Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Nispen en Kuiken over het bericht dat de veiligheid in de gevangenis van Lelystad in gevaar is

Antwoord van Minister Dekker (Rechtsbescherming) (ontvangen 4 februari 2020). Zie
ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2019–2020, nr. 1518.

Vraag 1

Heeft u kennisgenomen van de berichten over de toename van het aantal incidenten in
gevangenissen? Hoe verklaart u deze toename?1 2 3

Antwoord 1

Ja, ik heb hier kennis van genomen.

Als het gaat over het totaal aantal incidenten waarover de inrichtingen het hoofdkantoor
van de Dienst Justitiële Inrichtingen informeren, dan is er in de afgelopen jaren
juist sprake van een daling.

Incidenten binnen de inrichtingen van DJI verschillen in vorm, omvang en ernst. Voorbeelden
van incidenten die regelmatig voorkomen zijn brand, geweld, de vondst van contrabande,
of een poging tot het binnensmokkelen ervan. Andere incidenten zijn (poging tot) suïcide,
integriteitskwesties, ordeverstoringen, uitval van systemen etc. Inrichtingen handelen
incidenten in principe zelf af, al dan niet samen met hulpdiensten.

Ondanks de daling heb ik geconstateerd dat DJI mij in de afgelopen periode regelmatig
heeft geïnformeerd over ernstige geweldsincidenten tegen personeel. Dat beeld baart
mij zorgen; personeel van DJI moet zijn werk veilig kunnen doen. Ik heb DJI gevraagd
hier nader onderzoek naar te doen. Meer in het bijzonder naar de exacte aantallen,
de omstandigheden waaronder deze incidenten hebben plaatsgevonden en de meerjarige
ontwikkeling hiervan. Ik verwacht de uitkomst hiervan nog voor de zomer.

Voorop staat, dat bij geweld tegen medewerkers en geweld tussen gedetineerden onderling
alleen de meest krachtige reactie past: strafcelplaatsing, maatregel van de directeur,
aangifte, vervolgen en straffen. Daarnaast vind ik het van groot belang, dat de getroffen
medewerkers de nazorg en aandacht krijgen die ze verdienen. In een gesprek met een
aantal slachtoffers heb ik onlangs gezien dat het hoofdkantoor van DJI en de inrichtingen
hier alles voor in het werk stellen.

Vraag 2

Denkt u ook, net als de vakbonden, dat het aantal meldingen van incidenten tot nu
toe slechts het topje van de ijsberg is? Zo nee, waar denkt u dat dit verschil in
inzicht vandaan komt? Hoe weet u zo zeker dat alle incidenten geregistreerd worden?

Antwoord 2

Ernstige incidenten worden door de DJI aan het departement gemeld. Een samenvatting
van deze meldingen wordt iedere maand op de website van DJI geplaatst. Zoals aangegeven
bij het antwoord op vraag 1 wordt een nadere analyse naar het totaal van de incidenten
uitgevoerd.

Over de vraag of alle geweldsincidenten goed en volledig worden geregistreerd en er
dus een compleet beeld is heeft de RSJ zich ook gebogen. De RSJ beveelt aan zorg te
dragen voor een adequate registratie van geweld in PI’s ten aanzien van zowel gedetineerden
als personeel. Deze aanbeveling heb ik overgenomen. Overigens is de registratie van
incidenten in het afgelopen jaar al verbeterd.

Vraag 3

Staat u nog steeds achter de beslissing om steeds meer gevangenissen te sluiten en
in plaats daarvan mega-bajesen te openen? Maken deze mega-bajesen per definitie het
werk voor het gevangenispersoneel niet onveiliger, omdat er zeer diverse doelgroepen
in deze grote inrichtingen geplaatst worden? Kunt u uitgebreid op deze vragen ingaan?

Antwoord 3

De sluiting van gevangenissen was nodig om de leegstand tegen te gaan. De kwalificatie
megabajes deel ik niet. Bovendien zijn er ook geen plannen om nieuwe gevangenissen
te openen. Er is wel sprake van een aantal grote inrichtingen, waarin verschillende
regimes worden aangeboden.

Bij de totstandkoming van deze PI’s en bij het bepalen van de benodigde formatie staat
de veiligheid van medewerkers en personeel altijd voorop.

Dat leidt er onder meer toe dat het aantal personeelsleden in lijn wordt gebracht
met het aantal gedetineerden en de regimes die gehanteerd worden. Binnen reguliere
regimes wordt bijvoorbeeld uitgegaan van 2 personeelsleden op 24 uitgesloten gedetineerden.
Bij bijzondere regimes als de EZV, ISD of PPC is die inzet hoger. De doelgroep, niet
de grootte van de inrichting, is hierbij bepalend.

De grotere inrichtingen betreffen daarnaast deels nieuwe gebouwen met betere voorzieningen
en een slimmere indeling van het gebouw. Dan kan het voorkomen dat de afdelingsgrootte
in deze inrichtingen kleiner is dan in een aantal oudere inrichtingen.

In de praktijk komt het er op neer dat in grote en in kleine inrichtingen steeds goed
gekeken moet worden naar het regime, het gebouw en de lokale omstandigheden die de
veiligheid en benodigde personele inzet bepalen.

Vraag 4

Wanneer denkt u de personeelscapaciteit binnen de gevangenissen op orde te hebben?
Zou hier geen taskforce voor moeten komen?

Antwoord 4

In 2019 was de personele bezetting in lijn met de voor 2019 vastgestelde formatie.
Met dien verstande dat dit mede komt door een inzet van externe inhuur van zo’n 5%.
Per inrichting en per functiegroep verschilt het beeld.

Zoals eerder gemeld aan uw Kamer is DJI bezig met grootschalige werving om te voorzien
in de vacatures die onder andere ontstaan door de natuurlijke uitstroom.4 Dit verloopt goed. Al met al zien we een toename van het vaste eigen personeel. Voor
2020 is meer personeel nodig als gevolg van het operationaliseren van extra capaciteit
vanwege de stijgende gedetineerdenbezetting, waarover ik uw Kamer eerder heb geïnformeerd.5 De werving wordt dan ook volop doorgezet. Het daadwerkelijk in gebruik nemen van
extra capaciteit gebeurt pas als de personele bezetting beschikbaar is.

Met deze aanpak is de personele inzet in balans. Aangezien DJI gegeven de krappe arbeidsmarkt
succesvol is in het grootschalig werven van personeel, zie ik geen aanleiding om hier
een aparte taskforce voor in te richten.

Vraag 5

Bent u bereid om in het kader van lastenverlichting voor het personeel minder gedetineerden
op een meerpersoonscel te plaatsen, in ieder geval tot de personeelscapaciteit op
orde is? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 5

Nee. Hoewel ze niet voor elke gedetineerde geschikt zijn, zijn meerpersoonscellen
een volwaardige vorm van detentie. Het gebruik van deze cellen stelt DJI in staat
flexibel in te spelen op schommelingen in de bezetting.

Bij het bepalen van de benodigde personele inzet wordt gekeken naar het aantal gedetineerden
en niet naar het aantal cellen. In geval van meerpersoonscelgebruik groeit het aantal
personeelsleden dus mee met het aantal gedetineerden in de inrichting.

Vraag 6

Is het nog wel mogelijk om gevangenen die geweld gebruiken als straf altijd afzonderlijk
te plaatsen? Zo ja, kunt u dit uitgebreid onderbouwen? Zo nee, zou dit wellicht te
maken kunnen hebben met de recente sluitingen van gevangenissen en dus de afgenomen
celcapaciteit?

Antwoord 6

Bij het gebruik van geweld is het opleggen van een strafcelplaatsing gebruikelijk.
Dat gebeurt door het plaatsen van de gedetineerde in een strafcel op de isoleerafdeling.
Ik heb geen signalen dat er onvoldoende isolatiecellen in de inrichtingen zijn.

Alleen bij bijzondere incidenten als een grootschalige opstand kan het voorkomen dat
er niet genoeg van dergelijke cellen zijn om alle straffen in één keer ten uitvoer
te leggen. Deze strafcellen tellen niet mee in de operationele capaciteit en worden
dan ook niet gebruikt om gedetineerden standaard te huisvesten. Ik zie dan ook geen
relatie met de recente sluiting van een aantal gevangenissen.

Daarnaast kan een gedetineerde bestraft worden met een straf op eigen cel. Dit betekent
dat hij of zij de TV en andere faciliteiten moet inleveren en een individueel regime
volgt. Bij plaatsing in een meerpersoonscel betekent dit dat de straf niet (volledig)
in afzondering plaatsvindt. De vestigingsdirecteur houdt daar bij het opleggen van
de straf rekening mee.

Vraag 7

Kunt u deze vragen beantwoorden voor het algemeen overleg gevangeniswezen?

Antwoord 7

Ja.