Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Bruins Slot en Van Helvert over het bericht dat de VS Turkije uit F-35 programma dreigen te gooien om Russische raketten

Antwoord van Staatssecretaris Visser (Defensie), mede namens de Ministers van Defensie,
van Buitenlandse Zaken en de Staatssecretaris van Economische Zaken en Klimaat (ontvangen
23 april 2019).

Vraag 1 t/m 3

Kent u de berichtgeving dat de VS besloten hebben de levering van F-35-apparatuur
aan Turkije te staken?1 Hoe beoordeelt u deze berichtgeving?

Bent u het eens met de reden die de Amerikanen hiervoor aanvoeren, namelijk de voorgenomen
aanschaf door Turkije van Russische S-400 luchtverdedigingssystemen? Deelt u de opvatting
dat deze aanschaf «onacceptabel» is en een bedreiging vormt voor de F-35?2

Hoe beoordeelt u, mede in het licht van de motie-Van Helvert c.s.3, het gedrag van de Turkse president Erdogan, die blijft weigeren om af te zien van
deze aanschaf? Is het waar dat Erdogan zelfs opperde in de toekomst mogelijk ook nog
het modernere Russische S-500-systeem te kopen?

Antwoord 1 t/m 3

Ja, deze berichtgeving is ons bekend.

De VS maken zich zorgen over de levering van het Russische S-400 luchtverdedigingssysteem
aan Turkije. Begin april jl. heeft de Amerikaanse overheid Nederland, als partner
in het F-35 programma, op de hoogte gesteld van hun besluit om leveringen en activiteiten
die samenhangen met de opbouw van een F-35 vloot in Turkije te staken. Dit is in afwachting
van een ondubbelzinnig besluit door de Turkse overheid af te zien van de levering
van het Russische S-400 luchtverdedigingssysteem. Tenslotte hebben de VS Nederland
geïnformeerd dat Turkije thans partner blijft in het F-35 programma.

Nederland deelt de Amerikaanse zorgen over de levering van het S-400 aan Turkije en
heeft meermaals de zorgen bilateraal en in NAVO-verband uitgesproken, conform de motie
van het lid Van Helvert c.s. (Kamerstuk 28 676, nr. 294) d.d. 5 juli 2018. Meest recent nog tijdens het bezoek van de Turkse Minister van
Buitenlandse Zaken Cavusoglu aan Nederland op 11 april jl. De levering van dit Russische
luchtverdedigingssysteem is onverenigbaar met de ingebruikname van het F-35 jachtvliegtuig
door partnerland Turkije. Met de eventueel daadwerkelijke stationering van het S-400
systeem brengt Turkije NAVO-technologie, -vliegtuigen en het daaraan gerelateerd personeel
in gevaar. Nederland blijft aandringen op een overeenkomst tussen de VS en Turkije
die de zorgen van NAVO bondgenoten wegneemt.

Er is ons niets bekend over de mogelijke intenties van de Turkse president Erdogan
om het Russische S-500 systeem te verwerven, anders dan de berichten daarover in de
media.

Vraag 4 en 5

Acht u de kans reëel dat de VS, naast het stopzetten van het leveren van apparatuur
aan Turkije, ook de Turkse industriële participatie in het F-35 programma stopzetten?

Is het waar dat Lockheed Martin al druk op zoek is naar alternatieve toeleveranciers
voor onderdelen van de F-35 productielijn?

Antwoord 4 en 5

De Amerikaanse overheid heeft Nederland begin april jl. geïnformeerd dat indien Turkije
niet afziet van de levering, de VS dan zullen overwegen sancties in te stellen onder
Countering America's Adversaries Through Sanctions Act (CAATSA). Tevens kan de deelname van Turkije als partner in het F-35 programma potentieel
in gevaar komen. Daarnaast hebben de VS het F-35 Joint Program Office (JPO) opdracht gegeven om activiteiten te initiëren om tot alternatieve toeleveranciers
te komen voor componenten die in Turkije worden geproduceerd.

Vraag 6

Welke kansen en mogelijkheden ziet u voor de Nederlandse industrie om wegvallende
Turkse participatie in het F-35 programma over te nemen? Bent u bereid deze proactief
te helpen benutten? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6

Zoals ik heb vermeld maken de Amerikanen zich zorgen over de levering van het Russische
S-400 luchtverdedigingssysteem aan Turkije. Nederland onderhoudt nauw contact met
de VS over deze kwestie. Het is onwenselijk om in dit stadium openlijk te speculeren
over mogelijke vervolgstappen in het programma. Turkije is op dit moment immers partner
in het F-35 programma.