Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Beckerman en Futselaar over het bericht dat gasbedrijven Gronings onderzoek naar duurzame energie domineren

Antwoord van Minister Wiebes (Economische Zaken en Klimaat), mede namens de Minister
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (ontvangen 10 maart 2020) Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1589.

Vraag 1

Wat is uw reactie op het bericht «Gasbedrijven domineren Gronings onderzoek naar duurzame
energie»?1

Antwoord 1

Ik heb kennisgenomen van het bericht, waarin uitspraken worden gedaan over de New
Energy Coalition (NEC) en de vermeende dominantie van gasbedrijven in het uitgezette
energieonderzoek. Mijn reactie op dit bericht is drieledig.

Allereerst is het voor het realiseren van de klimaat- en energiedoelstellingen uitermate
belangrijk dat ook bedrijven die zich primair richten op fossiele energie meedoen
in de energietransitie. Kennis delen in samenwerkingsverbanden gericht op de transitie
van een fossiele naar een hernieuwbare energievoorziening is essentieel daarin. De
transitie behelst een veranderopgave voor een breed spectrum aan actoren; niet in
de laatste plaats bedrijven die ook zelf de transitie moeten maken van fossiel naar
CO2-vrij. Hun bereidheid een bijdrage te leveren juich ik dan ook toe.

Verder is de NEC is een stichting die projecten gerelateerd aan de energietransitie
opzet en coördineert. Het staat een ieder in Nederland vrij om zich te verenigen in
een stichting en te bepalen waar deze stichting zich op zou moeten richten. Zolang
een stichting zich aan de wet houdt, zie ik geen reden te interveniëren in diens activiteiten.

Daarnaast zijn universiteiten, maar ook hogescholen, vrij om te bepalen wat zij onderzoeken
en met wie zij samenwerken. Daarbij is medefinanciering van wetenschappelijk onderzoek
door bedrijven niet ongebruikelijk. Dat blijkt ook uit de Nederlandse Gedragscode
Wetenschappelijke integriteit 2018, die zowel voor publiek als privaat gefinancierd
onderzoek geldt. De autonomie van universiteiten om te bepalen wat en met wie te onderzoeken
gaat gepaard met een eigen verantwoordelijkheid voor het waarborgen van de wetenschappelijke
integriteit. Het onderzoek moet dus voldoen aan de normen van wetenschappelijke integriteit
zoals die in ons land gelden. Wanneer universiteiten financiering ontvangen van bedrijven,
moeten zij zich bewust zijn van eventuele hiermee verbonden risico’s. In Nederland
geldt met betrekking tot wetenschappelijk onderzoek een beleid dat is gebaseerd op
een zo groot mogelijke openheid. Open access van publicaties en het delen van data
worden de norm. De heer Wim van Saarloos, president van de Koninklijke Nederlandse
Akademie van Wetenschappen (KNAW), opperde in de Volkskrant eind januari jl. om te
komen tot een landelijke code voor donaties van bedrijven. Oproepen voor meer transparantie
passen bij het beleid, maar het is aan het veld om te bezien hoe een eventuele landelijke
code voor donaties zich verhoudt tot de Gedragscode wetenschappelijke integriteit.

Vraag 2

Welke rol spelen de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool binnen de New
Energy Coalition?

Antwoord 2

Zie het antwoord op vraag 1. De NEC is een stichting die projecten gerelateerd aan
de versnelling van de energietransitie opzet en coördineert. De Rijksuniversiteit
Groningen (RUG), Hanzehogeschool, bedrijven en overheden zijn onderdeel van dit samenwerkingsverband.
Zowel de RUG als de Hanzehogeschool zijn nauw betrokken bij de NEC. Beide instellingen
zijn strategisch partner van de NEC, doen een bijdrage aan de algemene organisatiekosten
en hebben specifieke afspraken over het bevorderen van energie-onderwijs, onderzoek
en voor de Hanzehogeschool over ondernemerschap. Daarnaast hebben beide instellingen
zitting in de Stichtingsraad, alsmede het recht een lid van de Raad van Toezicht voor
te dragen. Door de NEC is er een samenwerking ontstaan tussen de universiteit, de
hogeschool en het middelbare beroepsonderwijs. De onderwijsinstellingen benadrukken
de waarde van deze ketenaanpak voor het oplossen van energievraagstukken, die ik onderschrijf.

Vraag 3

Ontvangt de New Energy Coalition subsidie vanuit het Ministerie van OCW en/of EZK?
Zo ja, hoeveel bedraagt die subsidie?

Antwoord 3

De NEC heeft subsidie verkregen via de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl)
vanuit beschikbare klimaat- en energie-innovatieregelingen van de ministeries van
Economische Zaken en Klimaat (EZK) en Infrastructuur en Waterstaat (IenW). De NEC
heeft subsidie verkregen via de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek
(NWO) vanuit het Regieorgaan SIA en het Regionaal Investeringsfonds MBO van het Ministerie
van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). De NEC heeft tot slot PPS-toeslag gekregen
vanuit TKI Nieuw Gas. Hieronder treft u een overzicht van de verkregen subsidies op
projectniveau waarin NEC partner is. Zowel het totale subsidiebedrag is opgenomen
als de specifieke subsidiebijdrage aan de NEC hierbinnen. Projecten waarvoor subsidie
is verleend, maar waar de NEC, voor zover bekend, geen specifiek subsidiebedrag heeft
ontvangen, zijn niet meegenomen in dit overzicht.

Tabel 1. Subsidies verleend aan de NEC. Bedragen zijn totalen voor de gehele looptijd
van projecten, waarbij projecten over meerdere boekjaren kunnen lopen.

Projectnaam

Ministerie

Regeling

Subsidiebedrag project

Subsidiebedrag NEC

De rol van havens als scharnierpunten in de EnergieTranSitie

EZK

Topsector Energie

€ 222.819

€ 94.800

Feasibility system integration gas + wind energy island IJmuiden ver

EZK

Topsector Energie

€ 216.053

€ 48.000

H2 in de haven van Den Helder

IenW

Demonstratie klimaattechnologieën en -innovaties

€ 1.365.960

€ 11.040

Hy-speed for H2-trucks

IenW

Demonstratie klimaattechnologieën en -innovaties

€ 1.899.468

€ 7.200

Fieldlab for Connected Smart Fast Charging

IenW

Demonstratie klimaattechnologieën en -innovaties

€ 1.922.330

€ 7.200

WHY CARE MORE: Waste, hydrogen and carbon dioxide: improved reactors and micro-organisms
for Renewable Energy applications

OCW

RAAK-PRO, Regieorgaan SIA

€ 700.000

€ 25.000

Gas 2.0

OCW

Regionaal investeringsfonds MBO

€ 2.000.000

€ 233.600

JIP North Sea Energy 3

TKI Nieuw Gas (PPS-toeslag)

€ 500.000

€ 92.520

Vraag 4

Kunt u inzicht geven in de bedrijven die het onderzoek van de New Energy Coalition
meefinancieren? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Voor de projecten in tabel 1 gefinancierd door RVO.nl, kunt u via de website van RVO.nl
per project inzicht krijgen in de deelnemers aan projectconsortia. Voor het onderzoeksproject
van RAAK-PRO kunt u via de website van Regiorgaan SIA inzicht krijgen in de consortiumleden.
In het Gas 2.0-programma wordt geen onderzoek gefinancierd. Voor het JIP North Sea
Energy 3-project kunt u via de website van North Sea Energy inzicht krijgen in alle
projectpartners.

Vraag 5

Bent u bereid onderzoek in te stellen naar de banden die bestaan tussen de universiteiten,
multinationals en fossiele bedrijven? Zo niet, waarom niet?

Antwoord 5

De wens voor meer transparantie past bij de op 4 februari jl. aangenomen motie Westerveld
om onderzoek te laten verrichten naar de beïnvloeding van de derde geldstroom op wetenschappelijk
onderzoek en een historisch overzicht van de omvang van de derde geldstroom in kaart
te brengen. Conform deze motie zal een onderzoek worden uitgevoerd, waarbij het Ministerie
van OCW het voortouw zal nemen.2

Vraag 6

Deelt u de mening dat het bijzonder wrang is dat juist de Nederlandse Aardolie Maatschappij
(NAM) hier zo’n grote vinger in de pap heeft, gezien het feit dat ze vanwege hun schadelijke
rol uit de schadeafhandeling en versterking zijn gezet, maar nu via deze weg zo veel
macht krijgen over de toekomstige energievoorziening in Groningen? Kunt u uw antwoord
toelichten?

Antwoord 6

Nee, ik deel deze mening niet. De leidende thema’s waar de stichting NEC zich mee
bezig houdt in het kader van de energietransitie zijn onder andere «industriële transformatie» en «vergroening van het gassysteem». Afvang en opslag van CO2 (CCS) speelt daar een belangrijke rol in als transitietechnologie, waar ook het kabinet
op in zet om onze klimaatdoelstellingen te realiseren. De kennis van de Nederlandse
ondergrond die de NAM ter tafel kan brengen acht ik derhalve heel relevant.

Vraag 7, 8 en 9

Waarom wordt überhaupt gekozen voor bedrijven die hun hele verdienvermogen baseren
op fossiele energie en niet voor bedrijven die zich richten op schone energie?

Wat betekent het voor de energietransitie, wanneer vooral bedrijven met fossiele belangen
de agenda bepalen en vooral willen investeren in fossiele varianten zoals waterstof
gebaseerd op aardgas en CO2-opslag?3

Erkent u dat door het geven van zo’n grote rol aan fossiele bedrijven de energietransitie
eerdere belemmerd dan bevorderd wordt? Kunt u uw antwoord toelichten?

Antwoord 7, 8 en 9

Het kabinet verwelkomt alle bijdragen, van alle partijen, die bijdragen aan de missies
van het Klimaatakkoord. Ook de kennis die fossiele partijen hebben van het energiesysteem
is waardevol voor de klimaat- en energietransitie. Deze bedrijven krijgen de komende
jaren een grote veranderopgave en investeren in onderzoek en innovatie is daarom onontbeerlijk.
Om tot het Klimaatakkoord te komen is ook een zorgvuldig proces doorlopen met grote
betrokkenheid en inbreng van verschillende partijen. Dit geldt tevens voor de kennis-
en innovatieagenda voor klimaat en energie, die uitgaat van de missies in het Klimaatakkoord.
Er is dus geen sprake van het beïnvloeden van de agenda in een richting die strijdig
is met de in het Klimaatakkoord verwoorde missies.

De klimaat- en energietransitie vergt inzet van ons allemaal: burgers, bedrijven,
overheden en kennisinstellingen. Er zullen nieuwe bedrijven komen met duurzame producten
en productiemethoden (opbouw) en bestaande bedrijven zullen zich moeten transformeren
met duurzame producten en productiemethoden (ombouw). Ook fossiele bedrijven zullen
dus mee moeten gaan in deze transitie. Het individuele tempo bepalen zij zelf, maar
het halen van de beoogde emissiereductie wordt via de CO2-heffing voor de industrie geborgd.

Vraag 10

Klopt het dat de belofte van de New Energy Coalition om zich bezig te gaan houden
met zowel fundamenteel als toegepast onderzoek is gebroken? Zo ja, wat vindt u hiervan
en welke stappen gaat u als gevolg hiervan ondernemen?

Antwoord 10

Het is niet aan het kabinet om het beleid van de NEC of ontwikkelingen daarin uit
te leggen. De overheid houdt echter wel scherp in de gaten of er bij verleende subsidiestromen
wordt voldaan aan de voorwaarden waaronder een beschikking heeft plaatsgevonden. Vervolgens
wordt opgetreden wanneer dit niet het geval is. Er zijn geen aanwijzingen dat de NEC
zich niet aan de voorwaarden houdt. Overigens merk ik op dat in het NEC jaarverslag
2018 staat dat de NEC met «organiserend vermogen» ondersteuning biedt aan fundamenteel onderzoek en regulier onderwijs.