Inbreng verslag schriftelijk overleg : Inbreng verslag van een schriftelijk overleg over de reactie op de motie van de leden Bruins en Paternotte over knelpunten bij de routes van en naar Lelystad Airport (Kamerstuk 29665-371)

Binnen de vaste commissie voor Infrastructuur en Waterstaat hebben verschillende fracties
de behoefte om vragen en opmerkingen voor te leggen aan de Minister van Infrastructuur
en Waterstaat over haar reactie op de motie Bruins/Paternotte over knelpunten bij
de routes van en naar Lelystad Airport (Kamerstuk 29 665, nr. 371).

De vragen en opmerkingen zijn op 11 juni 2019 aan de Minister van Infrastructuur en
Waterstaat voorgelegd.

Voorzitter van de commissie, Agnes Mulder

Adjunct-griffier van de commissie, Koerselman

I Vragen en opmerkingen vanuit de fracties

Inhoudsopgave

Inleiding

Algemeen

Wezep

Zwolle-Stadshagen

Vechtdal

Inleiding

De leden van de D66-fractie hebben kennisgenomen van de reactie van de Minister op
de motie-Bruins/Paternotte over het routeontwerp Lelystad (Kamerstuk 29 665, nr. 313). De leden hebben vragen als het gaat om de vliegroutes van en naar Lelystad Airport
en de beschreven uitvoering van de motie.

De leden van de GroenLinks-fractie hebben kennisgenomen van de beantwoording/interpretatie
van de aangehouden motie-Bruins/Paternotte en hebben hier enkele vragen en opmerkingen
bij.

De leden van de ChristenUnie-fractie hebben kennisgenomen van de brief van de Minister
waarin zij een oordeel geeft over (en een interpretatie aan) de aangehouden motie-Bruins/Paternotte.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie hebben kennisgenomen van de stukken
en hebben daarover enkele kritische vragen en opmerkingen.

Algemeen

De leden van de D66-fractie vragen de Minister of zij nader kan uiteenzetten of het
besluit omtrent de opening van Lelystad Airport wettelijk gezien genomen kan worden,
gelet op het feit dat het openen en uitbreiden van vliegvelden en ook de bijbehorende
vliegroutes volgens het EU-recht volledig aan een milieueffectrapportage (MER) onderworpen
moeten worden, ook in het licht van de recente uitspraak van de Raad van State over
vergunningverlening en stikstofuitstoot.

Om te beginnen vragen de leden van de GroenLinks-fractie waarom de verschillende bouw-
en uitbreidingsplannen van de gemeenten onder de vliegroutes niet zijn meegenomen.
De Minister schrijft dat alle onderzochte varianten substantiële vermindering van
het aantal gehinderden teweegbrengt. Maar de bouw van 600 woningen in de nieuwe woonwijk
Reeve in Kampen is niet meegenomen. Kan de Minister hierop ingaan?

De leden van de GroenLinks-fractie hebben naar aanleiding van de brief een aantal
aanvullende vragen. Deelt de Minister de conclusie dat de in de Startbeslissing voorgespiegelde
voordelen van eerder naar reguliere vlieghoogten doorstijgen zich ergens op de vertrekroutes
van Lelystad Airport moeten vertalen in meer geluidsoverlast en uitstoot? Zo niet,
wil zij dan aangeven wat haar bevindingen zijn? Kan de Minister bevestigen dat doorstijgen
vanaf 1.800 meter ter plaatse zal resulteren in een toename met circa 10 dB en zal
leiden tot piekniveaus van ≥ 65 dB LAmax? Indien de Minister tot andere berekeningen
komt, wil zij die dan delen met de Kamer?

In de Startbeslissing lezen de leden van de GroenLinks-fractie op pagina’s 53 en 29:
(a) «Hierdoor zal buiten het B+-gebied na Wezep ongehinderd doorgeklommen kunnen worden
tot de bestaande hoge internationale overdrachtshoogte op de Duitse grens.»; (b) «Het
horizontale routedeel op 6.000 voet (circa 1.800 meter) aan de oostelijke kant van
de Veluwe wordt hierdoor alleen nog in uitzonderingsgevallen (...) gebruikt.»; (c)
«De horizontale routedelen op 9.000 en 10.000 voet (circa 2.700 en 3.000 meter) vanaf
Apeldoorn tot Gorinchem verdwijnen hierdoor in nagenoeg alle gevallen»; en (d) «Zodra
er ruimte in het verkeersbeeld is, zal de op dat moment verantwoordelijke luchtverkeersleider
vliegtuigen opdragen om hoger te vliegen.»

Wil de Minister met argumenten onderbouwd haar oordeel geven over de conclusies dat
(a) door deze voornemens en geografische inperkingen het doorklimmen vanaf 1.800 meter
heel vaak, zo niet altijd, in de nabijheid van de kernen Wezep, Hattemerbroek, Hattem,
Wapenveld en Heerde zal plaatsvinden; en (b) er geen grond is voor de suggestie dat
door stelselmatige spreiding van de doorklimlocaties over een veel grotere afstand
een evenwichtige verdeling van de overlast ontstaat?

De leden van de GroenLinks-fractie zouden graag zien dat de Minister met argumenten
onderbouwd haar oordeel geeft over de conclusies dat (a) uit de MER en het ontwerpLuchthavenbesluit
omtrent deze toename van geluidsoverlast en uitstoot in regio Noordoost-Veluwe geen
goed beeld valt te destilleren; (b) dit op gespannen voet staat met haar beleid inzake
zorgvuldigheid en transparantie; en (c) het gevaar bestaat dat aldus voeding wordt
gegeven aan het wantrouwen in deze regio? Deelt de Minister de conclusie dat doorstijgen
bij Wezep, Hattemerbroek, Hattem, Wapenveld en Heerde de betekenis van alle varianten
voor een «optimalisatie» voor de «flessenhals Wezep» tot minder dan nul zal reduceren?
Zo nee, waarom niet?

De leden van de GroenLinks-fractie vragen de Minister om met redenen omkleed aan te
geven of zij bereid is om voor de – door laag boven en nabij de kernen overvliegen
toch al bedreigde – Noordoost-Veluwe een doorklimverbod uit te vaardigen. Wil de Minister
haar oordeel geven over de conclusie dat de onderhavige doorklimproblematiek onderstreept
dat alleen een fundamentele koerswijziging (éérst herijken van het mobiliteitsbeleid,
éérst op basis van schone leien het luchtruim herindelen, éérst goede routes ontwikkelen
e.d.) een oplossing kan bieden én een begin kan maken met daadwerkelijk herstel van
vertrouwen?

De leden van de GroenLinks-fractie merken op dat zes gemeenten enkele weken geleden
in een gezamenlijke brief hebben geschreven dat hun vertrouwen is geschaad. Deze leden
vinden dit een ernstige zaak. Hoe heeft het zo ver kunnen komen, welke stappen gaat
de Minister zetten om dit op te lossen? Op welke manier krijgen inwoners van deze
gemeenten de mogelijkheid om inspraak te hebben op de voorliggende routevarianten?
Welke garanties kan de Minister bieden dat het laagvliegen waar veel zorgen over zijn
voorbij zal zijn? Hoe definieert de Minister het moment dat er niet meer sprake is
van laagvliegen? Op welke minimale vlieghoogte kunnen mensen in Wezep rekenen? En
de inwoners van Stadhagen? Zal op deze minimale vlieghoogte ook gehandhaafd worden?

De leden van de GroenLinks-fractie concluderen dat heel veel details rond de aan-
en uitvliegroutes nog niet goed zijn geregeld. Deze leden zijn van mening dat het
proces rond Lelystad Airport niet verder kan, voordat de omwonenden meer zekerheid
hebben, het vertrouwen van burgers en lagere overheden is hersteld en er garanties
zijn voor het voorkomen van overlast in de wijde omgeving van de luchthaven.

Ook de leden van de ChristenUnie-fractie vragen of het besluit omtrent Lelystad wettelijk
gezien genomen kan worden, wetende dat bij het openen en uitbreiden van vliegvelden
ook de bijbehorende vliegroutes volgens EU-recht volledig aan een MER moeten worden
onderworpen.

De leden van de Partij voor de Dieren-fractie pleiten al lange tijd voor een stevige
krimp van de luchtvaart. Het luchtvaartbeleid van de toekomst moet zich afspelen binnen
de grenzen van het klimaat, leefomgeving en veiligheid. Dat adviseerde niet alleen
de Raad voor de leefomgeving en infrastructuur (Rli)1, ook de Kamer heeft zich daar inmiddels over uitgesproken door de motie-Van Raan/Kröger
(Kamerstuk 31 936, nr. 600) aan te nemen. Het is kraakhelder dat de uitbreidingsplannen voor Lelystad Airport
niet passen binnen de grenzen van klimaat, leefomgeving en veiligheid. De CO₂-uitstoot
van de luchtvaartsector is onverantwoord hoog, de leefomgeving van mens en dier rond
luchthavens wordt ernstig aangetast en de vliegveiligheid staat onder druk. Een herziening
van het luchtruim doet daar weinig aan af. De toekomst van luchtvaart in Nederland
omvat een stevige krimp van het aantal vliegbewegingen. Lelystad Airport is ongewenst
en overbodig.

Met betrekking tot de routes van en naar Lelystad Airport benadrukken de leden van
de Partij voor de Dieren-fractie dat ook de belangen van flora en fauna moeten worden
meegenomen. Lelystad Airport dreigt stiltegebieden te verstoren, terwijl de uitstoot
van schadelijke stoffen juist zal toenemen. Onderwijl wordt in faunabeheerplannen
de weg geplaveid voor het op grote schaal doodmaken van diverse diersoorten rond luchthavens.
Het is typerend voor hoever we als mens zijn weggedreven van de natuur. Op initiatief
van de leden van de Partij voor de Dieren-fractie organiseerde de Kamer daarom rondetafelgesprekken
over het risico op botsingen met vogels en de impact van luchtvaart op de natuur.
Het risico op botsingen met vogels is onvoldoende onderzocht en wordt gebagatelliseerd.
De leden van de Partij voor de Dieren-fractie bevroegen de Minister hier al meermaals
op, maar de Minister wilde zelfs niet in gesprek met bezorgde piloten en oud-piloten
over dit thema. Hoe kijkt de Minister naar de uitvoering van de genoemde motie-Van
Raan/Kröger in verhouding tot de plannen voor Lelystad Airport? Erkent de Minister
dat het afblazen van de plannen voor Lelystad Airport een mooie bijdrage zou leveren
aan het uitvoeren van deze motie, maar ook aan het verdedigen van de belangen van
flora en fauna? Zo nee, hoe gaat de Minister deze motie dan wel uitvoeren en hoe gaat
de Minister dan de belangen van flora en fauna borgen in het dossier Lelystad Airport?

Wezep

De leden van de D66-fractie lezen dat het ministerie samen met Luchtverkeersleiding
Nederland (LVNL), Commando Luchtstrijdkrachten (CLSK) en de betrokken gemeenten een
aantal varianten op vliegroutes heeft ontwikkeld om de impact op Wezep te verminderen.
Kan de Minister nader uiteenzetten wat deze varianten zijn? Met welke gemeenten is
er overleg over het aanpassen van vliegroutes die eerder boven en rondom Wezep gepland
waren? Zorgt een van de varianten voor een nieuw knelpunt rondom een woonkern? Welke
lokale en regionale afwegingen spelen een rol om tot een keuze te komen van een andere
vliegroute? Wordt de voorziene stapeling van geluid simpelweg verplaatst? Blijft er
sprake van (laag)vliegroutes boven Wezep? Wat is de geluidsimpact van de genoemde
varianten van vliegroutes volgens het verplichte Europees rekenmodel, ECAC Doc29?
Wat betekenen de varianten voor de nabijgelegen Natura 2000-gebieden als het gaat
om geluidsimpact en stikstofuitstoot? Wat betekent de aanpassing voor de huidige MER
en het te nemen Luchthavenbesluit?

De leden van de GroenLinks-fractie zouden de motie-Bruins/Paternotte met betrekking
tot Wezep willen steunen, omdat zij zich ernstig zorgen maken over de geluidsbelasting
van de geplande uitvliegroutes van Lelystad Airport. De brief van de Minister naar
aanleiding van de aangehouden motie neemt deze zorgen niet weg. Integendeel, deze
leden zien hun vrees bevestigd.

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de regering in de motie wordt verzocht
er ten eerste zorg voor te dragen dat een acceptabele oplossing wordt gevonden voor
de voorziene stapeling van geluid bij de woonkern Wezep. De Minister wijst erop dat
een aantal varianten is ontwikkeld die leiden tot substantiële verbeteringen. Op welke
wijze zal de Minister het advies van betrokken gemeenten meewegen in het proces? Is
de Minister het ermee eens dat een acceptabele oplossing op zijn minst betekent dat
een bevredigend antwoord wordt gegeven op de brief van zes gemeenten d.d. 20 mei inzake
«Vliegroutes Lelystad Airport Noord-Veluwe»? Op welke wijze komt de Minister de afspraken
na die op 16 april zijn gemaakt met de zes gemeenten over de mogelijkheid van het
indienen van reacties op de alternatieve routes? Welke acties zal de Minister ondernemen
om het bij de zes gemeenten geschade vertrouwen te herstellen?

In het Startbesluit wordt aangegeven dat bij het exitpoint Wezep de vliegtuigen direct
zullen doorstijgen naar grotere hoogte. Op basis van de MER 2018 betekent dit dat
het doorklimmende vliegtuig op dat punt een geluidsniveau van 65dB tot 70dB zal gaan
produceren. Bent u het eens met de zes gemeenten dat de gevolgen van het Startbesluit
zodanig groot zijn dat de gepresenteerde verkenning van de vliegroutes geen representatief
beeld geeft van de geluidsniveaus, het aantal gehinderden en de gevolgen voor het
woon- en leefklimaat in dit gebied? Hoe past de verwachte toename van geluid bij exitpoint
Wezep in het verzoek van de motie dat tot een acceptabele oplossing wordt gekomen?
Wat is de geluidsimpact van de genoemde varianten van vliegroutes volgens het verplichte
Europees rekenmodel, ECAC Doc29?

Zwolle-Stadshagen

De leden van de D66-fractie lezen dat het mogelijk is om de vliegroutes dusdanig aan
te passen dat inkomend verkeer op minimaal 5.000 voet Zwolle-Stadshagen zal passeren.
Kan de Minister nader uiteenzetten wat de geluidsimpact is van vliegverkeer op minimaal
5.000 voet voor Zwolle-Stadshagen? Welke aanpassingen worden er gedaan om inkomend
vliegverkeer op minimaal 5.000 Zwolle-Stadshagen te laten passeren? Wat betekent deze
aanpassing voor uitgaand vliegverkeer? Zal (uitgaand) vliegverkeer nog steeds op relatief
laag niveau Zwolle-Stadshagen passeren? Zal de aanpassing direct van toepassing zijn
bij de opening van Lelystad Airport? Wat is de vermeende geluidsimpact van het vliegverkeer
op de toekomstige uitbreiding van de wijk Zwolle-Stadshagen? Wat is de geluidsimpact
van de genoemde aanpassing van vliegroutes volgens het verplichte Europees rekenmodel,
ECAC Doc29? Wat betekent de aanpassing voor de huidige MER en het te nemen Luchthavenbesluit?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de regering in de motie ook wordt
verzocht ervoor zorg te dragen dat de routes nabij Zwolle zoveel mogelijk de wijk
Stadshagen blijven ontzien, ook wanneer de wijk uitbreidt conform bestaande plannen.
Welke formele handhavingsmogelijkheden heeft de Minister, of hebben de betrokken gemeenten,
om te garanderen dat de bocht linksom bij Stadshagen door inkomende vliegtuigen (bij
gebruik van landingsbaan 05) zodanig wordt genomen dat niet boven bebouwing wordt
gevlogen, maar om de wijk heen wordt gevlogen zoals bedoeld is en zoals getoond is
bij de belevingsvlucht vorig jaar?

Deze leden vragen of de huidige ontwerproutes (en in het bijzonder de genoemde bocht)
boven onbebouwd gebied liggen waarvan in de planning ligt dat dat in de komende jaren
bebouwd wordt. Is westwaartse verplaatsing van deze route nodig en/of voorzien om
de wijk Stadshagen blijvend te vermijden? En is er na geplande uitbreiding van de
wijk Stadshagen nog voldoende onbebouwd terrein aanwezig tussen Zwolle Stadshagen
en Kampen om tussen de twee steden door te vliegen? Wat is de geluidsimpact van dit
deel van de vliegroute volgens het verplichte Europees rekenmodel, ECAC Doc29?

Vechtdal

De leden van de D66-fractie lezen dat het de inzet is van de Minister om de situatie
boven het Vechtdal niet te laten verslechteren na de herindeling van het luchtruim.
Kan de Minister nader uiteenzetten wat haar inzet is om de situatie niet te laten
verslechteren boven het Vechtdal? Wat betekent «niet verslechteren» voor de geluidsimpact,
vlieghoogte, geluidscontainer, stikstofuitstoot en frequentie boven het Vechtdal?
Op welke wijze heeft de herindeling van het luchtruim impact op de stikstofdepositie
in de Natura 2000-gebieden gelegen in het Vechtdal?

De leden van de ChristenUnie-fractie merken op dat de regering in de motie eveneens
wordt verzocht er zorg voor te dragen dat de situatie qua geluidsoverlast als gevolg
van glijvluchten boven het Vechtdal niet verslechtert na de herindeling van het luchtruim
ten opzichte van de situatie tot 2023. Welke winst (in voet) kan naar schatting worden
bereikt wanneer wordt gewerkt met Continuous Descent Approaches (CDA’s) nabij Twente,
Lemelerveld, Hoonhorst en Zwolle Noord, ten opzichte van het huidige ontwerp? Hoe
verhoudt de bij CDA’s verwachte 4000 voet bij Zwolle Noord zich met de in uw brief
genoemde minimale hoogte van 5000 voet bij Zwolle Stadshagen? Welke restricties aan
CDA’s en Continuous Climb Operations (CCO’s) worden verwacht, wanneer het aantal vliegbewegingen
toeneemt van 10.000 naar 45.000, mede in relatie tot Control Areas (CTA) Schiphol
en internationale routes?