Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van de leden Kuiken en Asscher over het met nepnieuws beïnvloeden van verkiezingen

Antwoord van Minister Ollongren (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) (ontvangen
4 februari 2019).

Vraag 1

Kent u het bericht «Brussel wapent zich tegen nepnieuws»?1 en het bericht «Ex-cameraman Cees (46) runde een nepnieuwsfabriek met een miljoenenpubliek»2

Antwoord 1

Ja.

Vraag 2

Deelt u de zorgen van de Europese Commissie dat techbedrijven gebruikt worden om met
nepnieuws verkiezingen te beïnvloeden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 2

De zorgen deel ik. Zoals ik heb geschreven in mijn brief van 13 december 2018 is de
dreiging reëel3.

Vraag 3

Deelt u de mening dat het beïnvloeden van verkiezingen via sociale media zich ook
op Nederlandse kiezers kan richten? Zo ja, over welke signalen, dat dit het geval
is of kan worden, beschikt u en wat gaat u daar concreet tegen doen? Zo nee, waarom
zou dit probleem aan Nederland voorbij gaan?

Antwoord 3

Ja, ik deel die mening. Op dit moment heb ik geen concrete signalen.

Vraag 4

Wat is het «snelle-waarschuwingssysteem» dat in maart operationeel moet zijn om beïnvloeding
van Europese verkiezingen tegen te gaan? Hoe werkt het? Wie is er verantwoordelijk
voor?

Antwoord 4

Dit is een systeem om informatie over desinformatiecampagnes uit te wisselen tussen
Europese instellingen en EU lidstaten, die hier gezamenlijk verantwoordelijk voor
zijn.

Vraag 5

Wat zijn de «samenwerkingsverbanden tussen internetplatforms, universiteiten en nieuwsorganisaties
als het gaat om factchecken» waar u voorstander van bent? Hoe werken die in de praktijk?
Wat betekenen die op dit moment voor het daadwerkelijk bestrijden van nepnieuws?

Antwoord 5

Op 25 april 2018 heeft uw Kamer overzicht ontvangen van activiteiten gericht op het
tegen gaan van desinformatie.4 Zoals ik heb geschreven in mijn brief van 13 december 20185 is het inhoudelijk adresseren van desinformatie als zodanig primair geen taak van
overheden of EU-instellingen, maar vooral van journalistiek en wetenschap, al dan
niet in samenwerking met techbedrijven. Het kabinet onderkent het belang van deze
spelers in of bij de nieuwsvoorziening.

Vraag 6, 7 en 8

Deelt u de mening dat uit het bericht over een ex-cameraman, die jarenlang ongestoord
op Facebook nepnieuws kon plaatsen, opnieuw aantoont dat Facebook niet in staat is
gebleken om structureel nepnieuws te verwijderen?2) Zo nee, waarom deelt u die mening
niet?

Deelt u de mening dat, gezien het feit dat eerdere beloften van bijvoorbeeld Facebook
om beter tegen nepnieuws op te treden op zijn minst niet het beoogde effect hebben
gehad, het maken van vrijblijvende afspraken met social media bedrijven geen zin heeft?
Zo ja, waarom en welke conclusies verbindt u hieraan? Zo nee, waarom niet?

Deelt u de mening dat, als zelfregulering van de branche ook op termijn niet blijkt
te werken, er dan regels met afdwingbare afspraken, handhaving en eventueel sancties
moeten worden opgesteld over hoe social media bedrijven gedwongen kunnen worden effectiever
tegen nepnieuws op te treden? Zo ja, waarom? Zo nee, waarom niet?

Antwoord 6, 7, 8

Facebook heeft mij laten weten dat de transparantie-tools («info en advertenties»)
inzicht geven in de achtergrond van pagina’s. Zo konden journalisten via de pagina-informatie
achterhalen onder welke namen een pagina actief was geweest. Als een externe fact
checker iets als nepnieuws heeft beoordeeld dan zegt Facebook toe om de volgende acties
te ondernemen: het down-ranken (80% lager in tijdslijnen), het ontnemen van monetiseringsmogelijkheden
aan de pagina-eigenaar en een waaier van gerelateerde artikelen onder het bericht.
Facebook erkent dat de maatregelen om desinformatie tegen te gaan geen honderd procent
zekerheid bieden. Facebook meldt dat berichten worden verwijderd die zijn bedoeld
voor het aanzetten tot geweld of daartoe kunnen leiden en de algemene veiligheid in
gevaar brengen.

Facebook ondertekende de Code of Practice on disinformation. Het kabinet is positief over de afspraken die zijn gemaakt in deze gedragscode en
spreekt de bedrijven aan op de uitvoering hiervan. De uitvoering van de gedragscode
zal door de Europese Commissie worden gemonitord. In het actieplan dat de Commissie
5 december 2018 presenteerde is hierover meer opgenomen. Zo dienen de ondertekenaars
regelmatig te rapporteren over de implementatie van hun toezeggingen. Het kabinet
zal de uitvoering van de gedragscode kritisch volgen.

Vooralsnog heb ik er vertrouwen in dat bedrijven blijvend hun best doen om de verspreiding
van desinformatie via hun platforms aan te pakken en aan de slag gaan met de implementatie
van de Code of Practice. De rapportages aan de Europese Commissie zullen moeten uitwijzen of dat vertrouwen
gerechtvaardigd is. De Europese Commissie heeft in het actieplan aangekondigd dat
zij de eerste rapportage in januari 2019 zal publiceren.