Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Van Raan, Diks, Bouali en Van de Hul over de moord op de Braziliaanse activist Paulo Paulino Guajajara

Antwoord van Minister Blok (Buitenlandse Zaken) en van Minister Kaag (Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking) (ontvangen 28 november 2019).

Vraag 1

Kunt u bevestigen dat de Braziliaanse activist Paulo Paulino Guajajara van de Guajajara-stam
in zijn gebied Araribóia is vermoord door illegaal opererende houthakkers?1

Antwoord 1

Wij hebben de berichten in de pers gelezen dat Paulo Paulino Guajajara is vermoord.
Het lijkt zeer waarschijnlijk dat illegaal opererende houthakkers betrokken waren
bij zijn dood, hoewel wij dat niet kunnen bevestigen.

Vraag 2

Bent u op de hoogte van het feit dat Sônia Guajajara, van dezelfde stam als Paulo
Paulino Guajajara, lid is van een delegatie van Braziliaanse inheemse leiders die
ten tijde van de moord bezig was met een bezoek aan Europa om aandacht te vragen voor
het lot van de Braziliaanse inheemse stammen?

Antwoord 2

Ja. Sonia Guajajara en haar delegatie zijn op 30 oktober 2019 ontvangen op het Ministerie
van Buitenlandse Zaken en hebben daar een uitvoerige gedachtewisseling gehad met ambtenaren
van verschillende betrokken directies over de situatie van de inheemse bevolking in
Brazilië.

Vraag 3

Kunt u bevestigen dat het geweld tegen de inheemse bevolking van Brazilië alsook illegale
landdiefstal van inheemse bevolking sinds de verkiezing van president Bolsonaro is
toegenomen?

Antwoord 3

Betrouwbare statistieken ontbreken, maar het lijkt er inderdaad op dat het geweld
tegen, en landdiefstal van, de inheemse bevolking zijn toegenomen sinds de verkiezing
van president Bolsonaro. Het lijdt weinig twijfel dat sommige uitspraken van de president
over de Amazone en over de inheemse bevolking door delen van de Braziliaanse bevolking
als een vrijbrief hiertoe kunnen worden opgevat. Overigens was geweld tegen en illegale
landdiefstal van de inheemse bevolking ook vóór de verkiezing van president Bolsonaro
al een groot probleem.

Vraag 4

Wat vindt u van de opstelling van Bolsonaro tegenover de oorspronkelijke bevolking
van Brazilië?

Antwoord 4

In Brazilië lijkt een klimaat te ontstaan waarin illegale ontbossing, illegale activiteiten
in de Amazone en acties tegen de inheemse bevolking zich in toenemende mate in een
sfeer van straffeloosheid kunnen voltrekken. Dat zou een zeer ernstige ontwikkeling
zijn, die wij nauwgezet proberen te volgen.

Vraag 5

Hoe duidt u de oproep van Sônia Guajajara, die voorstelt om de invoer van producten
uit conflictgebieden te verbieden?

Antwoord 5

De oproep van Sônia Guajajara is begrijpelijk. Nederland blijft in de politieke dialoog
met Brazilië en in multilaterale fora nadrukkelijk aandacht vragen voor deze problematiek,
ondersteunt milieuactivisten en landrechtenverdedigers worden ondersteund, en wijst
bedrijven actief op de risico’s van invoer van producten uit gebieden waar grote landconflicten
spelen. Het kabinet verwacht van Nederlandse bedrijven dat zij maatschappelijk verantwoord
ondernemen volgens de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen, en wijst
bedrijven hier gevraagd en ongevraagd op, juist ook in Brazilië. Het is aan bedrijven
zelf om via een proces van gepaste zorgvuldigheid IMVO-risico’s in kaart te brengen
en maatregelen te treffen bij eventuele misstanden.

Vraag 6

Op welke wijze beziet u het handerlsverdrag tussen de EU en Mercosur in het licht
van de grove mensenrechtenschendingen alsook de zware wissel op klimaat in Brazilië?

Antwoord 6

Eerder heeft het kabinet in zijn brief aan uw Kamer d.d. 2 juli jl.2 over de voortgang van de uitvoering van de motie van de leden Koopmans en Snijder-Hazelhoff
over de onderhandelingen met de Mercosur-landen aangegeven dat het kabinet de balans
zal opmaken van de voor- en nadelen van het nog goed te keuren EU-Mercosur Associatieakkoord
als alle daartoe noodzakelijke stukken beschikbaar zijn. De Kamer zal over het standpunt
van het kabinet worden geïnformeerd voordat de Raad besluit over het akkoord.

Vraag 7

Welke acties gaat u concreet ondernemen in het licht van uw eigen constatering dat
«in Brazilië een klimaat lijkt te ontstaan waarin illegale ontbossing, illegale activiteiten
in de Amazone en acties tegen de inheemse bevolking zich in toenemende mate in een
tendens van straffeloosheid kunnen voltrekken»?3

Antwoord 7

Nederland bespreekt de zorgwekkende situatie van de Amazone en van de inheemse bevolking
bij alle mogelijke gelegenheden met de Braziliaanse overheid. Nederland zal zijn zorgen
blijven overbrengen. Juist omdat de betrekkingen tussen Nederland en Brazilië goed
en intensief zijn, is het mogelijk een dialoog hierover te voeren. Ook binnen de EU
brengt Nederland dit onderwerp geregeld ter sprake, teneinde te bezien wanneer en
hoe de EU Brazilië hierop kan aanspreken.

In multilateraal verband vraagt het kabinet aandacht voor de specifieke risico’s voor
milieu en landrechtenverdedigers in verklaringen en resoluties over mensenrechtenverdedigers
en over de ruimte voor het maatschappelijk middenveld. Daarnaast zet het kabinet zich
in om in relevante resoluties van de Mensenrechtenraad te benadrukken dat bedrijven
een grote verantwoordelijkheid hebben in het respecteren van mensenrechten en het
voorkomen van negatieve effecten voor mensenrechtenverdedigers, waaronder milieuactivisten.

In het subsidiebeleidskader voor het centrale Mensenrechtenfonds is onder het thema
mensenrechtenverdedigers een expliciete verwijzing naar milieu en landrechtenverdedigers
opgenomen. Projecten van Justice & Peace en Frontline Defenders die op deze prioriteit
financiering ontvangen, bieden wereldwijd bescherming en training aan mensenrechtenverdedigers.
Ook milieu en landrechtenverdedigers uit Brazilië kunnen daarvoor in aanmerking komen.