Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Özütok, Diks en Van Ojik over Venezolaans conflictgoud dat via Curaçao en Aruba wordt verhandeld

Antwoord van Staatssecretaris Knops (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties), mede
namens de Ministers van Buitenlandse Zaken en voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking
en de Staatssecretaris van Financiën (ontvangen 11 september 2019). Zie ook Aanhangsel
Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 3531.

Vraag 1

Kent u de berichten dat goud uit Venezuela nog steeds via Curaçao (ondanks een verbod)
en Aruba wordt verhandeld?1 Zo ja, kloppen deze berichten?

Antwoord 1

De berichten zijn mij bekend. Van de autoriteiten van Curaçao heb ik vernomen dat
de invoer, uitvoer en doorvoer van goud uit Venezuela bij ministeriële regeling per
21 juni 2019 met onmiddellijke ingang is verboden. Ook Aruba heeft middels een ministeriële
regeling, d.d. 25 juli 2019, besloten alle invoer, uitvoer en doorvoer van goud direct
en indirect afkomstig uit Venezuela te verbieden. Deze ministeriële regeling is op
26 juli 2019 in werking getreden.

Vraag 2

Heeft u zicht op de aard en omvang van de handel in goud in Caribisch Nederland en
op Sint Maarten?

Antwoord 2

Van de aard en omvang van de handel in goud op Sint Maarten zijn mij, ondanks navraag
bij de regering van Sint Maarten, op dit moment geen cijfers bekend. Waar het gaat
om de handel in goud in Caribisch Nederland, geldt dat goud zowel bij invoer als uitvoer
via de normale aangifteprocedure dient te worden aangegeven. Het Ministerie van Financiën
heeft laten weten dat in de laatste 5 jaar in Caribisch Nederland geen aangifte van
invoer van goud heeft plaatsgevonden vanuit Venezuela.

Vraag 3

Kunt u verklaren hoe het mogelijk is dat Curaçao de afgelopen vijf jaar ten minste
respectievelijk 130.000 kg exporteerde en Aruba in de afgelopen twee jaar bijna 30.000
kg verhandelde, terwijl Curaçao noch Aruba over goudmijnen beschikken?

Antwoord 3

De autoriteiten van Aruba en Curaçao hebben bij de beantwoording van de Kamervragen
van het lid Van Raak (SP) d.d. 8 februari 20182 en 9 april 20183 eerder laten weten dat het niet gaat om de export van goud, maar om doorvoer van
goud. De handel in goud is in principe ook niet verboden, mits het goud beschikt over
de juiste certificaten en documenten en wordt voldaan aan de nationale douanewet-
en regelgeving.

Vraag 4

Is de legale herkomst van deze grote hoeveelheden goud vastgesteld en is gegarandeerd
dat dit goud niet via de landen wordt witgewassen? Zo nee, welke maatregelen zijn
hiertegen getroffen?

Antwoord 4

In het kader van bestrijding van witwassen is het van belang dat edelmetalen beschikken
over betrouwbare certificaten en de juiste (uitvoer)documenten en dat deze voldoen
aan de douanewet- en regelgeving van het betreffende deel van het Koninkrijk. Nadat
het Recherche Samenwerking Team (RST) in 2018 een partij goud in beslag heeft genomen
op Aruba, heeft Aruba het beleid met het oog op de bestrijding van witwassen omtrent
in-, uit-, en doorvoer van edelmetalen per april 2018 aangepast. Zo moet het Openbaar
Ministerie sindsdien worden ingelicht bij transporten van edelmetalen van 1 kilo of
meer. Na die tijd zijn er nog vier zendingen geregistreerd die via Aruba zijn doorgevoerd.
De Arubaanse autoriteiten hebben laten weten dat alle vier de zendingen voldeden aan
de nodige douaneformaliteiten voor doorvoer. Omdat desondanks nog altijd de nodige
zorg en aandacht bestond over de herkomst van Venezolaans goud, hebben Aruba en Curaçao
zoals vermeld in het antwoord op vraag 1 de invoer, uitvoer en doorvoer van goud uit
Venezuela inmiddels helemaal verboden.

Vraag 5

Hoe verhoudt het via Curaçao en Aruba en mogelijk andere Caribische delen van het
Koninkrijk verhandelen van Venezolaans conflictgoud zich tot de Nederlandse erkenning
van de heer Guaidó als Venezolaanse president en het door Nederland in 2017 opgestelde
Goudconvenant, waarin wordt beloofd dat de ondertekenaars zich zullen houden aan de
richtlijnen voor multinationale ondernemingen van de Organisatie voor Economische
Samenwerking en Ontwikkeling (OESO-richtlijnen) en VN Guiding Principles for Business
and Human Rights voor maatschappelijk verantwoord ondernemen?

Antwoord 5

Het Koninkrijk heeft Juan Guaidó erkend als interim-president van Venezuela met als
doel het organiseren van vrije en eerlijke verkiezingen. Door de huidige politieke
patstelling blijven verkiezingen vooralsnog uit. Het effectief gezag ligt voor het
grootste deel bij het Maduro-bewind. Om de druk op het Maduro-bewind op te voeren
heeft de Europese Unie een sanctieregime ingesteld. Zo is er een wapenembargo en zijn
er persoonsgerichte sancties ingesteld tegen hooggeplaatste individuen die zich schuldig
maken aan ondermijning van de democratie en mensenrechtenschendingen. Sectorale sancties
maken geen deel uit van het EU-sanctieregime.

Het doel van de ondertekenaars van het Goudconvenant (de Minister van Buitenlandse
Handel en Ontwikkelingssamenwerking, bedrijven uit de Nederlandse goudsector en maatschappelijke
organisaties) is om door middel van gepaste zorgvuldigheid (due diligence) te werken aan een verantwoorde waardeketen voor goud. De afspraken in het convenant
zijn gebaseerd op de OESO-richtlijnen en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights (UNGP’s). Volgens deze richtlijnen moeten bedrijven hun ketenverantwoordelijkheid
vormgeven door mogelijke risico’s in hun keten te identificeren, voorkomen of mitigeren,
en daarover rekenschap af te leggen. Uit de rapportages over de twee jaar sinds de
ondertekening van het goudconvenant is geen verband gebleken met goud uit Venezuela.
In het kader van het goudconvenant en het bredere beleid op internationaal maatschappelijk
verantwoord ondernemen brengt de rijksoverheid verantwoorde grondstofwinning internationaal
onder de aandacht. Zo zet de overheid zich in voor het terugdringen van kwikgebruik
in goudwinning via het Minamataverdrag. Ook bracht de rijksoverheid het verantwoorde
grondstofwinning en het goudconvenant het afgelopen jaar onder de aandacht bij de
conferentie SDGs and Initiatives for Sustainsble Global Value Chains op 30 oktober 2018 en het jaarlijkse OESO-forum voor verantwoorde mineralen in april.

Vraag 6

Deelt u de mening dat Venezuela zich in geen enkel opzicht houdt aan de vereisten
voor maatschappelijk verantwoord ondernemen en dat Venezuela zich schuldig maakt aan
illegale mijnbouw, onderdrukking en uitbuiting? Zo ja, moet hieruit niet worden afgeleid
dat Venezolaans goud al sinds 2017 niet verhandeld had mogen worden?

Antwoord 6

Uit de berichtgeving over goud uit Venezuela en het rapport van de International Crisis Group van februari 20194 leid ik af dat de goudwinning in het zuiden van Venezuela de laatste jaren plaatsvindt
onder toezicht of controle van gewapende groepen. Daarmee valt dit gebied onder de
definitie van conflict- en hoogrisicogebieden in lijn met de Due Diligence Guidance for Responsible Supply Chains of Minerals from Conflict-Affected
and High-Risk Areas die op de OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen voortbouwt. Dit betekent
dat bedrijven extra alert moeten zijn bij de import van of handel in goud uit Venezuela.
Bedrijven die goud uit conflict- en hoog risicogebieden importeren of verhandelen,
of uit een land waarvan bekend is dat het goud uit dergelijke gebieden doorvoert,
dienen een risico-beheersplan op te stellen en uit te voeren. Zowel de OESO-richtlijnen
als de UNGP’s schrijven voor dat bedrijven risico’s in de keten moeten identificeren,
voorkomen of mitigeren, en zien uitsluiting als laatste optie.

Vraag 7 en 8

Welke maatregelen neemt u zich voor om, in goed onderling overleg met de Caribische
delen van het Koninkrijk en Caribisch Nederland, de invoer, doorvoer en handel in
Venezolaans conflictgoud te bestrijden om te voorkomen dat Nederland de handel in
conflictmineralen en daarmee indirect samenhangende mensenrechtenschendingen in Venezuela
mogelijk maakt?

Hoe wordt voorkomen dat conflictmineralen uit Venezuela op andere wijze via Nederland
worden verhandeld?

Antwoord 7 en 8

Zoals reeds gemeld hebben Aruba en Curaçao de invoer, uitvoer en doorvoer van goud
uit Venezuela inmiddels helemaal verboden.

De Nederlandse overheid heeft de verantwoordelijkheid bedrijven in internationaal
maatschappelijk verantwoord ondernemen te stimuleren. Die verantwoordelijkheid neemt
de overheid in de goudsector door afspraken te maken met de Nederlandse bedrijven
in de sector en door ten uitvoerlegging van de EU-conflictmineralenverordening die
op 1 januari 2021 in werking treedt voor Nederland. De verordening verplicht importeurs
van tin, tantaal, wolfraam, en goud uit conflict- en hoogrisicogebieden gepaste zorgvuldigheid
in de toeleveringsketen toe te passen en daarover jaarlijks te rapporteren. De Inspectie
voor de Leefomgeving en Transport (ILT) is aangesteld als bevoegde autoriteit om toezicht
te houden op de naleving van de verordening in Nederland.