Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Martin Bosma over het bericht 'Ambtenaar belt voor € 211.000 maar krijgt geen ontslag'

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
6 juni 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 2749.

Vraag 1

Kent u het bericht «Ambtenaar belt voor € 211.000 maar krijgt geen ontslag»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Hoe kan het dat diverse ambtenaren voor tienduizenden euro’s hebben gefraudeerd, maar
dat er niemand ontslagen en vervolgd is?

Antwoord 2

Bij het voorkomen van excessief dataverbruik waren (en zijn) verschillende ketenpartners
binnen en buiten BZK betrokken, waaronder de ICT-organisatie, de provider, inkoop
en bedrijfsvoering. Dit maakte de procedure bij gevallen van excessief dataverbruik
complex en kwetsbaar. Een sluitend proces vraagt om goede afspraken in termen van
procedures en verantwoordelijkheden. Die waren er destijds onvoldoende. Hierdoor heeft
een situatie ontstaan waarbij medewerkers ongemerkt en vaak ook onbewust hoge kosten
konden maken vanwege hun mobiele dataverkeer.

Naar aanleiding van de door u benoemde casus werd duidelijk dat de procedures niet
goed functioneerden en heeft BZK de ADR-opdracht gegeven onderzoek te doen om inzicht
te geven in het systeem van melden en escaleren bij excessief dataverbruik en de kwetsbaarheden
daarin.

De ADR concludeert in haar onderzoek dat er relatief vaak sprake was van niet helder
toegedeelde taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden en van niet of niet goed
ingevulde taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden door de verschillende betrokken
partijen. Er waren te beperkt prikkels aanwezig om excessief dataverbruik te signaleren
en te voorkomen. Ook ontbrak het aan adequaat toezicht op het functioneren van het
stelsel en het plegen van noodzakelijke interventies. Voor verdere bevindingen verwijs
ik u graag naar het ADR-rapport. Naar aanleiding van het ADR-rapport heb ik maatregelen
getroffen om excessief dataverbruik in de toekomst te voorkomen (zie ADR-rapport).

In de casus die u benoemt is er naast het ADR-onderzoek ook onderzoek gedaan door
een forensisch bureau in opdracht van het ministerie en hebben gesprekken plaatsgevonden
met de betrokken medewerker. Uit dit onderzoek is gebleken dat de betrokken medewerker
geen poging heeft gedaan om het dataverbruik te verhullen of om BZK op andere manieren
opzettelijk te misleiden. Wel heeft de betrokken medewerker ongeoorloofd misbruik
gemaakt van bedrijfsmiddelen door zijn IPad als hotspot beschikbaar te stellen aan
zijn familieleden.

Bevoegd gezag heeft zich ten aanzien van de te nemen disciplinaire maatregelen laten
adviseren door een arbeidsjurist. De disciplinaire maatregelen zijn gebaseerd op het
feit dat de IPad beschikbaar werd gesteld als hotspot. Dat de kosten tot een bedrag
van ruim twee ton zijn opgelopen is mede een gevolg van het contract met de provider
en het niet goed functioneren van het systeem van melden en escaleren bij excessief
dataverbruik. De hoge kosten kunnen de medewerker in die zin niet volledig aangerekend
worden. De hoogte van de schade is daarom niet meegenomen bij de bepaling van de te
nemen disciplinaire maatregel. Meegewogen is ook dat de communicatie richting medewerkers
over het risico van zeer hoge kosten bij dataverbruik buiten Europa, gebrekkig was.
Op basis hiervan heeft het bevoegd gezag de betrokken medewerker voorwaardelijk strafontslag
met een inhouding van twee periodieken voor de duur van twee jaar opgelegd.

Uit de jaarrapportage van de Centrale Integriteitscoördinator 2018 blijkt dat er in
totaal acht gevallen van excessief dataverbruik zijn geweest.2 (zie Jaarrapportage 2018) Naast de bovengenoemde casus heeft nog één andere medewerker voorwaardelijk strafontslag
gekregen. Ook hier bleek na onderzoek geen sprake te zijn van bedrog of misleiding
om het verbruik te verhullen.

Ten aanzien van de zes overige gevallen is het niet mogelijk gebleken om te achterhalen
wie verantwoordelijk was voor het excessieve dataverbruik. In deze periode vond er
een grote migratie plaats in de ICT van een dienstonderdeel van BZK. Tijdens de migratie
bleek dat de registratie van de tenaamstellingen van SIM-nummers niet volledig sluitend
was en de koppeling tussen SIM-nummers en individuele medewerkers niet beschikbaar
was. Het dataverbruik van de zes gevallen bedraagt in totaal € 25.878. Gezien de maatregelen
die BZK in 2018 geïmplementeerd heeft om excessief dataverbruik te voorkomen, is het
niet meer mogelijk dat deze situatie zich voordoet.

Vraag 3

Hoeveel ambtenaren hebben er in totaal gefraudeerd?

Antwoord 3

Zoals bij vraag 2 aangegeven is, is er geen fraude vastgesteld bij de twee gevallen
waarvan bekend is wie de betrokken medewerker was. Van de zes gevallen waarbij onbekend
is wie verantwoordelijk was voor het dataverbruik, geeft de aard van het dataverbruik
in twee zaken een vermoeden van misbruik. Er loopt nog een onderzoek naar deze twee
zaken.

Vraag 4

Bent u bereid direct aangifte te doen tegen de betrokken ambtenaren, alle telefoonkosten
terug te eisen en ze ontslag aan te zeggen? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 4

Nee, ik ben niet bereid om aangifte te doen tegen de betrokken medewerkers aangezien
er geen fraude is vastgesteld. Ten aanzien van het strafontslag verwijs ik u naar
mijn antwoord van vraag 2. Aangezien de kosten zo hoog konden oplopen mede door het
niet goed functioneren van het systeem van melden en escaleren bij excessief dataverbruik,
zal ik de gemaakte kosten niet terugvorderen.

Vraag 5

Gaat u de contracten c.q. de voorwaarden of instellingen aanpassen, zodat individuele
gebruikers niet meer zulke exorbitante rekeningen kunnen veroorzaken?

Antwoord 5

Zowel contractueel als procedureel zijn aanpassingen gedaan om de kosten op het gebied
van dataverbruik en telefonie te beheersen.

In het contract met de provider is opgenomen dat BZK nooit meer dan € 25 aan data-
en telefoonverbruik per abonnement betaalt bovenop de abonnementskosten. Dit is uitgezonderd
het gebruik van betaalnummers. Ten aanzien van het dataverbruik geldt voor de medewerker
dat hij of zij een waarschuwingsbericht ontvangt bij hoog dataverbruik. Dit signaal
is bedoeld om de medewerker bewust te maken van het relatief hoge dataverbruik. Daarnaast
ontvangt BZK geautomatiseerd via SSC-ICT ook een dergelijke signalering en kan zo
nodig het nummer geblokkeerd worden. Op dit moment worden afspraken voorbereid tussen
de provider en SSC-ICT om extra monitoring op gebruik van betaalnummers in te richten.
Buiten de getroffen maatregelen zijn de tarieven per verbruikte eenheid buiten de
bundel sterk gedaald in het huidige contract met de provider.