Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Bergkamp over de mantelzorgmakelaar in relatie tot de onafhankelijke cliëntondersteuner

Antwoord van Minister De Jonge (Volksgezondheid, Welzijn en Sport) (ontvangen 13 maart
2019).

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Mantelzorgmakelaar trekt mensen tegen betaling uit
zorgmoeras»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u aangeven wat het verschil is tussen een «mantelzorgmakelaar» en de «onafhankelijke
cliëntondersteuning» waar cliënten binnen zowel de Wet langdurige zorg (Wlz)2, Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo 2015)3 als de Zorgverzekeringswet (Zvw)4 recht op hebben?

Antwoord 2

De essentie van cliëntondersteuning is voor mij dat iemand naast de cliënt staat en
hem of haar met informatie, advies en voorlichting bijstaat om een hulpvraag te verhelderen
en de weg te vinden in «het stelsel». Onafhankelijk cliëntondersteuners helpen in
het contact met gemeenten, zorgkantoren, instanties en aanbieders. Deze ondersteuning
kan eenmalig zijn, maar kan ook periodiek nodig zijn gedurende enige of langere tijd.
Door cliëntondersteuning worden regie en zelfredzaamheid versterkt, krijgen kwetsbare
mensen passende voorzieningen om de grip op hun leven te versterken of om naar vermogen
mee te doen in de samenleving. Wanneer de hulpvraag zich uitstrekt over meerdere levensdomeinen,
kan cliëntondersteuning ook daarop adviseren en een bijdrage leveren aan integrale
dienstverlening door gemeenten en instanties. Goede cliëntondersteuning, ook voor
de mantelzorger, draagt dus bij aan het verlichten van mantelzorg.

Mantelzorgmakelaars richten zich specifiek op de zorg voor mantelzorgers. Mantelzorgers
zijn soms veel tijd kwijt aan het invullen van formulieren om zorg en ondersteuning
te regelen. De mantelzorgmakelaar biedt daarin belangrijke ondersteuning door regeltaken
over te nemen, zodat de mantelzorger uiteindelijk op eigen kracht verder kan. Zij dragen bij aan
het totale systeem van de mantelzorger, de cliënt en het sociale netwerk om overbelasting
te verminderen. Het kan hierbij gaan om het aanvragen van een indicatie of een persoonsgebonden
budget (pgb), het invullen van formulieren, het afstemmen van werk en privé met de
werkgever, of het op orde krijgen van de financiële administratie. Op deze manier
kan de mantelzorger de zorg langer volhouden. De mantelzorgmakelaar is daarmee een
op mantelzorg gespecialiseerde cliëntondersteuner. Het extra van de mantelzorgmakelaar zit in de
kennis van en werkzaamheden binnen alle wetten en tevens de preventieve taak om de
mantelzorger te ondersteunen en zo nodig in gesprek te gaan met de werkgever ter voorkoming
van een burn-out. De dienstverlening van een mantelzorgmakelaar is opgenomen in veel
aanvullende zorgverzekeringen. Ook vergoeden sommige gemeenten de kosten voor een
mantelzorgmakelaar.

Vraag 3

Hoe verhoudt de (gecertificeerde) mantelzorgmakelaar waarvoor de mantelzorger in gevallen
zelf betaalt, waarbij deze kosten op kunnen lopen tot € 70 per uur, zich tot de kosteloosheid
van de onafhankelijk cliëntondersteuner zoals dit wettelijk is vastgelegd in artikel
2.1.4, eerste lid, onder a, van de Wmo 2015?

Antwoord 3

Sinds de decentralisaties in 2015 is een markt ontstaan van partijen die onafhankelijke
cliëntondersteuning bieden. Er zijn partijen die zich richten op een speciaal onderwerp
of op een specifieke doelgroep. Hierdoor ontstaat keuzevrijheid voor de cliënt, mits
de cliëntondersteuning is gecontracteerd of onderdeel is van de aanvullende polis
van de cliënt Zvw. Het ontstaan van de markt voor cliëntondersteuning mag echter geen
afbreuk doen aan het recht op gratis cliëntondersteuning. De gemeente heeft beleidsruimte
in de wijze waarop de ondersteuningsfunctie wordt vormgegeven.

Cliënt en mantelzorger moeten samen vaststellen of een mantelzorgmakelaar van toegevoegde
waarde kan zijn. En of deze dus ook vergoed wordt via een aanvullend pakket door de
betreffende verzekering van de cliënt. In sommige gevallen zijn mantelzorgmakelaars
tevens werkzaam bij een mantelzorgsteunpunt – bekostigd door de gemeente – en daarmee
gratis toegankelijk. Tevens komt het voor dat de werkgever bereid is de mantelzorgmakelaar
te vergoeden.

Vraag 4

Klopt het dat gezien de definitie zoals gehanteerd in artikel 1.1.1. van de Wmo 2015,
namelijk dat een cliëntondersteuner iemand ondersteunt met informatie, advies en algemene
ondersteuning die bijdraagt aan het versterken van de zelfredzaamheid en participatie
en het verkrijgen van een zo integraal mogelijke dienstverlening, een onafhankelijke
cliëntondersteuner ook de mantelzorger ondersteunt?

Antwoord 4

Ja, een mantelzorger kan ook gebruik maken van diensten van een onafhankelijke cliëntondersteuner.

Vraag 5

Wat vindt u van de opkomst van allerlei nieuwe beroepen, zoals de mantelzorgondersteuners,
mantelzorgmakelaar en mantelzorgconsulenten, gezien de wettelijke verplichting van
uitvoerders als gemeenten, zorgverzekeraars en zorgkantoren, een cliëntondersteuner
aan te bieden?

Antwoord 5

Ondersteuning van mantelzorgers vraagt om maatwerk vanuit de gemeente en de zorgverzekeraar
om vast te stellen waar de mantelzorger behoefte aan heeft. Ik vind het een goede
ontwikkeling als dit maatwerk bestaat uit onder andere het wegnemen van regeldruk
via het inzetten van mantelzorgmakelaars en dat partijen hierin willen investeren.
De centrale coördinatie binnen een gemeente voor het ondersteunen van mantelzorgers
ligt veelal bij de lokale mantelzorgsteunpunten. Zij kunnen voorzieningen, zoals een
mantelzorgmakelaar, aanbieden als uit het maatwerkgesprek blijkt dat overbelasting
van de mantelzorger hierdoor voorkomen kan worden.

We zien in de praktijk dus wel degelijk dat mantelzorgmakelaars van toegevoegde waarde
kunnen zijn in het ontlasten van de mantelzorger. Naast de diensten die de onafhankelijke
cliëntondersteuner kan aanbieden.