Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Slootweg over het bericht ‘Eerste uitkeringen slachtoffers en nabestaanden NS-transporten’ en over het bericht ‘NS komt overlevenden en nabestaanden Holocaust financieel tegemoet’

Antwoord van Minister Hoekstra (Financiën) en van Staatssecretaris Blokhuis (Volksgezondheid,
Welzijn en Sport) (ontvangen 21 april 2020). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar
2019–2020, nr. 1813.

Vraag 1

Kent u de berichten «Eerste uitkeringen slachtoffers en nabestaanden NS-transporten»?1 en «NS komt overlevenden en nabestaanden Holocaust financieel tegemoet»?2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2 en 3

Heeft de NS bij de totstandkoming van de onderzoeksvraag, die is voorgelegd aan de
Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten NS, hierover overleg
gehad met de overheid (als enige aandeelhouder)? Zo ja, wat was de uitkomst van dit
overleg?

Hoe wordt de overheid door de NS op de hoogte gehouden over de uitvoering van het
Advies Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten NS?

Antwoord 2 en 3

Het instellen van de Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten
NS (de commissie) is een besluit van NS. NS kan dergelijke besluiten zelfstandig nemen
en heeft daarvoor geen instemming van de aandeelhouder nodig. Wel heeft NS de Minister
van Financiën in zijn rol als aandeelhouder voorafgaand aan het besluit geïnformeerd
over het voornemen om de commissie in te stellen. De aandeelhouder heeft toen aangegeven
het instellen van een onafhankelijke commissie van harte te steunen en heeft NS expliciet
laten weten geen enkele restrictie op te leggen ten aanzien van de oprichting en begrenzing
van de commissie, de opvolging van de door de commissie gedane aanbevelingen en het
bedrag dat daar mee gemoeid is. NS heeft de aandeelhouder vervolgens tijdens reguliere
overleggen op de hoogte gehouden van de voortgang.

Vraag 4

Kunt u aangeven of de NS tijdens Tweede Wereldoorlog aparte rekeningen heeft verstuurd
voor het transport van Joden, Roma en Sinti enerzijds en anderzijds voor verzetsstrijders
en represaille slachtoffers?

Antwoord 4

In verschillende archieven zijn exemplaren gevonden van rekeningen die tijdens de
Tweede Wereldoorlog door NS zijn gestuurd voor de inzet van treinen. Helaas is er
geen compleet archief waar de administratie van NS uit die tijd is in te zien. Dit
heeft als oorzaak dat na de spoorwegstaking het archief deels is vernietigd en deels
gefragmenteerd is opgenomen in andere archieven (Utrechts Archief, Nationaal Archief,
NIOD, maar ook in Duitsland en in de Verenigde Staten).

De bekendste factuur is een exemplaar uit het archief van het NIOD3. Op deze factuur staat duidelijk omschreven wat het karakter van het transport was:
het vervoer van Joden, inclusief de aantallen personen. De omschrijving op de andere
facturen, orderbonnen en opdrachten die in de verschillende archieven zijn teruggevonden
is minder concreet. De op die documenten beschreven opdrachten zijn niet gespecificeerd
of het zijn opdrachten voor het leveren van wagons op een bepaalde plek op een bepaald
tijdstip zonder beschrijving van de aard van het transport.

Over de identiteit van de personen die gedeporteerd zijn schrijft de commissie Cohen
in haar rapport: «Op grond van geraadpleegde experts, instanties en eigen onderzoek is de Commissie
van oordeel dat er voldoende informatie bekend is over de transporten die door NS
zijn uitgevoerd in opdracht van de bezetter, die daartoe opdracht gaf met het doel
van genocide, en waarvoor NS facturen heeft gezonden aan de bezetter. Voorts is er
voldoende informatie bekend over de identiteit van de personen die zijn gedeporteerd
om te kunnen vaststellen welke personen, of hun nabestaanden, mogelijkerwijs een beroep
op de regeling kunnen doen.»4

Vraag 5

Bent u op grond van uw portefeuille voor oorlogsgetroffenen en oorlogsslachtoffers
door directe slachtoffers van de transporten, weduwen, weduwnaars, kinderen en erfgenamen
van de slachtoffers benaderd over de opzet en onderzoeksvraag van de commissie, het
advies en de uitvoering van het advies van de Commissie Individuele Tegemoetkoming
Slachtoffers WO II Transporten NS? Zo ja, door hoeveel personen en welke instanties
bent u benaderd en wat was de strekking van deze reacties?

Antwoord 5

Het kabinet is benaderd door verschillende personen en instanties, die onder andere
vragen hadden over de reikwijdte en de opvolging van het advies. Het kabinet heeft
geen rol bij de opzet en de onderzoeksvraag van de onafhankelijke commissie, de totstandkoming
van het advies of de opvolging daarvan door NS. Wij hebben deze personen daarom verzocht
contact op te nemen met NS of de commissie en hebben NS laten weten dat wij benaderd
zijn door deze personen. Wij hebben begrepen dat al deze personen daarna contact hebben
gehad met NS en/of de commissie. Vanuit het oogpunt van privacy noemen wij de namen
van deze personen of organisaties niet.

Vraag 6, 7 en 8

Bent u van mening dat (nabestaanden van) verzetsstrijders en represailleslachtoffers
die buiten de regeling vallen, terwijl hun hetzelfde lot was beschoren als Joden,
Roma en Sinti, eveneens in aanmerking moeten komen voor de regeling Individuele Tegemoetkoming
Slachtoffers WO II Transporten NS?

Is het u bekend of de NS heroverweegt om de regeling Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers
WO II Transporten NS open te stellen voor (nabestaanden van) verzetsstrijders en represaille
slachtoffers die buiten de regeling vallen, maar wel gedurende de Tweede Wereldoorlog
met medewerking van de NS door het Naziregime zijn getransporteerd naar concentratie-
en vernietigingskampen? Zo ja, kunt u aangeven wanneer deze heroverweging door de
NS is afgerond?

Bent u bereid om als portefeuillehouder voor oorlogsgetroffenen en oorlogsslachtoffers
met de NS in gesprek te gaan over het advies van de Commissie Individuele Tegemoetkoming
Slachtoffers WO II Transporten NS en daarbij het verzoek van (nabestaanden van) verzetsstrijders
en represaille slachtoffers die buiten de regeling vallen te bespreken? Zo nee, waarom
niet?

Antwoord 6, 7 en 8

NS heeft tijdens de Tweede Wereldoorlog in opdracht van de bezetter treinen gereden.
Dit is een zwarte bladzijde in de geschiedenis van NS en van ons land. NS heeft in
november 2018 besloten een onafhankelijke commissie in te stellen om te adviseren
op welke wijze een individuele tegemoetkoming aan overlevenden en directe nabestaanden
moet worden vormgegeven. In haar advies van 26 juni 2019 schrijft de commissie dat
«het ontwerpen van een regeling die invulling geeft aan de intenties van NS en tevens
door betrokkenen kan worden aanvaard als «passend en redelijk», een buitengewoon ingewikkelde,
zo niet bijna onmogelijke opgave is».5 Ook het kabinet is zich bewust van de complexiteit van deze opgave. Het bepalen van
de reikwijdte van de regeling die NS heeft getroffen is echter niet aan het kabinet,
maar aan NS (zie ook het antwoord op de vragen 2 en 3).

Naar aanleiding van uw vragen hebben wij NS gevraagd hoe NS de (nabestaanden van)
verzetsstrijders en represaille slachtoffers betrekt bij de opvolging van de aanbevelingen
van de commissie. NS geeft aan dat verzetsstrijders en represailleslachtoffers buiten
de op basis van het advies opgestelde regeling voor individuele tegemoetkoming vallen.
Wel heeft NS ons toegezegd de (nabestaanden van) verzetsstrijders en represailleslachtoffers
te zullen betrekken bij de uitwerking van de andere aanbeveling van de commissie,
om in samenspraak met de betrokken groeperingen tot een collectieve uiting van erkenning
te komen. NS heeft aangegeven de opvolging van deze aanbeveling, over een collectie
uiting van erkenning, zorgvuldig te willen uitwerken en hoopt rond de zomer met een
besluit hierover naar buiten te treden.