Antwoord schriftelijke vragen : Antwoord op vragen van het lid Laçin over het bericht dat gratis grond ProRail miljoenen kost

Antwoord van Staatssecretaris Van Veldhoven-van der Meer (Infrastructuur en Waterstaat)
(ontvangen 8 februari 2019). Zie ook Aanhangsel Handelingen, vergaderjaar 2018–2019,
nr. 1135.

Vraag 1

Kent u het bericht dat ProRail miljoenen heeft moeten betalen voor grond die een paar
jaar eerder gratis aan ProRail is aangeboden?1 wat is uw reactie daarop?

Antwoord 1

Ja. Ondanks het volgen van het toen door ProRail gehanteerde afwegingskader heeft
ProRail de gronden die zij eerst heeft afgewezen, later alsnog moeten aankopen. Dit
omdat de verhoudingen tussen ProRail en beide marktpartijen waren verstoord. Naar
aanleiding van de door ProRail gemelde voorgenomen aankoop van de gronden heb ik,
gegeven de ontstane situatie, aangegeven de keuze te kunnen volgen. ProRail heeft
een deel van deze gronden nodig voor de instandhouding van het spoor en de realisatie
van aanlegprojecten. Hierdoor wordt de voortgang van belangrijke projecten langs het
spoor zeker gesteld. Gronden die niet passen binnen de strategische grondportefeuille
van ProRail voor de instandhouding van het spoor of de realisatie van aanlegprojecten
worden weer afgestoten.

Vraag 2

Op grond waarvan heeft het ministerie ProRail geadviseerd om de grond die NS in de
aanbieding had niet over te nemen?

Antwoord 2

De mogelijke aankoop van de gronden die NS later verkocht heeft aan Waalstede (later
genaamd RailSide) is indertijd niet door ProRail aan het ministerie voorgelegd. ProRail
heeft de grondportefeuille die NS wilde afstoten in lijn met het rijksvastgoedbeleid
en het toen geldende afwegingskader dat ProRail hanteerde, beoordeeld op het strategisch
belang voor de realisatie van aanlegprojecten. Over ca. één tiende van de door NS
te verkopen grondportefeuille is door ProRail overleg gevoerd met mijn ministerie.
Dat betrof de mogelijke aankoop van gronden voor het Programma Hoogfrequent Spoorvervoer
(PHS). In lijn met het rijksvastgoedbeleid is de aankoop daarvan door mijn ministerie
in 2011 afgewezen omdat nog niet vaststond of deze gronden nodig waren voor de realisatie
van het Programma Hoogfrequent Spoor. In 2011 is NS het verzoek gedaan om de gronden
die later mogelijk nodig waren voor PHS aan te houden en deze zijn nog steeds gereserveerd
ten behoeve van PHS. ProRail heeft sindsdien enkele van de voor PHS gereserveerde
percelen gekocht voor de regulier geldende grondprijs tussen NS en ProRail.

Vraag 3

Is er meer grond door NS aangeboden aan ProRail? Zo ja, heeft ProRail die wel overgenomen
en op grond waarvan?

Antwoord 3

NS en ProRail verkopen over en weer veelvuldig gronden aan elkaar in verband met hun
taken. Dat kan op niveau van een project of in een verzamelakte. Tussen NS en ProRail
zijn daarover afspraken gemaakt. Aankoop door ProRail vindt plaats indien grond van
strategisch belang is voor de realisatie van aanlegprojecten of de instandhouding
van het spoor. Niet al het vastgoed dat aangeboden wordt, wordt door ProRail gekocht.
Op gekocht vastgoed rust immers een onderhoudsplicht waarmee jaarlijkse kosten zijn
gemoeid.

Vraag 4

Kunt u garanderen dat er niet nog meer grond aangeboden is aan derden, waardoor ProRail
in de toekomst mogelijk opnieuw geld kwijt is aan het opkopen van misgelopen grond?

Antwoord 4

NS en ProRail geven aan dat op dit moment geen grond bekend is, die is aangeboden
aan derden waar dit probleem in de toekomst kan spelen, anders dan de genoemde portefeuilles
in de brief van NS en ProRail die is bijgevoegd bij mijn brief «Vier grote grondtransacties
NS en ProRail in 2010, 2014, 2017 en 2018» die parallel aan de beantwoording van deze
vragen aan uw Kamer is aangeboden.

Vraag 5

Wat had er anders geweest aan deze situatie als ProRail een zelfstandig bestuursorgaan
(zbo) was geweest in plaats van een besloten vennootschap (BV) zoals nu of een agentschap,
aangezien het ministerie ProRail expliciet geadviseerd heeft de grond niet over te
nemen? Kunt u uw antwoord uitgebreid toelichten?

Antwoord 5

In het kader van de omvorming van ProRail tot een zelfstandig bestuursorgaan (ZBO)
wordt opnieuw bekeken welke drempelwaarde voor (des)investeringen (inclusief aankoop
of verkoop van gronden) zal worden gehanteerd waarvoor instemming van de Minister
is vereist. Hierover zal de Tweede Kamer te zijner tijd nader worden geïnformeerd.
In het kader van de ZBO-vorming speelt ook dat de eigendomssituatie van de hoofdspoorweginfrastructuur
zal veranderen. Ervaringen met vastgoed en grondtransacties zoals beschreven in mijn
brief «Vier grote grondtransacties NS en ProRail in 2010, 2014, 2017 en 2018» die
parallel aan de beantwoording van deze vragen aan uw Kamer is aangeboden, worden daarbij
uiteraard meegenomen.