Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid De Groot over het bericht 'Eikenprocessierups: waar spot jij hem?'

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
de Minister voor Medische Zorg (ontvangen 16 juli 2019).

Vraag 1

Bent u bekend met het artikel «Eikenprocessierups: waar spot jij hem?»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Is de overlast van de eikenprocessierups groter dan andere jaren? Zo ja, waardoor
komt dit en hoe verhoudt zich dit tot andere jaren? Zo nee, hoe verhoudt de huidige
overlast zich tot andere jaren?

Antwoord 2

De overlast van de eikenprocessierups is dit jaar veel groter dan in eerdere jaren.
In 2018 werd al een verdrievoudiging van het aantal vlinders geconstateerd ten opzichte
van 2017. Deze toename kwam waarschijnlijk door de warme en droge zomer van 2018 en
het warme voorjaar van 2019. Tijdens het uitvliegen van de vlinders in de zomer en
het najaar van 2018 waren de weersomstandigheden gunstig waardoor er veel eitjes afgezet
zijn. Als gevolg hiervan is ten opzichte van 2018 het totale aantal rupsen op sommige
plaatsen ook in 2019 verdrievoudigd. Een andere reden voor de grote overlast dit jaar
is het noodweer begin juni waardoor rupsen, nesten en vervellingshuidjes uit de bomen
gewaaid zijn en verder verspreid zijn dan normaal.

Vraag 3

Welk gezondheidsrisico’s lopen mensen en dieren als ze in contact komen met de eikenprocessierups?

Antwoord 3

De brandharen kunnen zich over grote afstand verplaatsen. Bij contact dringen ze gemakkelijk
in de huid, ogen en luchtwegen en veroorzaken daar klachten. Daarnaast komen griepachtige
verschijnselen voor als misselijkheid, braken, koorts en algehele malaise. Anafylactische
reacties zijn bekend, maar zeldzaam.

Ook (landbouw)huisdieren die met de brandharen in contact komen lopen het risico op
huidaanslag en bij opname zwelling van de tong en slijmvliezen. Kleinere huisdieren
(honden, katten) lopen als zij ruim in contact zijn geweest met de brandharen een
grotere kans op overlijden. Bij paarden wordt daarnaast onder meer koorts en een verhoogde
kans op koliek gemeld. Paarden kunnen worden aangetast door brandhaar-vervuild hooi.
Herkauwers lijken minder gevoelig te zijn en incidenten met nadelige gezondheidseffecten
zijn niet gedocumenteerd, maar het is onzeker of nadelige effecten volledig afwezig
zijn. Over verdere gezondheidsconsequenties van brandharen bij mens en dier is nog
weinig bekend.

Vraag 4

Welke methoden worden gebruikt om de overlast van de rups te verminderen of te bestrijden?

Antwoord 5

Er is onderscheid te maken tussen preventieve maatregelen en bestrijdingsmaatregelen.
Preventieve maatregelen zijn bijvoorbeeld het in kaart brengen van de aanwezigheid
van gevoelige beplanting, het monitoren van aanwezige eikenprocessievlinders tijdens
de vluchtperiode in juli-augustus door middel van feromoonvallen of het stimuleren
van de aanwezigheid van natuurlijke vijanden. Qua bestrijding onderscheiden we biologische,
mechanische en chemische bestrijding. Biologische bestrijding kan plaatsvinden met
behulp van bacteriepreparaten of de inzet van nematoden (aaltjes). Mechanische bestrijding
is o.a. het wegzuigen van rupsen en nesten in de periode mei tot augustus, het handmatig
verwijderen van rupsen en nesten. Er zijn ook bestrijdingsmethoden die worden ontraden,
omdat die de overlast vergroten.

Vraag 5

Wat is de rol van Rijk, provincie en gemeente om inwoners te beschermen tegen de eikenprocessierups?

Antwoord 5

De verantwoordelijkheid voor preventie en bestrijding ligt bij eigenaren van eiken,
waaronder overheden, private partijen en particulieren. Zij hebben een zorgplicht
tot het bestrijden van de overlast door eikenprocessierupsen vanwege het gevaar voor
de volksgezondheid. Deze zorgplicht omvat adequate voorzorgsmaatregelen, door bestrijding
op plekken van verhoogd gevaar voor de volksgezondheid en door waarschuwende voorlichting
aan burgers. Deze zorgplicht kan aan de hand van de landelijke Leidraad naar redelijkheid
in concrete gevallen uitgevoerd worden.

Specifiek voor gemeenten geldt dat zij vanuit de wet Publieke gezondheid de taak hebben
te streven naar het realiseren van een zo gezond mogelijke leefomgeving. Hiervoor
zijn de medisch milieukundigen (MMK), werkzaam bij de GGD, de aangewezen adviseurs.
Via het RIVM worden de GGD’en ondersteund. Zie verder mijn antwoord op vraag 6.

Vraag 6

Deelt u de mening dat er landelijke regie moet komen om de overlast van de eikenprocessierups
terug te dringen? Zo ja, op welke manier gaat u hier invulling aan geven? Zo nee,
waarom niet?

Antwoord 6

Zoals beschreven onder antwoord 5 geldt in het algemeen dat eigenaren van eiken de
zorgplicht hebben om de eikenprocessierups te bestrijden. Ik hecht er belang aan dat
op één centrale plek adequate informatie wordt aangeboden over de eikenprocessierups
en de bestrijding daarvan. Daartoe is inmiddels het Kennisplatform Processierups opgericht,
bestaande uit verschillende partijen, waaronder het Kenniscentrum Eikenprocessierups,
het KAD en de WUR. Ook ben ik hierover in gesprek met andere betrokken partijen zoals
het RIVM, GGD GHOR Nederland en de VNG. Ik overleg hierover met BZK, VWS, I&W, VNG,
IPO, RIVM en GGD GHOR Nederland en de betrokken kennisinstituten zodat er voor de
zomer nog een begin mee wordt gemaakt. De eerste actie van het Kennisplatform Processierups
is de lancering van de website www.processierups.nu op 3 juli jongstleden, waar het publiek informatie vindt over de eikenprocessierups
en de bestrijding daarvan. Het Kennisplatform zal binnenkort ook de volledige leidraad
actualiseren en bezien wat partijen nodig hebben om de overlast de eikenprocessierups
in de toekomst beheersbaar te houden.