Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Geurts en Von Martels over de bestrijding van de Japanse duizendknoop

Antwoord van Minister Schouten (Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit), mede namens
de Staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat (ontvangen 12 februari 2019).
Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019, nr. 917.

Vraag 1

Bent u bekend met het bericht «Aanvalsplan tegen woekerplant: Anders kost het miljoenen»?1

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Kunt u een inschatting geven van schades en daarmee gepaard gaande kosten voor inwoners,
bedrijven en overheden door de verspreiding van de Aziatische duizendknopen (Japanse,
Boheemse en Sachalinse)?

Antwoord 2

Nee. Bekend is dat Aziatische duizendknopen via bijvoorbeeld transport van grond en
snoeimateriaal zijn verspreid in de bebouwde omgeving en langs infrastructuur, en
daar schade kunnen veroorzaken. Ook zijn er meldingen van Aziatische duizendknopen
in natuurgebieden. Er worden door de beheerders geen gegevens bijgehouden over de
schade door Aziatische duizendknopen en daarmee gepaard gaande kosten voor inwoners,
bedrijven en overheden. Wel is bekend dat bestrijdingskosten hoog zijn, omdat de plant
zich moeilijk laat bestrijden.

Vraag 3

Kunt u aangegeven in hoeverre bestrijding van Aziatische duizendknopen mogelijk is?

Antwoord 3

Er zijn veel proeven gedaan met bestrijding van Aziatische duizendknopen. De ervaringen
zijn wisselend en er is geen bestrijdingsmethode die op effectieve en efficiënte wijze
in alle gevallen werkt. Het succes is onder meer afhankelijk van de omvang van de
groeiplaats, de grondsoort en de mate van bereikbaarheid van de locatie. Veelal dient
een combinatie van de verschillende bestrijdingsmethoden te worden toegepast om resultaat
te bereiken.

Het beste overzicht van de actuele stand van kennis over bestrijding is te vinden
op de site www.bestrijdingduizendknoop.nl, die is opgezet door Stichting Probos in het kader van de praktijkproef bestrijding
duizendknoop.

Vraag 4

Kunt u aangeven hoe in andere Europese lidstaten wordt omgegaan met Aziatische duizendknopen?

Antwoord 4

Uit Europees overleg blijkt dat ook andere Europese lidstaten Aziatische duizendknopen
ervaren als probleemsoorten, en de bestrijding als zeer problematisch.

Vraag 5

Bent u, aangezien er in Nederland en andere Europese lidstaten diverse proeven worden
gedaan met uiteenlopende bestrijdingsmethoden, bereid om deze ontwikkeling en uitwisseling
van kennis te faciliteren?

Antwoord 5

Ja, dit gebeurt reeds. Het Ministerie van LNV en de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit
(NVWA) hebben bijgedragen aan de website www.bestrijdingduizendknoop.nl van Stichting Probos. Daarnaast zijn ook sommige provincies gemotiveerd om kennisdeling
te faciliteren.

Vraag 6

Wat vindt u van het initiatief van Stichting Probos, Aequator Groen & Ruimte en Geofoxx
Milieu Expertise, gefinancierd door drie provincies, vier gemeentes, de vereniging
van bos- en natuurterreineigenaren en een waterschap, om te komen tot een landelijk
protocol voor het omgaan met Aziatische duizendknopen?

Antwoord 6

Het ontwikkelen van protocollen voor de omgang met Aziatische duizendknopen en in
het bijzonder het grondgebruik juich ik toe. Met name het opnemen van goede voorschriften
in particuliere contracten rond grondverzet en in bestekken voor bouwprojecten kan
een belangrijk hulpmiddel zijn om gebruik van grond waarin resten van duizendknoopwortelstokken
zitten te voorkomen, en daarmee verdere verspreiding van de soorten tegen te gaan.

Vraag 7

Waarom zijn Aziatische duizendknopen niet opgenomen in de EU-verordening betreffende
de preventie en beheersing van de introductie en verspreiding van invasieve uitheemse
soorten (EU-Verordening 1143/2014)?

Antwoord 7

De EU-verordening Invasieve Uitheemse Soorten is gericht op schadelijke exotische
planten en dieren die in (delen van) de Europese Unie schade toebrengen aan de natuur
of dit in de toekomst waarschijnlijk gaan doen.

Een aantal Aziatische duizendknopen is in 2015 na uitvoerige discussie niet in EU-verband
aangewezen, omdat deze soorten inmiddels al wijdverspreid zijn en opname op de Unielijst
geen meerwaarde heeft om introductie en verdere verspreiding te voorkomen. Nederland
heeft dat standpunt destijds met de steun van de provincies ook ingenomen. Momenteel
bekijkt de Europese Commissie de mogelijkheden om risicobeoordelingen op te laten
stellen voor andere soorten duizendknopen.

De Verordening schrijft beperkingen voor tegen verdere verspreiding. Met name door
handel en transport te verbieden. Terwijl de wijze waarop de duizendknoop zich verspreidt
voornamelijk ligt in onbedoelde verspreiding door verkeerd omgaan met maaisel, wortelstokken
en grondverzet. De Verordening biedt hiervoor niet de juiste oplossing, terwijl tegelijk
de beperkingen die de Verordening oplegt zeer verstrekkend zijn. Afspraken tussen
marktpartijen die met grond werken (in bouw en infrastructuur) kunnen effectiever
zijn en minder onnodige kosten met zich meebrengen.

Vraag 8

Waarom zijn in Nederland Aziatische duizendknopen niet bestempeld als invasieve exoot
op basis van de Wet natuurbescherming, artikel 3.19?

Antwoord 8

De Wet natuurbescherming biedt de mogelijkheid om invasieve uitheemse soorten op een
nationale lijst te zetten (als aanvulling op de Unielijst van de EU). De provincies
moeten instemmen met de aanwijzing van soorten onder artikel 3.19 en het zijn de provincies
die zorgdragen dat de verspreiding van invasieve exoten zoveel mogelijk wordt tegengegaan.
Aanwijzing van een soort kan alleen plaatsvinden indien kan worden onderbouwd dat
de plant schadelijk is voor de inheemse flora en dat is bij de Japanse duizendknoop
niet aangetoond. Tot nu toe is het Ministerie van LNV terughoudend in aanwijzing van
soorten op een nationale lijst en wordt prioriteit gegeven aan de soorten van de Unielijst.

De meeste problemen met Aziatische duizendknopen worden ervaren binnen de bebouwde
omgeving en op terreinen waar grondverzet heeft plaatsgevonden, zoals (spoor)wegbermen
en dijktaluds. Waar de soort natuurwaarden aantast, kan gerichte bestrijding plaatsvinden
binnen de kaders van het natuurbeleid. De ervaringen binnen het natuurbeleid zijn
tot dusverre niet zodanig geweest dat Rijk en provincies een landelijke aanwijzing
zoals bedoeld in artikel 3.19 zinvol achtten.

Vraag 9

Bent u bereid op Europees niveau te pleiten voor opname van de Aziatische duizendknopen
(Japanse, Boheemse, Sachalinse) in de eerdergenoemde EU-verordening betreffende invasieve
exoten (EU-Verordening 1143/2014)?

Antwoord 9

In 2015 is een risicobeoordeling besproken in EU-verband. Deze voldeed niet aan de
vereisten van de EU-verordening. Bij de discussie bleek de steun voor opname op de
Unielijst bij veel lidstaten te ontbreken. De Commissie oordeelde dat opname op de
Unielijst geen meerwaarde bood.

Nederland zou, als sprake is van schade aan de natuur, een wetenschappelijke risicobeoordeling
kunnen indienen bij de EU-commissie. Het Ministerie van LNV is echter terughoudend
omdat opname van deze soort op de Unielijst uit ecologisch oogpunt niet goed te onderbouwen
is en plaatsing op de Unielijst grote gevolgen heeft voor handhaving en controle,
bijvoorbeeld voor grondtransporten.

Vraag 10

Bent u bereid om, in afwachting van een eventuele opname in de EU-verordening, Aziatische
duizendknopen voorlopig aan te wijzen als invasieve exoot volgens artikel 3.19 uit
de Wet natuurbescherming?

Antwoord 10

Zie mijn antwoord op vraag 8.

Vraag 11

Bent u bereid het project «Landelijk protocol verspreiding voorkomen van Aziatische
duizendknopen» te ondersteunen ten behoeve van een realistisch haalbare aanpak van
deze exoot en omdat zoveel partijen hier behoefte aan hebben?

Antwoord 11

Omdat de Aziatische duizendknoop vooral een probleem is in de bebouwde omgeving, ligt
een consistente aanpak van de betrokken partijen zoals I&W, RWS, ProRail, provincies,
gemeenten, waterschappen en projectontwikkelaars voor de hand. Zoals aangegeven bij
antwoord 6 juich ik daarom het ontwikkelen van protocollen voor de omgang met Aziatische
duizendknopen en in het bijzonder voor maaien en grondgebruik toe. Momenteel zijn
er al initiatieven van partijen (gemeenten, waterschappen) die in hun opdrachten en
contracten voor grondtransporten opnemen dat grond exotenvrij moet zijn. Ook Rijkswaterstaat
neemt al maatregelen om bij uitvoering en beheer verspreiding van de Aziatische duizendknoop
te voorkomen en is ook aangehaakt bij het opstellen van het landelijke protocol. Ik
zie graag dat meer partijen dit voorbeeld volgen en zal deze daartoe ook benaderen.

Voor zover er toch nog handel plaatsvindt in Aziatische duizendknoop ligt het voor
de hand dat ook deze handel in Nederland definitief tot een einde komt via afspraken
met tuincentra en handel. Ik wil deze partijen vragen zich bij deze beweging aan te
sluiten.

Vraag 12

Bent u bereid om samen te werken met betrokken partijen om een adequate aanpak te
ontwikkelen ten behoeve van preventie van verspreiding, de algemene bestrijding en
de bestrijding op kwetsbare plaatsen?

Antwoord 12

Ja, zie verder mijn antwoord op vraag 11.

Vraag 13

Ziet u andere mogelijkheden om deze exoot aan te pakken en schade te beperken? Zo
ja, waar denkt u dan aan en hoe denkt u dat in te zetten?

Antwoord 13

Nee, ik zie geen andere mogelijkheden.