft de ontwikkelingen in deze
regio nauwgezet volgen en op basis daarvan beoordelen op welke wijze met de genoemde
problematiek om te gaan.

Oostelijk Partnerschap

Wat het Oostelijk Partnerschap betreft zouden de leden van de ChristenUnie-fractie
graag willen weten welke hervormingen de Europese Unie precies vraagt van de landen
van het Oostelijk Partnerschap en wat daarmee beoogd wordt. Ook willen zij weten hoeveel
steun de EU aan elk van deze landen geeft en wat de doelstelling van die steun is.
Kan de Minister een overzicht per land geven van de verleende steun en ook per land
welke hervorming precies gevraagd wordt? Hoe wordt beoordeeld wanneer een hervorming
al dan niet is doorgevoerd?

8. Antwoord van het kabinet

Voor de drie geassocieerde landen – Oekraïne, Moldavië en Georgië – vormen de associatieakkoorden
en de daarbij horende associatieagenda’s de basis van de overeengekomen hervormingen.
Voor de niet-geassocieerde landen geldt dat de partnerschapsprioriteiten die zijn
overeengekomen in de 20 deliverables for 2020 de leidraad vormen. Deze deliverables zijn ingericht langs vier hoofdthema’s: economie, goed bestuur en rechtsstaat, connectiviteit
(waaronder energie en klimaat) en mobiliteit en people-to-people contacten. Deze deliverables vormen de basis waarop de middelen onder het European Neighborhood Instrument (ENI) in de regio van het Oostelijk Partnerschap (OP) worden ingezet. Doel van deze
hervormingen voor de EU is het bevorderen van stabiliteit, vrede, welvaart in de nabuurschapsregio
op basis van gedeelde waarden. Uiteindelijk hoopt de EU eraan bij te dragen de OP-landen
door middel van hun modernisering weerbaarder (resilient) te maken tegen externe invloeden. De voortgang van de hervormingen wordt door de
Commissie op verschillende momenten met de partners besproken, onder andere tijdens
de raden en comités die zijn opgericht onder de samenwerkingsovereenkomsten met de
respectievelijke OP-partners. Daarnaast houden zowel de EU-delegaties ter plaatse
als de vertegenwoordigingen van de lidstaten op lokaal niveau nauwgezet vinger aan
de pols.

In totaal is onder de huidige MFK-periode (2014–2020) ongeveer EUR 5 mld beschikbaar
voor de OP-regio onder het ENI. Daarvan is in de jaren 2014–2018 ongeveer 36% ten
gunste gekomen van Oekraïne, 16% van Georgië, 14% van Moldavië, 7% van Armenië, 4%
van Wit-Rusland en 3% van Azerbeidzjan. Het restant is grotendeels besteed aan grensoverschrijdende
regionale programma’s. Activiteiten staan allen ten dienste van het bereiken van voornoemde
doelstellingen. Zo werden de gecommitteerde bilaterale enveloppes voor 2019 met een
omvang van ongeveer EUR 500 miljoen onder andere ingezet voor versterking van het
maatschappelijk middenveld in Armenië, Azerbeidzjan en Georgië, rechtsstaat ontwikkeling
en versteviging van het investeringsklimaat in Wit-Rusland en anti-corruptie initiatieven
en landbouwontwikkeling in Oekraïne.

De leden van de SGP-fractie hebben vernomen dat het kabinet de Kamer op 24 april een
BNC-fiche hoopt te doen toekomen over de Mededeling «Het beleid inzake het Oostelijk
Partnerschap na 2020: de weerbaarheid versterken – een Oostelijk Partnerschap dat
iedereen ten goede komt». Toch deelt het kabinet reeds een appreciatie van de mededeling.
Hoe beoordeelt de Minister de vooruitgang dan wel het behalen van de «20 resultaten
tegen 2020»? Welke verdere, concrete resultaten wil Nederland dat Georgië, Moldavië,
Oekraïne en Armenië de komende jaren boeken op het vlak van rechtsstaat en corruptiebestrijding?
Welke concrete criteria bepleit het kabinet om te bepalen dat uitblijvende voortgang
moet leiden tot herziening van assistentie en steun(pakketten)? Waarom acht de Minister
«vergroening» van het Oostelijk Partnerschap van groot belang, en wat zijn volgens
hem de bij deze doelstelling wenselijke beleidsinterventies en/of budgetintensiveringen?

9. Antwoord van het kabinet

In de afgelopen jaren zijn de betrekkingen tussen de EU en de partnerlanden onder
het Oostelijk Partnerschap (OP) op verschillende fronten geïntensiveerd en verbreed.
Appreciaties van de Commissie van de «20 deliverables for 2020» laten zien dat op een groot deel van de doelstellingen aantoonbare resultaten zijn
behaald. Bijvoorbeeld op het vlak van engagement met het maatschappelijk middenveld,
het versterken van gendergelijkheid en non-discriminatie, het aantrekken van investeringen
en vergroten van het groeipotentieel van het midden- en kleinbedrijf, bevorderen van
handel, het verbeteren van energie-efficiëntie, vermindering van de uitstoot van broeikasgassen
en het investeren in de vaardigheden van jongeren. Tegelijkertijd is er op andere
fronten nog werk aan de winkel. Met name waar het gaat om het opbouwen van een democratische
rechtstaat, met alles wat daarbij hoort, blijft het tempo van de hervormingen in de
partnerlanden achter bij de verwachtingen.

Het kabinet vroeg in zijn bijdrage aan de consultatie, die voorafging aan deze mededeling,
uitdrukkelijk aandacht voor de centrale rol die rechtstaatontwikkeling speelt als
noodzakelijke voorwaarde voor ontwikkeling op andere terreinen. Het kabinet hecht
daarbij sterk aan het zogenaamde «conditionaliteitsbeginsel» en is verheugd dat in
de mededeling van Commissie en HV het belang hiervan andermaal wordt onderstreept.
Dit houdt in dat landen die commitment tonen aan en voortgang boeken met de hervormingsagenda
moeten kunnen rekenen op extra steun (more-for-more). Anderzijds geldt ook dat uitblijvende vooruitgang moet kunnen leiden tot aanpassing
van de steun (less-for-less).

In algemene zin vormen de overeenkomsten die de afzonderlijke partnerlanden zijn aangegaan
met de EU, zoals bijvoorbeeld de Associatie Akkoorden met Georgië, Moldavië en Oekraïne
en de brede en versterkte partnerschaps­overeenkomst met Armenië de basis voor het
beoordelen van de voortgang op de afgesproken hervormingen. Operationalisering van
de afspraken, het meten van de voortgang en de uiteindelijke beslissing over de inzet
van financiële instrumenten blijven maatwerk. De Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger
benadrukken in de mededeling de noodzaak concrete resultaten van hervormingen op het
gebied van rechtsstatelijkheid beter meetbaar te kunnen maken. Het kabinet ondersteunt
dit streven volledig en zal de voortgang op dit vlak nauwgezet volgen.

De leden vroegen naar de resultaten die Nederland de komende jaren voor een viertal
landen wil bereiken. Armenië bevindt zich twee jaar na de zogenaamde «Fluwelen Revolutie»
van 2018 in een politieke transitie. Er zijn in korte tijd veel positieve ontwikkelingen
in gang gezet Nu is het zaak de hervormingen, waaronder op gebied van het versterken
van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht, te implementeren. In geval van
Georgië is het van belang dat de ambitieuze hervormingen van de afgelopen jaren op
het vlak van het versterken van de onafhankelijkheid van de rechterlijke macht verder
doorgevoerd worden. Daarnaast is het belangrijk dat zowel Georgië als Armenië zich
richten op versterking van het ondernemings- en investeringsklimaat.

Ook Oekraïne staat voor grote uitdagingen. Een belangrijke doelstelling is het realiseren
van een onafhankelijk opererende anti-corruptieketen, waarin goede samenwerking plaatsvindt
tussen de betrokken instanties zodat corruptie in alle gevallen wordt vervolgd, berecht
en bestraft.

In Moldavië ten slotte ziet het kabinet het belang van versterking van het Moldavische
Openbaar Ministerie, het verbeteren van het electorale systeem en het bevorderen van
burgerparticipatie en -toezicht op besluitvorming.

Tot slot vroeg het kabinet, samen met een groot aantal andere lidstaten, in de consultatie
die voorafging aan deze mededeling ook aandacht voor het belang van vergroening van
het Oostelijk Partnerschap. Deze vergroening is in het belang van de partnerlanden
zelf maar ook in het belang van de Unie; de uitdagingen met betrekking tot milieu,
duurzaamheid en klimaatverandering zijn immers gezamenlijk van aard. Vermindering
van de afhankelijkheid van fossiele energiebronnen zal daarin een rol moeten spelen.
De te volgen strategie en eventuele budgetintensiveringen zullen, tezamen met de partnerlanden,
nader worden geconcretiseerd. In de visie van het kabinet zou daarbij aandacht moeten
uitgaan naar bewustwording over het belang van duurzaamheid en het tegengaan van klimaatverandering
door middel van het stimuleren van een groene economie. Voorts meent het kabinet dat
een aanzienlijk deel van de in het kader van het OP te financieren activiteiten direct
of indirect dient bij te dragen aan verbetering van het milieu, behoud van biodiversiteit
en tegengaan van klimaatverandering.

De leden van de SGP-fractie constateren dat het aantal ondernemingen dat vanuit Georgië
naar de EU exporteert, is gestegen met 46%, vanuit Moldavië met 48% en vanuit Oekraïne
met 24%. Dit weerspiegelt inderdaad de voordelen van het Oostelijk Partnerschap. De
leden van de SGP-fractie vragen de Minister inzichtelijk maken wat de toename is van
de Nederlandse export naar, en handel met, deze landen. Een belangrijk onderdeel van
het toekomstige Oostelijk Partnerschap is de doelstelling om «samen te werken aan
een robuuste digitale transformatie». De leden van de SGP-fractie beamen het belang
van samenwerking in dezen, ook met het oog op veiligheid en weerbaarheid tegen digitale
inmenging of ontwrichting vanuit derde landen. Zij vragen of in het kader van het
Oostelijk Partnerschap gestreefd wordt naar samenwerking en afspraken op het vlak
van, bijvoorbeeld, de ontwikkeling en uitrol van een 5G- of toekomstige 6G-technologie.

10. Antwoord van het kabinet

De EU en haar oosterburen werken via het partnerschap aan het bevorderen van vrede,
stabiliteit en welvaart. Dit heeft ook geleid tot toenemende handelscijfers. De SGP-fractie
vroeg naar de specifieke cijfers van de Nederlandse export richting Georgië, Moldavië
en Oekraïne.

De cijfers van het CBS laten daarop het volgende beeld zien:

Uitvoerwaarde Nederlandse export goederen in mln EUR

Land/Jaar

2016

2017

2018

2019

Georgië

120

114

110

125

Moldavië

65

70

86

104

Oekraïne

722

865

974

1113

Het kabinet is van mening dat een digitale transformatie enkel robuust of duurzaam
kan zijn wanneer zowel de systemen als de samenleving digitaal weerbaar zijn tegen
cybercrime, cyberaanvallen en digitale inmenging. Het kabinet ondersteunt om deze
reden de capaciteitsopbouw van digitale weerbaarheid van derde landen, zowel vanuit
de EU als binnen bijvoorbeeld het Global Forum on Cyber Expertise. Ook in zijn bijdrage
aan de consultatie die ten grondslag lag aan de gezamenlijke mededeling van de Europese
Commissie en de Hoge Vertegenwoordiger vroeg het kabinet aandacht voor het belang
van meer effectieve communicatie vanuit de EU richting burgers in de OP-landen over
de inzet van het EU-beleid, zowel om het momentum van het Oostelijk Partnerschap te
vergroten alsook om de effecten van disinformatie waar nodig tegen te gaan.

Voor zover bekend zijn er op dit moment geen concrete initiatieven tot samenwerking
op vlak van ontwikkeling en uitrol van een 5G- of toekomstige 6G-technologie. De mededeling
spreekt wel over het belang van toegang van burgers en bedrijven tot hoogwaardige
infrastructuur en diensten op het gebied van elektronische communicatie tegen betaalbare
prijzen. Het kabinet ondersteunt de inzet van de Commissie en Hoge Vertegenwoordiger
op dit vlak. De verwachting is dat de OP-top in juni (mits deze niet wordt uitgesteld
vanwege COVID-19) een mandaat zal geven om de in de mededeling omschreven doelstellingen
voor de periode na 2020 te vertalen in concrete acties, afspraken en resultaten. Het
kabinet zal bij die concretisering aandacht houden voor het belang van robuuste digitale
infrastructuur.

Overige onderwerpen

Turks-Griekse grens

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van berichten dat de Turkse
overheid opnieuw vluchtelingen die in Turkije verblijven naar kustplaatsen brengt
met de kennelijke bedoeling dat deze mensen een overtocht naar de Griekse eilanden
gaan maken.4 Kan de Minister deze informatie bevestigen? Als deze informatie klopt, hoe vindt
hij dat de EU op deze situatie moet reageren? Gaat hij dit aan de orde stellen tijdens
de Raad Buitenlandse Zaken? Wat zegt deze ontwikkeling over de gesprekken die nog
gaande zijn tussen Turkije en enkele lidstaten over de uitvoering van de EU-Turkijeverklaring?

11. Antwoord van het kabinet

Sinds 27 maart zijn de 5.800 migranten die zich in Pazarkule, aan de Grieks-Turkse
landgrens bevonden, met behulp van de Turkse autoriteiten, overgebracht naar quarantainefaciliteiten
in de buurt van Edirne. Griekse en Turkse media rapporteerden vorige week dat de Turkse
autoriteiten migranten naar de kust tegenover de Griekse eilanden zouden vervoeren
en dat enkelen onder hen besmet zouden zijn met COVID-19. Uiteraard volgt de Nederlandse
ambassade in Turkije deze ontwikkelingen op de voet. Volgens zowel UNHCR als IOM is
er geen sprake van het bewust vervoeren van migranten naar de kust door de Turkse
autoriteiten. De quarantaine waarin de migranten waren geplaatst eindigde op 10 april,
dezelfde dag waarop Turkije onaangekondigd voor 48 uur in lockdown ging. Door deze
samenloop konden de 5.800 migranten niet worden vrijgelaten. Een klein aantal van
de groep was echter al uit quarantaine vrijgelaten voordat de lockdown werd aangekondigd.
Het ging om een groep uit de kustprovincie Çanakkale. Zij zijn i.v.m. de lockdown
weer terug in quarantaine geplaatst. Nu de lockdown voorbij is, worden – conform het
staande Turkse opvangbeleid – de geregistreerde migranten teruggebracht naar de provincie
van registratie en moeten de ongeregistreerde migranten zich registreren in een van
de 60 hiervoor aangewezen Turkse provincies.

De situatie aan de Turks-Griekse grens lijkt voor nu gestabiliseerd. Dat neemt niet
weg dat er op termijn een risico op verslechtering van de situatie blijft. De effectieve
uitvoering van de EU-Turkije Verklaring blijft het uitgangspunt van het kabinet. Het
is daartoe belangrijk dat gesprekken tussen de EU en Turkije doorgaan. Het kabinet
blijft de ontwikkelingen nauwgezet volgen en zal op basis daarvan bepalen of Nederland
hierover op een volgende Raad Buitenlandse Zaken zal interveniëren.